គោលនយោបាយ និងការគ្រប់គ្រងព្រៃឈើ

រថយន្តដឹកឈើក្នុងព្រៃការពារមណ្ឌលគិរី ប្រទេសកម្ពុជា។ រូបភាព ថតដោយ Global Water Forum, នៅថ្ងៃទី២៣ កុម្ភៈ ២០១៤។ ក្រោមអាជ្ញាប័ណ្ណ CC BY-NC-SA 2.0

ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានគេព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងអំពីការកាប់ព្រៃឈើ។ ខណៈដែលប្រទេសនេះកំពុងស្វែង រកការអភិវឌ្ឍឆាប់រហ័សលើវិស័យសេដ្ឋកិច្ច ព្រៃឈើជាច្រើនត្រូវបានគេចាត់ទុកជាធនធានទ្រព្យសម្បត្តិជាតិ។ ដើម្បីជួយធានាដល់ការគ្រប់គ្រងធនធានទាំងនេះប្រកបដោយនិរន្តរភាព រដ្ឋាភិបាលបានបង្កើតច្បាប់គ្រប់គ្រងព្រៃឈើដែលត្រូវបានផ្តល់សច្ចាប័ននៅថ្ងៃទី ១៥ ខែសីហា ឆ្នាំ២០០២។

ច្បាប់នេះសង្កត់ធ្ងន់ពីសារៈសំខាន់នៃព្រៃឈើសម្រាប់ជាគុណប្រយោជន៍ដល់សង្គម សេដ្ឋកិច្ច និងបរិស្ថាន ក៏ដូចជា តួនាទីរបស់វានៅក្នុងប្រព័ន្ធជីវៈចម្រុះ និងបេតិកភ័ណ្ឌវប្បធម៌¹។

ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ គឺជាអាជ្ញាធរដែលមានសិទ្ធិអំណាចផ្លូវច្បាប់ជាមួយនឹងយុត្តាធិការទូទៅលើគោលនយោបាយ និងការគ្រប់គ្រងព្រៃឈើ។ ការងារទាំងនេះត្រូវបានចាត់ចែងដោយរដ្ឋបាលព្រៃឈើ។

ក្រមខណ្ឌគតិយុត្តិនៅកម្ពុជា

ច្បាប់ស្តីពីព្រៃឈើត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ២០០២ បន្ទាប់ពីមានច្បាប់ស្តីពីការគ្រប់គ្រងដីធ្លីឆ្នាំ ១៩៩២ និងច្បាប់ស្តីពីការគ្រប់គ្រងលើធនធានធម្មជាតិឆ្នាំ ១៩៩៦។ ច្បាប់ស្តីពីព្រៃឈើគ្របដណ្តប់ផ្នែកពិសេសដូចជា ការគ្រប់គ្រងព្រៃឈើ ការផ្តល់សម្បទានព្រៃឈើ និងនិស្សារណកម្មធនធាន។ ព្រៃសហគមន៍ ក៏ជាប្រធានបទមួយចម្បងនៅក្នុងគោលនយោបាយព្រៃឈើផងដែរ។ វាត្រូវបានគាំទ្រដោយច្បាប់ជាលាយលក្ខណ៍អក្សរបន្ថែមយ៉ាងច្រើនដែលផ្តល់អំណាចដល់គោលនយោបាយវិស័យព្រៃឈើជាតិ²។

វិស័យព្រៃឈើ គឺត្រួវបានបែងចែងទៅជាពហុតំបន់³ ហើយតំបន់នីមួយៗមានច្បាប់ដែលពាក់ព័ន្ធរបស់វាដែលត្រូវបានបានដាក់ និងអាទិភាពក្នុងការគ្រប់គ្រង៖

• ព្រៃផ្តល់ផលត្រូវបានរៀបចំដើម្បីធានាដល់ផលិតកម្មផលប្រកបដោយនិរន្តភាព។ សម្រាប់ព្រៃប្រភេទនេះមានជាអាទិ៍ ព្រៃសម្បទាន និងព្រៃសហគមន៍។
• ព្រៃការពារ គឺត្រូវបានការពារសម្រាប់គុណតម្លៃដល់ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី និងធនធានធម្មជាតិ។
• ផ្ទៃដីព្រៃសម្រាប់ផ្ទេរដើម្បីគោលបំណងអភិវឌ្ឍផ្សេងទៀត គឺជាព្រៃដែលមិនទាន់បានចាត់ចូលទៅក្នុងការប្រើប្រាស់របស់វិស័យណាមួយនៅឡើយ។
• ព្រៃឯកជន គឺត្រូវបានគ្រប់គ្រងក្រោមការសម្រេចចិត្តរបស់ម្ចាស់កម្មសិទ្ធិព្រៃទាំងនោះ។

