យោងតាមការបោះពុម្ពផ្សាយគម្របព្រៃឈើកម្ពុជាឆ្នាំ២០១៨ ដែលចេញនៅខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២០ ដោយក្រសួងបរិស្ថាន1 ប្រទេសកម្ពុជាបានធ្វើការវាយតម្លៃព្រៃឈើថ្នាក់ជាតិចំនួនប្រាំបីលើកក្នុងឆ្នាំ១៩៥៨/៦៥ ឆ្នាំ១៩៩២/៩៣ ឆ្នាំ១៩៩៦/៩៧ ឆ្នាំ២០០២ ឆ្នាំ២០០៦ ឆ្នាំ២០១០ ឆ្នាំ២០១៤ ឆ្នាំ២០១៦ និងឆ្នាំ២០១៨។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ព័ត៌មានលម្អិតពីការវាយតម្លៃគម្របព្រៃឈើពីឆ្នាំ១៩៥៨-១៩៦៥ មិនមាននោះទេ។
សម្រាប់គម្របព្រៃឈើក្នុងឆ្នាំ១៩៩២/៩៣ និងឆ្នាំ១៩៩៦/៩៧ ការវាយតម្លៃត្រូវបានអនុវត្តដោយគណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ (MRC) និង GTZ (GIZ) ដោយសហការជាមួយរដ្ឋបាលព្រៃឈើ ដោយប្រើប្រាស់រូបភាពផ្កាយរណបប្រភេទ Landsat TM ។ គម្របព្រៃឈើត្រូវបានវាយតម្លៃម្តងទៀតក្នុងឆ្នាំ២០០២ ដោយការគ្រប់គ្រងធនធានព្រៃឈើ (FRM) ដោយសហការជាមួយ រដ្ឋបាលព្រៃឈើ ដោយប្រើប្រាស់រូបភាពផ្កាយរណបប្រភេទ Landsat 7ETM របស់សហរដ្ឋអាមេរិក។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៦ រដ្ឋបាលព្រៃឈើបានផលិតផែនទីគម្របព្រៃឈើដំបូងរបស់ខ្លួនដោយប្រើរូបភាពផ្កាយរណបប្រភេទ Landsat 7ETM របស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលមានការគាំទ្រផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុពីស្ថានទូតដាណឺម៉ាកតាមរយៈអង្គការដានីដា (DANIDA) ។ បន្ទាប់មកក្នុងឆ្នាំ២០១០ រដ្ឋបាលព្រៃឈើសហការជាមួយអង្គការព្រៃឈើត្រូពិចអន្តរជាតិ (ITTO) និងអង្គការដានីដាបានធ្វើការវាយតម្លៃគម្របព្រៃឈើដោយប្រើរូបភាព Landsat 5TM របស់សហរដ្ឋអាមេរិក។ ការវាយតម្លៃគម្របព្រៃឈើចុងក្រោយបង្អស់គឺនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៤ ឆ្នាំ២០១៦ និងឆ្នាំ២០១៨ ដែលរដ្ឋបាលព្រៃឈើបានសហការជាមួយអង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្មនៃសហប្រជាជាតិ (FAO) ទីភ្នាក់ងារសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិជប៉ុនប្រចាំកម្ពុជា (JICA) វិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវព្រៃឈើ និងផលិតផលព្រៃឈើជប៉ុន (FFPRI) និងគម្រោងភាពជាដៃគូកាបូនព្រៃឈើ (FCPF)។
ទោះបីជាការវាយតម្លៃជាច្រើនត្រូវបានធ្វើរួចក៏ដោយ ទិន្នន័យដែលអ្នកប្រើប្រាស់អាចទាញយកមកបានគឺឯកសាររូបភាព និងទិន្នន័យស្ថិតិមាននៅក្នុងរបាយការណ៍ដែលបានបោះពុម្ពផ្សាយ ដោយមិនអាចប្រើប្រាស់សម្រាប់ការវិភាគបន្ថែម។ “Spatial analysis គឺជាដំណើរការនៃការពិនិត្យមើលទីតាំង លក្ខណៈសម្បត្តិ (Attribute) និងទំនាក់ទំនងនៃលក្ខណៈពិសេសនៅក្នុងទិន្នន័យភូមិសាស្ត្រតាមរយៈការត្រួតលើគ្នា និងបច្ចេកទេសវិភាគផ្សេងៗទៀត ដើម្បីដោះស្រាយសំណួរ ឬទទួលបានចំណេះដឹងដែលមានប្រយោជន៍។”2
