ការ​កសាង​សង្គម​ឌី​ជី​ថ​ល​ប្រកបដោយ​បរិ​យា​បន្ន​របស់​កម្ពុជា​

ខណៈ​ពេល​ដែល​ប្រទេស​កម្ពុជា​កំពុង​អនុវត្ត​ក្រប​ខណ្ឌ​គោលនយោបាយ​សេដ្ឋកិច្ច​ និង​សង្គម​ឌី​ជី​ថ​ល​ឆ្នាំ​ ២០២១-២០២៥​ និង​គោលនយោបាយ​រដ្ឋាភិបាល​ឌី​ជី​ថ​ល​ឆ្នាំ​ ២០២២-២០៣៥​ របស់​ខ្លួន​ ការ​ទទួលយក​ទស្សនៈ​របស់​ភាគី​ពាក់ព័ន្ធ​គឺ​មាន​សារៈសំខាន់​ណាស់​ក្នុង​ការ​លើកកម្ពស់​ការ​ទទួលយក​ឌី​ជី​ថ​ល​យ៉ាង​ទូលំទូលាយ​ និង​ជំរុញ​ការ​ផ្លាស់​ប្តូរ​នៅ​គ្រប់​វិស័យ​ទាំងអស់​ ដោយ​ធានា​បាន​នូវ​ការ​អភិវឌ្ឍ​សង្គម​ឌី​ជី​ថ​ល​ប្រកបដោយ​បរិ​យា​បន្ន​។​

​នៅ​ក្នុង​បរិបទ​នេះ​ហើយ​ ដែល​វេទិកា​អភិបាលកិច្ច​អ៊ីនធឺណិត​កម្ពុជា​ (CamIGF)​ ត្រូវ​បាន​រៀបចំ​រួម​គ្នា​ដោយ​ក្រសួង​ប្រៃសណីយ៍​ និង​ទូរគមនាគមន៍​ អង្គការ​ទិន្នន័យ​អំពី​ការ​អភិវឌ្ឍ​ (​អូ​ឌី​ស៊ី​)​ បណ្ឌិត្យសភា​បច្ចេកវិទ្យា​ឌី​ជី​ថ​ល​កម្ពុជា​ (CADT)​ និង​អង្គការ​យូ​ណេ​ស្កូ​ ទាន់​ពេលវេលា​ និង​ដើរតួ​នាទី​យ៉ាង​សំខាន់​ក្នុង​ការ​ជំរុញ​ប្រទេស​កម្ពុជា​ឆ្ពោះទៅ​រក​អនាគត​ឌី​ជី​ថ​ល​ប្រកបដោយ​បរិ​យា​បន្ន​។​

​កិច្ច​ពិភាក្សា​ជាន់ខ្ពស់​លើក​ដំបូង​របស់​ CamIGF​ ក្រោម​ប្រធានបទ​ “​ការ​កសាង​សង្គម​ឌី​ជី​ថ​ល​កម្ពុជា​ប្រកបដោយ​បរិ​យា​បន្ន​”​ ត្រូវ​បាន​សម្របសម្រួល​ដោយ​លោក​ Adrian​ Wan​  ​អ្នកគ្រប់គ្រង​ជាន់ខ្ពស់​ផ្នែក​គោលនយោបាយ​ និង​ការ​តស៊ូ​មតិ​ នៃ​ក្រុម​ Internet​ Society​ ព្រមទាំង​មានការ​អញ្ជើញ​ចូលរួម​ពី​វាគ្មិន​ ឯកឧត្តម​ សុខ​ ពុទ្ធិ​វុ​ធ​ រដ្ឋលេខាធិការ​ ក្រសួង​ប្រៃសណីយ៍​និង​ទូរគមនាគមន៍​ (MPTC)​ លោក​ Norbert​ Klein​ អ្នកត្រួសត្រាយ​អ៊ីនធឺណិត​កម្ពុជា​ដំបូង​ និង​ជា​សមាជិក​ក្រុមប្រឹក្សាភិបាល​ អង្គការ​ទិន្នន័យ​អំពី​ការ​អភិវឌ្ឍ​ (​អូ​ឌី​ស៊ី​)​ លោក​ Muhammad​ Adeel​ Israr​ នាយក​ផ្នែក​បច្ចេកទេស​ និង​ព័ត៌មានវិទ្យា​ (CTIO)​ ក្រុមហ៊ុន​ Smart​ Axiata​ លោកស្រី​ ស៊ិ​ន​ ពុទ្ធា​រី​ នាយក​ប្រតិបត្តិ​ គណៈកម្មាធិការ​សហប្រតិបត្តិការ​សម្រាប់​កម្ពុជា​ (CCC)​ និង​លោក​ Toby​ Mendel​ នាយក​ប្រតិបត្តិ​ នៃ​មជ្ឈមណ្ឌល​ច្បាប់​និង​ប្រជាធិបតេយ្យ​ និង​អ្នកជំនាញ​អង្គការ​យូ​ណេ​ស្កូ​ (UNESCO)​។​

