ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន៖ សារៈសំខាន់ និងឱកាសក្នុងការចូលរួមរបស់សហគមន៍មូលដ្ឋាន
ការបើកសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ និងច្បាប់វិនិយោគថ្មីឆ្នាំ២០២១ បានលើកទឹកចិត្តឱ្យមានការវិនិយោគលើគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ក្នុងវិស័យជាច្រើនរួមមាន ឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរូបវន្ត កសិកម្ម ថាមពលវារីអគ្គិសនី និងទេសចរណ៍អេកូឡូស៊ី។ វិស័យទាំងនេះត្រូវជាប់កាតព្វកិច្ចអនុវត្តការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ហើយវិសាលភាពនៃការសិក្សាគឺអាស្រ័យលើទំហំជាក់ស្តែងរបស់គម្រោង។ ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានពិតជាមានសារៈសំខាន់ក្នុងការកំណត់អត្តសញ្ញាណអត្ថប្រយោជន៍ ផលប៉ះពាល់ និងចំណាត់ថ្នាក់នៃគម្រោងវិនិយោគ ឬគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍លើសេដ្ឋកិច្ចសង្គម និងបរិស្ថាន។ ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានមានសារៈសំខាន់ណាស់សម្រាប់សហគមន៍មូលដ្ឋាន ជាពិសេសជនជាតិដើមភាគតិច ដោយសារពួកគេជាក្រុមងាយរងគ្រោះជាពិសេសចំពោះផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមាននៃគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ថ្មី ដោយសារតែវប្បធម៌ ប្រពៃណី ចំណេះដឹង ជំនឿ និងជីវភាពរស់នៅរបស់ពួកគេមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយដី និងបរិស្ថាន។ ដូច្នេះ វាមានសារៈសំខាន់ណាស់ក្នុងការផ្តល់ព័ត៌មានបឋមប្រកបដោយតម្លាភាពអំពីលទ្ធផលនៃការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដល់សហគមន៍មូលដ្ឋាន និងជនជាតិដើមភាគតិច ដោយផ្តល់ឱ្យពួកគេនូវវេទិកាមួយដើម្បីចូលរួមក្នុងការពិភាក្សាដែលពាក់ព័ន្ធ និងតាមដានដំណើរការវាយតម្លៃនេះ។
នៅថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២ អង្គការទិន្នន័យអំពីការអភិវឌ្ឍសហការជាមួយអង្គការជនជាតិដើមភាគតិចកម្ពុជា ដោយមានការគាំទ្រពីមូលនិធិហេនរេចបូល បានរៀបចំកិច្ចពិភាក្សាមួយស្តីពី “ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន៖ សារៈសំខាន់ និងឱកាសក្នុងការចូលរួមរបស់សហគមន៍មូលដ្ឋាន” នៅខេត្តរតនគិរី។ ព្រឹត្តិការណ៍នេះមានគោលបំណងលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងអំពីសារៈសំខាន់ នៃការបង្ហាញនូវរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ដើម្បីពិភាក្សាអំពីឱកាសថ្មីៗក្នុងការចូលរួមក្នុងដំណើរការរៀបចំរបាយការណ៍ និងបង្កើនឱកាសត្រួតពិនិត្យ។ ព្រឹត្តិការណ៍នេះមានអ្នកចូលរួមចំនួន ៤៧នាក់ ក្នុងនោះមានស្ត្រី ១៤នាក់ រួមទាំងអភិបាលរងខេត្តរតនគិរី និងតំណាងនាយកដ្ឋានវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន នៃក្រសួងបរិស្ថាន នាយកដ្ឋានវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាននៃខេត្តរតនគិរី តំណាងមូលនិធិហេនរេចបូល អង្គការអូឌីស៊ី អង្គការជនជាតិដើមភាគតិចកម្ពុជា អង្គការបណ្តាញការពារទន្លេបី អង្គការសមាគមខ្មែរលើរតនគិរី អង្គការថែរក្សាភាសាជនជាតិដើមភាគតិច។ អ្នកចូលរួមក៏មានមកពីក្រុមប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ យុវជន សមាជិកសហគមន៍មូលដ្ឋាន និងជនជាតិដើមភាគតិចផងដែរ។