ការផ្តល់សម្បទានទាក់ទងនឹងព្រៃឈើនៅកម្ពុជាមានពីរប្រព័ន្ធ។ ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច និងព្រៃសម្បទាន គឺជាការជួលក្នុងរយៈពេលវែង ដែលអនុញ្ញាតដល់សកម្មភាពជាច្រើន។ ព្រៃសម្បទាន ត្រូវបានដាក់ដេញថ្លៃជាសាធារណៈ និងមិនត្រូវកំណត់ឱ្យលើសពី ៣០ឆ្នាំនោះទេ។ គោលបំណងនោះគឺ ដើម្បីទាញយកទំហំព្រៃឱ្យកាន់តែធំជាងមុនមកស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រង និងដើម្បីកាត់បន្ថយការកាប់ឈើខុសច្បាប់ ក៏ដូចជាដើម្បីបង្កើនតម្លៃឈើ⁴។

សិទ្ធិប្រើប្រាស់ជាប្រពៃណី និងសិទ្ធិចេញចូលទៅកាន់តំបន់ព្រៃសម្បទាត្រូវតែធានាដោយសម្បទានិក។ ប្រហាក់ប្រហែលនឹងដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចដែរ ការសម្បទានព្រៃចាំបាច់ត្រូវតែមានការសិក្សាពីផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងផលប៉ះពាល់សង្គម។

រដ្ឋបាលព្រៃឈើ

ការគ្រប់គ្រងព្រៃឈើ គឺជាទំនួលខុសត្រូវនៃរដ្ឋបាលព្រៃឈើ។ អាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលនេះ ជាអ្នកទទួលបន្ទុកអនុវត្តន៍ច្បាប់ឆ្នាំ ២០០២ និងអនុក្រឹត្យ ក៏ដូចជាប្រកាសនានានៃច្បាប់នេះ។ ស្ថាប័ននេះត្រូវបានបែងចែកជា ៥កម្រិត៖ ថ្នាក់កណ្តាល អធិការដ្ឋានថា្នក់តំបន់ ខ័ណ្ឌ ផ្នែក និងសង្កាត់រដ្ឋបាលព្រៃឈើ។
ភារកិច្ចជាបឋមនៃរដ្ឋបាលព្រៃឈើ គឺដើម្បីធានាដល់ការគ្រប់គ្រងសម្បត្តិព្រៃឈើអចិន្ត្រៃយ៍⁵ប្រកបដោយនិរន្តរភាព ដោយ៖

• សិក្សាប្រមូលទិន្នន័យលើព្រៃឈើ
• វាយតម្លៃព្រំប្រទល់ ដោយសហការជាមួយក្រសួងរៀបចំដែនដីនគរូបនីយកម្ម និងសំណង់
• ចាត់វិធានការសមស្របដើម្បីទប់ស្កាត់ការបំផ្លិចបំផ្លាញព្រៃឈើ
• បង្កើនការអប់រំដល់ប្រជាពលរដ្ឋជាសាធារណៈ
• រៀបចំ និងអនុវត្តន៍ផែនការគ្រប់គ្រងព្រៃឈើជាតិនៅថ្នាក់នីមួយៗនៃរដ្ឋបាលព្រៃឈើ។

ការអភិរក្សសត្វព្រៃ ក៏ជាទំនួលខុសត្រូវមួយក្នុងចំនោមទំនួលខុសត្រូវផ្សេងទៀត ជាពិសេសតាមរយៈការគ្រប់គ្រងការបរបាញ់សត្វព្រៃ។

រដ្ឋបាលព្រៃឈើទទួលបន្ទុកចាត់វិធានការលើរាល់សកម្មភាពគ្រប់គ្រងព្រៃឈើ។ វាចាំបាច់ត្រូវមានញញួរត្រាក្នុងការបែងចែកឱ្យដាច់រវាងការកាប់ឈើស្របច្បាប់ និងការកាប់ឈើខុសច្បាប់។