​ការ​ផ្តោត​សំខាន់​ដំបូង​នៃ​ការ​ពិភាក្សា​គឺ​លើ​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ​ឌី​ជី​ថ​ល​ និង​រដ្ឋាភិបាល​អេ​ឡិច​ត្រូ​និក​ ដោយ​ពិនិត្យ​មើល​ពី​របៀប​ដែល​ប្រទេស​កម្ពុជា​អាច​ព​ន្លឿ​ន​ការ​ដាក់​ឱ្យ​ប្រើប្រាស់​កា​រត​ភ្ជាប់​ល្បឿន​លឿន​ និង​មាន​អត្ថន័យ​នៅ​តំបន់​ជនបទ​ និង​ធានា​ថា​សេវាកម្ម​រដ្ឋាភិបាល​អេ​ឡិច​ត្រូ​និក​អាច​ចូល​ដំណើរការ​បាន​ ងាយស្រួល​ប្រើប្រាស់​ និង​ប្រជាពលរដ្ឋ​ទាំងអស់​អាច​ទុកចិត្ត​បាន​។​

​ពី​ទស្សនៈ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ ឯកឧត្តម​ សុខ​ ពុទ្ធិ​វុ​ធ​ បាន​សង្កត់ធ្ងន់​ថា​ ការ​ផ្លាស់​ប្តូរ​ឌី​ជី​ថ​ល​ គឺជា​អាទិភាព​ចម្បង​មួយ​ ក្រោម​ដំណាក់កាល​ចុង​ក្រោយ​នៃ​យុទ្ធសាស្ត្រ​បញ្ច​កោណ​-​ដំណាក់កាល​ទី​១​ ដោយ​ជំរុញ​ឱ្យ​អ្នកចូលរួម​ឆ្លុះ​បញ្ចាំង​អំពី​អ្វី​ដែល​សង្គម​ឌី​ជី​ថ​ល​នា​ពេល​អនាគត​របស់​កម្ពុជា​គួរ​មាន​រូបរាង​។​ ឯកឧត្តម​បាន​កត់​សម្គាល់ថា​ ក្នុង​ការ​រៀបចំ​សម្រាប់​អនាគត​នេះ​ ការ​ទទួលខុសត្រូវ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ គឺ​រក្សា​ទំនុកចិត្ត​ពី​សាធារណជន​ ទាំង​ការ​រៀបចំសេចក្តី​ព្រាង​ ការ​អភិវឌ្ឍ​ ក៏​ដូច​ជា​ការ​អនុវត្ត​ក្រប​ខណ្ឌ​ និង​គោលនយោបាយ​ឌី​ជី​ថ​ល​។​