ស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ននៃការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន
កាលពីដើមឡើយ នាយកដ្ឋានវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ស្ថិតនៅក្រោមនាយកដ្ឋានគាំពារបរិស្ថាន ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្នស្ថិតនៅក្រោមរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងបរិស្ថានផ្ទាល់តែម្តង។ ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិសស្ថានគឺជាការសិក្សាឬការវាយតម្លៃដ៏ស្មុគស្មាញនិងវែង ដែលមានការចូលរួមពីអ្នកពាក់ព័ន្ធក្នុងតំបន់ និងថ្នាក់ជាតិ។ សេចក្តីសង្ខេបនៃនីតិវិធីវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានមាននៅក្នុងខិត្តប័ណ្ណ។ គោលការណ៍នៃការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន គឺគ្រប់គ្រងព័ត៌មានដែលប្រមូលបានអំពីគម្រោង ទីតាំងនីមួយៗ និងផលប៉ះពាល់បរិស្ថានរបស់គម្រោងនីមួយៗ។ នៅក្នុងដំណើរការនៃការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ព័ត៌មានអំពីផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមាននៃគម្រោងនីមួយៗបានប្រមូលផ្តុំដើម្បីកំណត់អត្តសញ្ញាណដំណោះស្រាយ និងជម្រើសសមស្របបំផុតដើម្បីដោះស្រាយផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានណាមួយ។
ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានមានពីរប្រភេទ។ ទីមួយគឺការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានបឋម ដែលផ្តោតលើការវិភាគទិន្នន័យបន្ទាប់បន្សំ។ ប្រភេទទីពីរគឺការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានពេញលេញ ដែលធ្វើការសង្កេត និងប្រមូលទិន្នន័យបឋមអំពីការបំពុល រំញ័រ សំលេងរំខាន និងសារពើភ័ណ្ឌព្រៃឈើ និងព័ត៌មានផ្សេងៗទៀត។
ក្រុមហ៊ុនទីប្រឹក្សាយោបល់ដែលបានចុះបញ្ជីជាមួយរដ្ឋាភិបាល ជាធម្មតាទទួលខុសត្រូវចំពោះរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានរបស់ខ្លួន។ ក្រុមហ៊ុនទីប្រឹក្សាទាំងអស់ត្រូវតែចុះឈ្មោះជាមួយរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីធានាគុណភាពនៃការសិក្សា។ ដូច្នេះនឹងមានភ្នាក់ងារមួយដើម្បីទទួលខុសត្រូវប្រសិនបើមានអ្វីខុសនឹងលទ្ធផលរបស់របាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ មានការព្រួយបារម្ភអំពីភាពត្រឹមត្រូវ និងភាពពេញលេញនៃការវាយតម្លៃដោយក្រុមហ៊ុនទីប្រឹក្សាទាំងនេះ ដោយចោទសួរអំពីការកម្រិតនៃការទទួលយកបាននៃរបាយការណ៍របស់ពួកគេ។ ក្រុមហ៊ុនទីប្រឹក្សានឹងប្រឈមមុខនឹងផលវិបាកតាមផ្លូវច្បាប់ ការផាកពិន័យ ហើយសមាជិកមួយចំនួនអាចជាប់ពន្ធនាគារ ប្រសិនបើក្រសួងកំណត់បាននូវអត្តសញ្ញាណនៃការក្លែងបន្លំ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ព័ត៌មានទាក់ទងនឹងរឿងបែបនេះគឺកម្រណាស់នឹងកើតឡើងណាស់។
សារៈសំខាន់ និងឱកាសនៃការចូលរួម
