ការវាយតម្លៃបរិស្ថានជាយុទ្ធសាស្ត្រក្នុងប្រទេសកម្ពុជា
ការវាយតម្លៃបរិស្ថានជាយុទ្ធសាស្ត្រ (SEA) តំណាងឱ្យឧបករណ៍កម្រិតខ្ពស់សម្រាប់ការប៉ាន់ប្រមាណ និងវាយតម្លៃផលវិបាកនៃផែនការអភិវឌ្ឍ កម្មវិធី និងគោលនយោបាយជាក់លាក់។ ផ្ទុយទៅនឹងការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន (EIA) ដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយនៅចុងបញ្ចប់នៃដំណើរការធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្ត ការវាយតម្លៃបរិស្ថានជាយុទ្ធសាស្ត្រត្រូវបានធ្វើមុនពេលការសម្រេចចិត្តធំៗទាំងអស់ត្រូវបានធ្វើឡើង ហើយវាមានគុណសម្បត្តិមួយចំនួន។ ជាជាងការចង្អុលបង្ហាញអំពីបញ្ហាបរិស្ថានដែលអាចកើតឡើងដោយការសម្រេចចិត្តនេះ អាចមានឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងលើលទ្ធផល។ ជំនួសឱ្យការពិនិត្យឡើងវិញនៃផលប៉ះពាល់ជាក់លាក់ ហើយបង្កើតគំនិតផ្តួចផ្តើមដោះស្រាយបញ្ហាដែលមានកម្រិតការវាយតម្លៃបរិស្ថានជាយុទ្ធសាស្ត្រដែលជាដំណើរការចម្រុះមួយផ្តោតលើនិរន្តរភាពជាទូទៅ ប្រកាន់យកវិធីសាស្ត្រសកម្មមួយឆ្ពោះទៅរកគំនិតផ្តួចផ្តើមអភិវឌ្ឍន៍ទាំងអស់ដែលកំណត់នូវបញ្ហាប្រឈមធំៗ មុននឹងការអនុម័តចុងក្រោយ។ ការវាយតម្លៃបរិស្ថានជាយុទ្ធសាស្ត្រអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកធ្វើការសម្រេចចិត្តពិចារណាពីជម្រើសដ៏ទូលំទូលាយជាងមុន និងកាត់បន្ថយបញ្ហាដែលអាចកើតមាននៅដំណាក់កាលដំបូង។
ការប្រៀបធៀបគ្នារវាងដំណើរការនៃ EIA និង SEA។
ទោះបីជាដំណើរការការវាយតម្លៃបរិស្ថានជាយុទ្ធសាស្ត្រ ត្រូវបានត្រួសត្រាយជាលើកដំបូងនៅចុងទសវត្សឆ្នាំ ១៩៨០ ដោយបណ្តាប្រទេសមានប្រាក់ចំណូលខ្ពស់ដូចជា សហរដ្ឋអាមេរិក និងរដ្ឋជាសមាជិកនៃសហភាពអឺរ៉ុប ប៉ុន្តែឧបករណ៍នេះត្រូវបានយកចិត្តទុកដាក់កាន់តែច្រើនឡើងៗនៅក្នុងមហាអនុតំបន់មេគង្គ។ នៅប្រទេសចិន បន្ទាប់មកនៅប្រទេសវៀតណាម និងឡាវបានណែនាំបទបញ្ជាស្តីពីការវាយតម្លៃបរិស្ថានជាយុទ្ធសាស្ត្រ (SEA) នៅក្នុងច្បាប់ជាផ្លូវការ ក្នុងឆ្នាំ១៩៩០-២០០០។ ការផ្តួចផ្តើមទាំងនេះត្រូវបានគាំទ្រជាលើកដំបូងដោយម្ចាស់ជំនួយអន្តរជាតិ និងត្រូវបានត្រួតពិនិត្យដោយដៃគូអន្តរជាតិ។ ឥឡូវនេះ ប្រទេសទាំងបីបានឈានដល់ដំណាក់កាលដែលបទប្បញ្ញត្តិការវាយតម្លៃបរិស្ថានជាយុទ្ធសាស្ត្រ ត្រូវបានរួមបញ្ចូលនៅក្នុងច្បាប់ការពារបរិស្ថានជាតិរបស់ពួកគេ ដែលជាច្បាប់ស្នូលសម្រាប់ត្រួតពិនិត្យដំណើរការវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់យុទ្ធសាស្ត្រនៅក្នុងប្រទេសទាំងនេះ។ ជាលទ្ធផល ក្រសួងមួយចំនួន (ដូចជាក្រសួងផែនការ និងវិនិយោគ ឬក្រសួងធនធានធម្មជាតិ និងបរិស្ថាន) ត្រូវបានគេចាត់តាំងឱ្យត្រួតពិនិត្យមើលការអនុវត្ត ការវាយតម្លៃបរិស្ថានជាយុទ្ធសាស្ត្រដែលលើកកម្ពស់ប្រសិទ្ធភាពរបស់វា។
នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា គំនិតផ្តួចផ្តើមរបស់ការវាយតម្លៃបរិស្ថានជាយុទ្ធសាស្ត្រ ត្រូវបានចាប់ផ្តើមនៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំ២០១០ នៅពេលដែលរបាយការណ៍ជាក់លាក់នៃឧស្សាហកម្មសាកល្បងដូចជា របាយការណ៍ស្ដីពីទេសចរណ៍និរន្តរភាពត្រូវបានផលិតជាលើកដំបូង។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រភពដើមរបស់វាត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅពាក់កណ្តាលទសវត្សឆ្នាំ១៩៩០ ដោយមានវត្តមានអន្ដរជាតិកើនឡើងនៅក្នុងប្រទេស។ ស្រដៀងគ្នាទៅនឹងបណ្តាប្រទេសដទៃទៀតដែរ ដំណើរការនៃការវាយតម្លៃបរិស្ថានជាយុទ្ធសាស្ត្រ កម្ពុជាបានចាប់ផ្តើមដោយផ្តោតលើការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន។ ជាពិសេស ច្បាប់ស្តីពី ការការពារបរិស្ថាន និងការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិឆ្នាំ១៩៩៦ បានបើកផ្លូវឱ្យមានការចេញអនុក្រឹត្យលេខ ៧២ ស្តីពី ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ដែលចុងក្រោយបានណែនាំឧបករណ៍នេះទៅជាការអនុវត្ត។ ឆ្នាំ២០០២ ឆ្នាំ២០០៦ និងឆ្នាំ២០០៨ បានអនុម័តលើច្បាប់ស្តីពីព្រៃឈើ ជលផល និងតំបន់ការពារធម្មជាតិដែលក្នុងនោះមានដាក់បញ្ចូល ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ជាតម្រូវការមូលដ្ឋានសម្រាប់គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍នានា។
ក្រុមការងារនៃអង្គការទិន្នន័យអំពីការអភិវឌ្ឍបានធ្វើបទបង្ហាញអំពី «ការវាយតម្លៃបរិស្ថានជាយុទ្ធសាស្ត្រ (SEA)៖ ការវិភាគប្រៀបធៀប នៅក្នុងបណ្តាប្រទេសមហាអនុតំបន់ទន្លេមេគង្គ និងប្រតិឃាតសម្រាប់គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព» ក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលលើកទី ៣ របស់គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ នៅខេត្តសៀមរាប។
នៅឆ្នាំ២០១៦ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានផ្តួចផ្តើមនូវសេចក្តីព្រាងដំបូងនៃក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិនៃកម្ពុជា។ យោងតាមគំនិតដើមការវាយតម្លៃបរិស្ថានជាយុទ្ធសាស្ត្រ។ ត្រូវបានគេសន្មត់ថា ត្រូវបានរួមបញ្ចូលនៅដំណាក់កាលដំបូងនៃដំណើរការធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្ត ទាក់ទងនឹងផែនការធំៗ កម្មវិធី និងគោលនយោបាយទាំងអស់ដែលទាក់ទងទៅនឹងបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ។ ឯកសារការវាយតម្លៃបរិស្ថានជាយុទ្ធសាស្ត្រចុងក្រោយត្រូវបានអនុម័តនៅថ្ងៃទី២៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៣។ ការអនុម័តក្របខ័ណ្ឌបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិនឹងផ្លាស់ប្តូរប្រទេសកម្ពុជា ទៅដំណាក់កាលបន្ទាប់នៃការអនុវត្តការវាយតម្លៃបរិស្ថានជាយុទ្ធសាស្ត្រ។ ក្រសួងបរិស្ថានកំពុងតែពង្រាងគោលការណ៍ណែនាំទូទៅនៃការវាយតម្លៃបរិស្ថានជាយុទ្ធសាស្ត្រ ដែលរំពឹងទុកថានឹងសម្រេចចេញនៅក្នុងរយៈពេលបីឆ្នាំបន្ទាប់។ ជាមួយគ្នានេះដែរ រដ្ឋាភិបាលបានបង្កើតក្រុមការងារគ្រូបង្គោលថ្នាក់ជាតិ សម្រាប់ការបណ្តុះបណ្តាលស្តីពីការវាយតម្លៃបរិស្ថានជាយុទ្ធសាស្ត្រ។ ក្រុមការងារនេះនឹងធ្វើការសម្របសម្រួល និងរៀបចំវគ្គបណ្តុះបណ្តាលការវាយតម្លៃបរិស្ថានជាយុទ្ធសាស្ត្រនៅថ្នាក់ជាតិ និងថ្នាក់ក្រោមជាតិ ហើយក៏រៀបចំកិច្ចប្រជុំ និងសិក្ខាសាលាជាមួយអ្នកពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗផងដែរ។
ធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពចុងក្រោយ៖ ថ្ងៃទី១១ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣។