​ឆ្លើយ​តប​ទៅ​នឹង​សំណួរ​នេះ​ លោក​ Muhammad​ Adeel​ Israr​ បាន​គូសបញ្ជាក់​ពី​សារៈសំខាន់​នៃ​ការ​លើកកម្ពស់​ជំនាញ​ និង​ការ​ចូលរួម​ដោយ​ផ្ទាល់​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ​ក្នុង​ការ​ដោះស្រាយ​អភិបាលកិច្ច​ឌី​ជី​ថ​ល​។​ លោក​បាន​សង្កត់ធ្ងន់​លើ​តម្រូវការ​ក្នុង​ការ​បង្កើន​ការ​យល់​ដឹង​អំពី​ឌី​ជី​ថ​ល​ក្នុង​ចំណោម​ប្រជាពលរដ្ឋ​ និង​អនុម័ត​វិធីសាស្ត្រ​ពហុ​ជំហាន​នៅ​ពេល​រចនា​ក្រប​ខណ្ឌ​គោលនយោបាយ​។​ លោក​បាន​សន្និដ្ឋាន​ថា​ ប្រទេស​កម្ពុជា​បាន​បញ្ចប់​ដំណាក់កាល​ដំបូង​នៃ​ការ​ផ្លាស់​ប្តូរ​ឌី​ជី​ថ​ល​របស់​ខ្លួន​រួច​ហើយ​ ដោយ​កំណត់​តំបន់​ដែល​មិន​ទាន់​មាន​សេវា​។​ ជំហាន​សំខាន់​បន្ទាប់​គឺ​ការ​អនុវត្ត​ និង​ការ​អនុម័ត​ប្រកបដោយ​ប្រសិទ្ធភាព​ ដោយ​ផ្លាស់​ប្តូរ​គោលនយោបាយ​ និង​ចក្ខុវិស័យ​ទៅ​ជា​សកម្មភាព​ជាក់ស្តែង​។​

​ផ្នែក​ទី​ពីរ​នៃ​ការ​ពិភាក្សា​ផ្តោត​លើ​ការ​គ្រប់គ្រង​ទិន្នន័យ​ ជំនឿ​ទុកចិត្ត​ និង​សន្តិសុខ​តាម​អ៊ីនធឺណិត​ ដោយ​គូសបញ្ជាក់​ពី​ជំហាន​បន្ទាប់​ដ៏​សំខាន់​ដែល​ត្រូវការ​ដើម្បី​ពង្រឹង​ទំនុកចិត្ត​សាធារណៈ​លើ​ប្រព័ន្ធ​ឌី​ជី​ថ​ល​ និង​ធ្វើ​ឱ្យ​មាន​តុល្យភាព​ត្រឹមត្រូវ​រវាង​ការ​ការពារ​ទិន្នន័យ​ និង​ការ​ច្នៃប្រឌិត​ដែល​ជំរុញ​ដោយ​ទិន្នន័យ​ ជា​ពិសេស​នៅ​ពេល​ដែល​ប្រទេស​កម្ពុជា​កំពុង​ជំរុញ​សេចក្តីព្រាងច្បាប់​ស្តី​ពី​ការ​ការពារ​ទិន្នន័យ​ផ្ទាល់ខ្លួន​ និង​សន្តិសុខ​តាម​អ៊ីនធឺណិត​។​

​លោក​ Toby​ Mendel​ បាន​រំលឹក​ដល់​អ្នកចូលរួម​ថា​ ទំនុកចិត្ត​ត្រូវការ​ពេល​ច្រើន​ឆ្នាំ​ដើម្បី​កសាង​ ប៉ុន្តែ​អាច​បាត់​ទៅ​វិញ​ក្នុង​មួយប៉ប្រិចភ្នែក​។​ លោក​បាន​កត់​សម្គាល់ថា​ វិធីសាស្ត្រ​របស់​ប្រទេស​កម្ពុជា​ក្នុង​ការ​បង្កើត​ក្រប​ខណ្ឌ​គោលនយោបាយ​ទូលំទូលាយ​ និង​ទុក​ព័ត៌មាន​លម្អិត​ឱ្យ​អនុវត្ត​ ផ្តល់​នូវ​ភាព​បត់បែន​ ប៉ុន្តែ​លោក​បាន​សង្កត់ធ្ងន់​ថា​ ទំនុកចិត្ត​ពី​សាធារណជន​ក៏​តម្រូវ​ឱ្យ​មានការ​គ្រប់គ្រង​វិស័យ​សាធារណៈ​ផង​ដែរ​ មិន​ត្រឹមតែ​វិស័យ​ឯកជន​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ​ ដូចដែល​កំពុង​កើតឡើង​នា​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ​ ក្រោម​សេចក្តីព្រាងច្បាប់​ស្តី​ពី​ការ​ការពារ​ទិន្នន័យ​បុគ្គល​។​