អង្គការទិន្នន័យអំពីការអភិវឌ្ឍបានសម្រេចចិត្តប្រើប្រាស់សំណុំទិន្នន័យគម្របព្រៃឈើ SERVIR-អាស៊ីអាគ្នេយ៍ (២០១៥-២០២៣) ដើម្បីចែករំលែកជាមួយអ្នកប្រើប្រាស់ និងធ្វើឱ្យវាកាន់តែមានភាពងាយស្រួលសម្រាប់សាធារណជនក្នុងការចូលប្រើប្រាស់ និងយល់ពីព័ត៌មាន។ ផែនទីអន្តរកម្ម ទស្សនីយកម្មទិន្នន័យ និងព័ត៌មានលម្អិតមាននៅក្នុងទំព័រព័ត៌មានទិន្នន័យនេះ។
សំណុំទិន្នន័យ SERVIR-អាស៊ីអាគ្នេយ៍
SERVIR-អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ប្រើប្រាស់ទិន្នន័យគម្របព្រៃឈើប្រចាំឆ្នាំជាស៊េរីពេលវេលា។ ទិន្នន័យដែលបានដាក់ចូលគឺបើកទូលាយ និងទិន្នន័យដែលមាននៅលើ Google Earth Engine (GEE)។ គេប្រើប្រាស់កម្រិតគម្របកន្សោមស្លឹក (TCC) និងកម្ពស់ដើមឈើ (TCH) សម្រាប់តំបន់មេគង្គដែលបានប្រមូល និងចែកចាយដោយក្រុមវិភាគ និងស្វែងរកដីសកល នៃសាកលវិទ្យាល័យ Maryland (GLAD/UMD) ។ ទិន្នន័យបានបង្កើតឡើងដោយអនុវត្តតាមនិយមន័យព្រៃឈើរបស់អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្មនៃសហប្រជាជាតិ (FAO) ដែលកម្រិតគម្របកន្សោមស្លឹក (TCC) ស្មើនឹង ឬធំជាង ១០ភាគរយ ហើយដើមឈើមានកម្ពស់ខ្ពស់ជាង ឬស្មើនឹង ៥ម៉ែត្រ។ “ការបាត់បង់ព្រៃឈើ” កំណត់ថាជាការរំខានដល់ការជំនួសកន្លែង ឬការផ្លាស់ប្តូរពីព្រៃឈើទៅជាមិនមែនព្រៃឈើក្នុងអំឡុងពេលនោះ។ “ការកើនឡើងគម្របព្រៃឈើ” កំណត់ថាជាការបញ្ច្រាសនៃការបាត់បង់ ឬការផ្លាស់ប្តូរមិនមែនព្រៃឈើទៅជាព្រៃឈើទាំងស្រុងក្នុងរយៈពេលនោះ។3
- កម្រិតភាពច្បាស់៖ ៣០ម៉ែត្រ
- ការគ្របដណ្តប់ភូមិសាស្ត្រ៖ តំបន់ទន្លេមេគង្គ
- ភាពញឹកញាប់នៃបច្ចុប្បន្នភាព៖ ប្រចាំឆ្នាំ
- ប្រភពទិន្នន័យ៖ SERVIR-អាស៊ីអាគ្នេយ៍
- តំណរភ្ជាប់ទៅកាន់ឧបករណ៍៖ វិបផតថលគម្របដី
និយមន័យព្រៃឈើ
ដូចដែលបានរៀបរាប់ខាងលើ SERVIR-អាស៊ីអាគ្នេយ៍ប្រើនិយមន័យព្រៃឈើរបស់អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្មនៃសហប្រជាជាតិ (FAO) “ព្រៃឈើគឺជាដីដែលមានផ្ទៃដីលើសពី ០,៥ហិកតា ដែលមានកម្រិតគម្របកន្សោមស្លឹកលើសពី ១០ភាគរយ ដែលមិនមែនជាដីប្រើប្រាស់សម្រាប់កសិកម្ម និងទីក្រុងជាចម្បង។”4 គម្របព្រៃឈើរាប់បញ្ចូលទាំងចម្ការកៅស៊ូ និងព្រៃដាំដែលបំពេញតាមលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យនិយមន័យព្រៃឈើ។
ផែនទីអន្តរកម្ម
ផែនទីនេះបង្ហាញពីនិន្នាការនៃគម្របព្រៃឈើពីឆ្នាំ២០១៥-២០២៣ នៅប្រទេសកម្ពុជា។ អ្នកប្រើប្រាស់អាចបន្ថែមស្រទាប់ផែនទីអន្តរកម្មបន្ថែមទៀតដូចជាតំបន់ការពារធម្មជាតិ សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច គម្រោងវិនិយោគបរទេសធំៗ គម្របដី និងសម្បទានរ៉ែជាដើម ដើម្បីមើលពីវិសាលាភាពនៃគម្របព្រៃឈើនៅកម្ពុជា។
និន្នាការផ្លាស់ប្តូរគម្របព្រៃឈើ
ក្រាហ្វនេះបង្ហាញពីផ្ទៃដីសរុប និងភាគរយនៃគម្របព្រៃឈើនៅប្រទេសកម្ពុជាពីឆ្នាំ២០១៥ ដល់ឆ្នាំ២០២២។ បើយោងតាមក្រាហ្វខាងក្រោម គម្របព្រៃឈើរបស់ប្រទេសកម្ពុជាបានថយចុះបន្តិចពី ៤៣,២១ភាគរយ ក្នុងឆ្នាំ២០១៥ ដល់ ៣៩,៧៥ភាគរយ ក្នុងឆ្នាំ២០២៣។