រដ្ឋបាលនេះប្រកាសការអនុញ្ញាតលើការប្រមូលផលព្រៃឈើ និងតាមប្រភេទផលិតផលសម្រាប់គោល បំណងពាណិជ្ជកម្ម។ វារាប់បញ្ជូលទាំងការហាមឃាត់ការប្រមូលផលផលិតផលព្រៃឈើមួយចំនួននៅ ក្នុងតំបន់ព្រៃបម្រុងអចិន្ត្រៃយ៍រួមមាន ប្រភេទដើមឈើកម្រ ឬប្រភេទដើមឈើដែលផ្តល់ទិន្នផលជ័រដែល មានតម្លៃខ្ពស់។

មានតែសហគមមូលដ្ឋានប៉ុណ្ណោះដែលមានសិទ្ធិក្នុងការប្រមូលផលព្រៃឈើ និងត្រូវប្រមូលទៅតាមប្រភេទផលិតផលដែលមាននៅក្នុងតំបន់ព្រែការពារ ប្រសិនបើផលប៉ះពាល់បរិស្ថានរបស់សកម្មភាពទាំងនោះនៅមានកម្រិត។

ការដាក់ទោសទណ្ឌអាចត្រូវបានអនុវត្តដោយរដ្ឋបាលព្រៃឈើ⁶ តាមរយៈការពិន័យ ឬការជួសជុលការខូចខាត។ អ្នកដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើសអាចជាប់ពន្ធនាគាររហូតដល់ ១០ឆ្នាំ និងពិន័យជាប្រាក់រហូតដល់ ១០០លានរៀល (ប្រហែល ២៥,០០០ដុល្លារ)។

ក្នុងឆ្នាំ ២០០៨⁷ ពាណិជ្ជកម្មកាបូនព្រៃឈើបានក្លាយទៅជាទំនួលខុសត្រូវមួយក្នុងចំនោមទំនួលខុសត្រូវផ្សេងទៀត នៃរដ្ឋបាលព្រៃឈើ។ ការស្ទុកកាបូនក្នុងព្រៃត្រូវបានផ្តល់គុណតម្លៃ ដោយយោងតាមសន្ធិសញ្ញាក្រុងក្យូតូឆ្នាំ ២០០៧។

កម្មវិធីព្រៃឈើថ្នាក់ជាតិ

កម្មវិធីព្រៃឈើថ្នាក់ជាតិ (NFP) ត្រូវបានបើកសម្ភោធនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១០ ហើយត្រូវបានកំណត់គម្រោងសម្រាប់រយៈពេល ២០ឆ្នាំ ដែលត្រូវបានបែងចែងជាកម្មវិធីតំបន់ធំៗចំនួន ៦⁸ ៖

• បោះបង្គោលព្រៃឈើ, ចែកចំនាត់ថ្នាក់ និងការចុះបញ្ជី
• អភិរក្ស និងអភិវឌ្ឍន៍ធនធានព្រៃឈើ និងជីវៈចម្រុះ
• ការអនុវត្ត និងអភិបាលកិច្ចលើច្បាប់ស្តីពីព្រៃឈើ
• ព្រៃសហគម
• ការអភិវឌ្ឍសមត្ថភាព និងការស្រាវជ្រាវ
• ផ្តល់ហរិញ្ញប្បទានព្រៃឈើប្រកបដោយនិរន្តរភាព។

កម្មវិធីទាំងនេះត្រូវបានបែងចែងទៅជាកម្មវិធីតូចៗបន្ទាប់ទៀត។ កម្មវិធីព្រៃឈើថ្នាក់ជាតិ គឺកំពុងផ្តល់ឱ្យនូវគោលដៅយុទ្ធសាស្ត្រសម្រាប់ការគ្រប់គ្រងព្រៃឈើដើម្បីសម្រេចឱ្យបាននូវគោលដៅអភិវឌ្ឍថ្នាក់ជាតិ។ ក្នុងករណីដែលការអនុវត្តច្បាប់ស្តីពីព្រៃឈើនៅក្នុងតំបន់ការពារ ក្រសួងបរិស្ថានគឺត្រូវបានផ្តល់ទំនួលខុសត្រូវក្នុងការប្រើប្រាស់ច្បាប់នេះដើម្បីគ្រប់គ្រងតំបន់នោះ។