​ថ្លែង​ចេញពី​ទស្សនៈ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ ឯកឧត្តម​ សុខ​ ពុទ្ធិ​វុ​ធ​ បាន​គូសបញ្ជាក់​ថា​ ខណៈ​ពេល​ដែល​បច្ចេកវិទ្យា​ និង​គោលនយោបាយ​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​បន្ត​វិវត្តន៍​ ការ​ជឿ​ទុកចិត្ត​គឺជា​បញ្ហា​ប្រឈម​ដាច់​ដោយឡែក​ និង​យូរអង្វែង​។​ ឯកឧត្តម​បាន​ប្រដូច​អ៊ីនធឺណិត​ទៅ​នឹង​ព្រៃ​ដែល​មាន​ភាព​មិន​ប្រាកដប្រជា​ ដោយ​សង្កត់ធ្ងន់​ថា​ គោលដៅ​នៃ​ការ​សន្ទនា​ពហុភាគី​គឺ​ដើម្បី​ផ្លាស់​ប្តូរ​ព្រៃ​នេះ​ទៅ​ជា​សួនច្បារ​ដែល​មាន​សុវត្ថិភាព​ និង​អាច​ដើរ​ទស្សនា​បាន​ ដែល​មនុស្ស​អាច​ចូល​មើល​ដោយ​ទំនុកចិត្ត​។​

​ផ្នែក​ទី​បី​នៃ​ការ​ពិភាក្សា​ផ្តោត​លើ​ការ​ដាក់​បញ្ចូល​ឌី​ជី​ថ​ល​ និង​អក្ខរកម្ម​ ដោយ​ស្វែង​យល់​ពី​គំនិត​ផ្តួចផ្តើម​ពហុភាគី​ពាក់ព័ន្ធ​ដែល​ត្រូវការ​ដើម្បី​ផ្តល់​អំណាច​ដល់​ស្ត្រី​ និង​យុវជន​ប្រកបដោយ​ប្រសិទ្ធភាព​ និង​ដើម្បី​បំពាក់​ពលរដ្ឋ​ទាំងអស់​ជាមួយនឹង​ជំនាញ​អក្ខរកម្ម​ឌី​ជី​ថ​ល​ ប្រព័ន្ធ​ផ្សព្វផ្សាយ​ និង​ព័ត៌មាន​សំខាន់ៗ​ ជា​ពិសេស​នៅ​ពេល​ដែល​គម្លាត​ឌី​ជី​ថ​ល​នៅ​តែ​បន្ត​កើត​មាន​។​

​ដោយ​បញ្ជាក់​ពី​តួនាទី​ដ៏​សំខាន់​របស់​អង្គការ​សង្គម​ស៊ី​វិល​ក្នុង​ការ​លើកកម្ពស់​បរិ​យា​បន្ន​ លោកស្រី​ ស៊ិ​ន​ ពុទ្ធា​រី​ បាន​សង្កត់ធ្ងន់​ថា​ ចក្ខុវិស័យ​ដែល​ស្នើ​ឡើង​ដោយ​អ្នក​ពាក់ព័ន្ធ​ផ្សេងៗ​គ្នា​ក្នុងអំឡុងពេល​នៃ​ការ​អភិវឌ្ឍ​បទ​ប្បញ្ញត្តិ​ និង​គោលនយោបាយ​ ត្រូវ​តែ​ត្រូវ​បាន​ទំនាក់ទំនង​យ៉ាង​ច្បាស់លាស់​ទៅ​កាន់​អ្នក​ប្រើប្រាស់​ចុង​ក្រោយ​ ព្រោះ​វា​កំណត់​នៅ​ទីបំផុត​នូវ​ប្រសិទ្ធភាព​ និង​ភាព​ពាក់ព័ន្ធ​នៃ​គំនិត​ផ្តួចផ្តើម​ និង​វិធានការ​ដែល​ដឹកនាំ​ដោយ​រដ្ឋាភិបាល​។​