ការចូលរួមជាសាធារណៈ គឺជាដំណើរការពិគ្រោះយោបល់ជាមួយអ្នកពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗអំពីគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍។ តួអង្គដែលពាក់ព័ន្ធរួមមានក្រសួង ស្ថាប័ន អង្គការនានា អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន នាយកដ្ឋានពាក់ព័ន្ធ ម្ចាស់គម្រោង ក្រុមហ៊ុនទីប្រឹក្សា ប្រជាពលរដ្ឋដែលរងផលប៉ះពាល់ និងតំណាងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលដែលពាក់ព័ន្ធនឹងគម្រោង និងក្នុងតំបន់។
ការចូលរួមជាមួយភាគីពាក់ព័ន្ធ គឺជាផ្នែកមួយដ៏សំខាន់នៃដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ដើម្បីផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានលម្អិតអំពីគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ និងប្រមូលនូវកង្វល់ សំណូមពរ ការរិះគន់ ការគាំទ្រ មតិយោបល់ និងព័ត៌មានអំពីធនធានបរិស្ថានដែលមានស្រាប់នៅក្នុងតំបន់គម្រោង។ សមាជិកសហគមន៍ដែលរងផលប៉ះពាល់ដោយគម្រោងគួរតែបង្ហាញពីកង្វល់របស់ពួកគេទៅកាន់អ្នកអភិវឌ្ឍន៍គម្រោងក្នុងអំឡុងពេលមានការចូលរួមជាសាធារណៈ។ ម្យ៉ាងទៀត ពួកគេអាចធ្វើដូច្នេះបានតាមរយៈអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលដូចជា វេទិកានៃអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបា ស្តីពីកម្ពុជាជាដើម។ រដ្ឋាភិបាលបានផ្តល់អាសនៈសម្រាប់វេទិកានៃអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្តីពីកម្ពុជា ដើម្បីលើកឡើងពីកង្វល់ដែលពួកគេបានប្រមូលពីអ្នកចូលរួមទាំងអស់។ ក្រសួងបរិស្ថានកំពុងពិចារណាផ្តល់របាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដល់មន្ទីរខេត្ត ដោយសារព័ត៌មានអំពីរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន នៅក្នុងនាយកដ្ឋានវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន នៃក្រសួងបរិស្ថាន មានច្រើនក្រៃលែង។
ការចូលរួមជាសាធារណៈមានបួនដំណាក់កាលរួមមាន៖
- ដំណាក់កាលទី១៖ ការជួបសម្ភាសន៍ជាមួយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន និងអ្នកពាក់ព័ន្ធ
- ដំណាក់កាលទី២៖ កិច្ចប្រជុំពិគ្រោះយោបល់ជាក្រុមជាមួយប្រជាពលរដ្ឋ
- ដំណាក់កាលទី៣៖ កិច្ចប្រជុំពិគ្រោះយោបល់ជាមួយមន្ទីរ-ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ
- ដំណាក់កាលទី៤៖ សិក្ខាសាលាផ្សព្វផ្សាយពីលទ្ធផលពិគ្រោះយោបល់ថ្នាក់ខេត្ត។
នៅក្នុងករណីខ្លះ ក្រុមហ៊ុនកំពុងអភិវឌ្ឍន៍មិនគួរធ្វើការឈូសឆាយលើដីនោះទេ ប្រសិនបើដីធ្លីដែលគម្រោងកំពុងអភិវឌ្ឍមានផលប៉ះពាល់ដល់ផ្នូរដូនតារបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ។ សហគមន៍គួរតែត្រូវបានជូនដំណឹងនៅពេលដែលគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍អាចនឹងប៉ះពាល់ដល់សហគមន៍របស់ពួកគេ ហើយក្រុមហ៊ុនទីប្រឹក្សា និងក្រុមហ៊ុនដែលទទួលខុសត្រូវចំពោះគម្រោងគួរតែពិភាក្សាជាមួយសហគមន៍មូលដ្ឋាន។ អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានក៏ដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការជូនដំណឹងដល់សហគមន៍អំពីគម្រោង និងផែនការរបស់ក្រុមហ៊ុនផងដែរ។ សហគមន៍អាចរាយការណ៍ និងពិភាក្សាជាមួយអាជ្ញាធរដើម្បីកំណត់ដំណោះស្រាយ ប្រសិនបើគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍មិនអនុវត្តតាមរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ឬក្របខ័ណ្ឌច្បាប់នោះទេ។