ប្រទេសកម្ពុជាជាប្រទេសមួយនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីគោក និងមានផ្ទៃដីសរុប ១៨១.០៣៥ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ។ ប្រទេសកម្ពុជាមានបួនតំបន់ខុសៗគ្នាដូចជា៖
- តំបន់ជួរភ្នំក្រវាញ៖ ខេត្តបាត់ដំបង ប៉ៃលិន ពោធិ៍សាត់ កំពង់ស្ពឺ កោះកុង កំពត កែប និងខេត្តព្រះសីហនុ។
- តំបន់ទំនាបទន្លេមេគង្គ៖ ខេត្តកំពង់ធំ កំពង់ឆ្នាំង កំពង់ចាម ព្រៃវែង រាជធានីភ្នំពេញ កណ្តាល ស្វាយរៀង ត្បូងឃ្មុំ និង តាកែវ។
- តំបន់ភាគពាយ័ព្យ៖ ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ ឧត្តរមានជ័យ សៀមរាប និងព្រះវិហារ។
- តំបន់ភាគខាងកើត៖ ខេត្តរតនគិរី មណ្ឌលគិរី ស្ទឹងត្រែង និងក្រចេះ។
ដើម្បីផ្តល់ស្ថិតិជាក់លាក់បន្ថែមទៀតដល់អ្នកប្រើប្រាស់ ផ្ទៃដីសរុបនៃគម្របព្រៃឈើនៅក្នុងតំបន់នីមួយៗបានគណនា។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏មានភាពមិនប្រក្រតីបន្តិចបន្តួចក្នុងការគណនាផ្ទៃដីសរុបនៃតំបន់នីមួយៗផងដែរ ដែលអាចមានកំហុកចាប់ពី ០,២០ភាគរយ ដល់ ០,៥០ភាគរយ ពីព្រោះផែនទីគោលដែលអូឌីស៊ីប្រើប្រាស់សម្រាប់គណនាខុសពីផែនទីគោលរបស់ SERVIR-អាស៊ីអាគ្នេយ៍។
ក្រាហ្វបន្ទាត់ខាងក្រោម បង្ហាញថាតំបន់ភាគខាងកើតមានព្រៃឈើសរុបច្រើនជាងគេក្នុងចំណោមតំបន់ទាំងបួន ខណៈដែលតំបន់ទំនាបទន្លេមេគង្គមានតិចតួចបំផុត។ នៅចន្លោះឆ្នាំ២០១៥ និងឆ្នាំ២០២៣ គម្របព្រៃឈើនៅតំបន់ភាគខាងកើត និងភាគពាយ័ព្យមានការថយចុះគួរឱ្យកត់សម្គាល់។ តំបន់ទំនាបមេគង្គ និងតំបន់ជួរភ្នំក្រវាញ គឺជាតំបន់ដែលឃើញមានការកើនឡើងនៃគម្របព្រៃឈើ។
ឯកសារយោង
- 1. ក្រសួងបរិស្ថាន, “ធនធានគម្របព្រៃឈើកម្ពុជា (២០១៨),” ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២០, បានចូលអាននៅថ្ងៃទី១៧ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣។
- 2. បណ្ណាល័យសាកលវិទ្យាល័យ Tulane, “មគ្គុទ្ទេសក៍បណ្ណាល័យប្រព័ន្ធព័ត៌មានភូមិសាស្ត្រ,” ថ្ងៃទី២៤ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៣, បានចូលអាននៅថ្ងៃទី១៧ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣។
- 3. SERVIR-អាស៊ីអាគ្នេយ៍, “សៀវភៅណែនាំអ្នកប្រើប្រាស់៖ ប៉ាណ្ណូបរិធានគ្រប់គ្រងការតាមដាន និងវាយតម្លៃជីវរូបវិទ្យាកម្ពុជា,” ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអាននៅថ្ងៃទី១៧ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣។
- 4. អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្មនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ, “និយមន័យមួយនៃការផ្លាស់ប្តូរព្រៃឈើ និងព្រៃឈើ,” នាយកដ្ឋានព្រៃឈើ, FAO, ថ្ងៃទី០២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០០, បានចូលអាននៅថ្ងៃទី២៤ ខែមីនាឆ្នាំ២០២៣។