​លោក​ Norbert​ Klein​ បាន​ឆ្លុះ​បញ្ចាំង​ពី​ប្រភព​ដើម​នៃ​វេទិកា​អភិបាលកិច្ច​អ៊ីនធឺណិត​ (IGF)​ ដោយ​កត់​សម្គាល់ថា​វា​ត្រូវ​បាន​រចនា​ឡើង​តាំងពី​ដំបូង​ជា​វេទិកា​ពហុភាគី​ដែល​ប្រមូលផ្តុំ​រដ្ឋាភិបាល​ វិស័យ​ឯកជន​ ធុរកិច្ច​ទាក់ទង​នឹង​បច្ចេកវិទ្យា​ និង​សង្គម​ស៊ី​វិល​។​ លោក​បាន​គូសបញ្ជាក់​ពី​សារៈសំខាន់​នៃ​សង្គម​ស៊ី​វិល​ក្នុង​ការ​លើកកម្ពស់​បរិ​យា​បន្ន​ ហើយ​បាន​ចង្អុលបង្ហាញ​ថា​តួនាទី​របស់​វា​មិន​តែងតែ​ត្រូវ​បាន​ពិចារណា​គ្រប់​ជ្រុងជ្រោយ​ក្នុងអំឡុងពេល​នៃ​ការ​បង្កើត​ក្រប​ខណ្ឌ​គោលនយោបាយ​ជាតិ​នោះ​ទេ​។​

​ផ្នែក​ទី​បួន​នៃ​ការ​ពិភាក្សា​ផ្តោត​លើ​ការ​ប្រកួតប្រជែង​ និង​នវានុវត្តន៍​ក្នុង​តំបន់​ ដោយ​ពិនិត្យ​មើល​ពី​របៀប​ដែល​ប្រទេស​កម្ពុជា​អាច​បង្កើត​បរិយាកាស​បទ​ប្បញ្ញត្តិ​ដែល​មាន​ស្ថិរភាព​ និង​អាច​ព្យាករណ៍​បាន​ ដែល​ទាក់ទាញ​ការ​វិនិយោគ​បរទេស​ គាំទ្រ​សហគ្រិន​ឌី​ជី​ថ​ល​ក្នុងស្រុក​ និង​ពង្រឹង​ជំហរ​របស់​ប្រទេស​នៅ​ក្នុង​សេដ្ឋកិច្ច​ឌី​ជី​ថ​ល​ក្នុង​តំបន់​។​

​លោក​ Muhammad​ Adeel​ Israr​ បាន​សង្ខេប​ទស្សនៈ​របស់​លោក​ជា​ចំណុច​សំខាន់ៗ​ចំនួន​បី​។​ ទី​មួយ​ ការ​កសាង​ទំនុកចិត្ត​ទាមទារ​ឱ្យ​មានការ​រួម​បញ្ចូល​បរិបទ​កម្ពុជា​យ៉ាង​ពេញលេញ​ទៅ​ក្នុង​ដំណើរការ​បទ​ប្បញ្ញត្តិ​ទាំងអស់​ មិន​ត្រឹមតែ​ពិចារណា​លើ​អ្នក​ដែល​មាន​អក្ខរកម្ម​ឌី​ជី​ថ​ល​ខ្ពស់​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ​ ប៉ុន្តែ​ថែម​ទាំង​អ្នក​ប្រើប្រាស់​ចុង​ក្រោយ​ប្រចាំ​ថ្ងៃ​ផង​ដែរ​។​ ទី​ពីរ​ ភាព​ដែល​អាច​ប្រមើល​ទុក​បាន​នៃ​បទ​ប្បញ្ញត្តិ​គឺ​មាន​សារៈសំខាន់​ ព្រោះ​ភាព​ស៊ីសង្វាក់​គ្នា​ជួយ​ពង្រឹង​ទំនុកចិត្ត​។​ ជា​ចុង​ក្រោយ​ ទាក់ទង​នឹង​ការ​ទទួលយក​ឌី​ជី​ថ​ល​ លោក​បាន​សង្កត់ធ្ងន់​លើ​សារៈសំខាន់​នៃ​ការ​ផ្តល់​អំណាច​ដល់​អ្នក​ប្រើប្រាស់​ធម្មតា​ និង​ការ​បង្កើត​កន្លែង​សម្រាប់​ការ​ច្នៃប្រឌិត​តាម​រយៈ​យន្តការ​ដែល​អាច​បត់បែន​បាន​ដូច​ជា​បរិស្ថាន​សាកល្បង​។​