គោលដៅធំៗពីរនៃការគ្រប់គ្រងព្រៃឈើគឺ ដើម្បីស្វ័យគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុ និងដើម្បីធ្វើឱ្យគម្របព្រៃឈើមាន ៦០%ឡើងវិញ នៅឆ្នាំ ២០២៩⁹។ យ៉ាងណាមិញ ភាពចម្រូងចម្រាសនៃការគណនាតួរលេខនេះនៅតែមាន ដោយហេតុថា មានមតិមិនស្របគ្នាលើកឡើងថា តើដំណាំកៅស៊ូគួរតែរាប់បញ្ជូលទៅក្នុងការគណនានោះដែរ ឬយ៉ាងណា¹⁰។

ការប្រឈម និងឱកាស

អង្គការស្បៀង និងកសិកម្ម (FAO) កត់សម្គាល់ឃើញការប្រឈម¹¹មួយចំនួនរួមមាន៖ សមភាពនៃការបែងចែងប្រយោជន៍ ការកាន់កាប់ដីធ្លីមិនមានភាពរឹងមាំ និងការរំលោភយកដីព្រៃ។ ការប្រឈមទាំងនេះ គឺជាលទ្ធផលបណ្តាលមកពីបញ្ហានៃការអនុវត្តគោលនយោបាយព្រៃឈើ¹²។ ទោះជាយ៉ាងណា មានកំណែទម្រង់ជាច្រើននៅក្នុងវិស័យព្រៃឈើកំពុងតែដំណើរការ¹³។

នៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំ ២០១៥ រាជរដ្ឋាភិបាលបានប្រកាសពីជំហានកាត់បន្ថយរយៈពេលនៃការផ្តល់សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច ពី ៩៩ឆ្នាំ ឱ្យនៅត្រឹមតែ៥០ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ហើយនៅដើមឆ្នាំ ២០១៦ រាជរដ្ឋាភិបាលបានបង្ហាញពីគោលបំណងរបស់ខ្លួនក្នុងការដាក់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច¹⁴ ១លានហិកតាទៅក្នុងសម្បទានដីសង្គមកិច្ចវិញ។

នៅខែមីនា ឆ្នាំ ២០១៦ រាជរដ្ឋាភិបាលបានសម្រេចក្នុងការបែងចែងឱ្យច្បាស់ពីការទទួលខុសត្រូវរវាងក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ និងក្រសួងបរិស្ថាន¹⁵។ តំបន់សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចដែលបច្ចុប្បន្ននេះ ស្ថិតក្រោមសមត្ថកិច្ចនៃក្រសួងបរិស្ថាន នឹងត្រូវបានផ្ទេរឱ្យទៅស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ ខណៈដែលតំបន់ការពារ និងអភិរក្សធម្មជាតិ ដែលបច្ចុប្បន្ននេះស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ នឹងត្រូវបានផ្ទេរឱ្យទៅក្រសួងបរិស្ថានវិញ។

មួយខែក្រោយមក តាមសំណើរដែលធ្វើឡើងដោយក្រសួងបរិស្ថាន រាជរដ្ឋាភិបាលនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាកំពុងគ្រោងនឹងដាក់តំបន់ព្រៃចំនួន ៥នៅក្រោមតំបន់ការពារធម្មជាតិ¹⁶។ ក្រោមការផ្តួចផ្តើមនៃក្រសួងបរិស្ថាន សិក្ខាសាលាថ្នាក់ជាតិមួយត្រូវបានរៀបចំឡើងដើម្បីប្រមូលមតិយោបល់នានាពីភាគីពាក់ព័ន្ធ សម្រាប់ការចែកចំណាត់ថ្នាក់តំបន់ព្រៃទាំងនេះទៅក្នុងប្រភេទ ដែលសមស្របនៃតំបន់ការពារធម្មជាតិ ហើយអនុក្រឹត្យមួយត្រូវបានធ្វើឡើងស្តីពីការបង្កើតនេះ¹⁷។

ធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពថ្ងៃទី ១៣ មិថុនា ២០១៦

ទាក់ទងនឹងគោលនយោបាយព្រៃឈើ និងអភិបាលកិច្ច

• ព្រៃឈើ និងរុក្ខាប្រមាញ់
• តំបន់ការពារ