​លោក​ Toby​ Mendel​ បាន​លើកយក​ប្រធានបទ​នេះ​មក​ពិភាក្សា​ដោយ​ផ្សារ​ភ្ជាប់​ភាព​ប្រកួតប្រជែង​ទៅ​នឹង​បរិ​យា​បន្ន​។​ លោក​បាន​កត់​សម្គាល់ថា​ ការ​ពិភាក្សា​អំពី​បរិ​យា​បន្ន​ច្រើន​តែ​ផ្តោត​លើ​ស្ត្រី​ សហគមន៍​ជនបទ​ និង​ក្រុម​ដែល​ខ្វះខាត​សេវា​ ប៉ុន្តែ​ទស្សនៈ​នេះ​ក៏​គួរតែ​ត្រូវ​បាន​ពង្រីក​ដើម្បី​រួម​បញ្ចូល​ប្រទេស​ដែល​ងាយ​រង​គ្រោះ​ដូច​ជា​ប្រទេស​កម្ពុជា​ផង​ដែរ​ ជា​ពិសេស​ដោយសារ​តែ​ទស្សនៈ​របស់​ពួក​គេ​មិន​តែងតែ​ត្រូវ​បាន​បញ្ចូល​ទៅ​ក្នុង​ការ​អភិវឌ្ឍ​បញ្ញា​សិប្បនិម្មិត​ (AI)​ នោះ​ទេ​ ទោះបីជា​ឥទ្ធិពល​របស់​ AI​ កាន់តែ​ខ្លាំង​ឡើង​នៅ​ក្នុង​ជីវិត​ប្រចាំ​ថ្ងៃ​ក៏​ដោយ​។​

​ជាទី​បញ្ចប់​ លោក​ Adrian​ Wan​ បាន​សង្កត់ធ្ងន់​ថា​ ការ​កសាង​សង្គម​ឌី​ជី​ថ​ល​ដែល​មាន​បរិ​យា​បន្ន​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា​ តម្រូវ​ឱ្យ​មានការ​ខិតខំ​ប្រឹងប្រែង​ដោយ​ចេតនា​ ដើម្បី​បិទ​គម្លាត​ឌី​ជី​ថ​ល​ដែល​មាន​ស្រាប់​។​ លោក​បាន​កត់​សម្គាល់ថា​ បរិ​យា​បន្ន​មិនមែន​ជា​ធាតុ​ផ្សំ​បន្ថែម​នោះ​ទេ​ ប៉ុន្តែ​ជា​មូលដ្ឋាន​គ្រឹះ​នៃ​ការ​ផ្លាស់​ប្តូរ​ឌី​ជី​ថ​ល​ដ៏​មាន​អត្ថន័យ​ និង​ការ​សម្រេច​បាន​វា​ទាមទារ​ឱ្យ​មាន​អក្ខរកម្ម​ឌី​ជី​ថ​ល​ និង​ជំនាញ​ដ៏​ទូលំទូលាយ​សម្រាប់​ទាំងអស់​គ្នា​។​ លោក​ក៏​បាន​គូសបញ្ជាក់​ពី​តួនាទី​សំខាន់​នៃ​ការ​សន្ទនា​ពហុភាគី​ប្រកបដោយ​ចីរភាព​ ក្នុង​ការ​ជំរុញ​ចក្ខុវិស័យ​រួម​នេះ​ទៅ​មុខ​។​