ជនជាតិភាគតិច និងជនជាតិដើមភាគតិច

ប្រជាជនខ្មែរមាន ៩០% នៃប្រជាជនប្រទេសកម្ពុជា, តាមពីក្រោយដោយជនជាតិវៀតណាម ( ៥% ) ជាមួយនឹងជនជាតិចិន ចាម (ភាគច្រើនជាប្រជាជនម៉ូស្លីម) និងក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចហៅថាខ្មែរលើ។¹

ជំរឿនប្រជាជនកម្ពុជានៅឆ្នាំ ១៩៩៨បានកំណត់អត្តសញ្ញាណជនជាតិដើមភាគតិច ១៧ក្រុម ផ្សេងៗគ្នា ប៉ុន្តែជំរឿននាពេលបច្ចុប្បន្នបង្ហាញថាមានក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចចំនួន ២៤ក្រុមនៅទូទាំងខេត្តចំនួន ១៥ ក្នុងនោះ ខេត្តរតនគិរី មណ្ឌលគិរី និងខេត្តក្រចេះ មានប្រជាជនជាជនជាតិដើមភាគតិចខ្ពស់ជាងគេ។ ពួកគេត្រូវបានសន្មត់ថា មានចំនួនប្រមាណជា ២០ ម៉ឺននាក់ ឬប្រហែលជា ១.២%នៃប្រជាជនសរុប។² ក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចទាំងនេះត្រូវបានកំណត់អត្តសញ្ញាណតាមរយៈភាសារបស់ពួកគេ។ ភាសា​ជនជាតិភាគតិច​ មាន​យ៉ាង​ហោច​ណាស់​ ១៩​ នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា​។³​ ភាសា​ទាំងនោះ​បែង​ចែង​ជា​អំបូរ​ភាសា​ពីរ​ក្រុម​៖​ អំបូរ​អូ​ស្ត្រូ​ណេ​ស៊ា​ន​ ដែល​រួម​មាន​ក្រុម​ចា​រាយ​ និង​អំបូរ​ខ្មែរ​មន​ ដែល​រួម​មាន​ព្រៅ​ គ្រឹ​ង​ ទំពួន​ ព្នង​ និង​កួយ​។​

ស្ត្រីជនជាតិភាគតិចព្រៅកំពុងត្បាញកន្ទេលស្លឹកត្នោតនៅក្នុងខេត្តរតនគិរី ភាគឦសានប្រទេសកម្ពុជា។ រូបភាពដោយ Ethan Crowley, ថតនៅថ្ងៃទី ០១ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១២។ ក្រោមអាជ្ញារបណ្ណ CC BY-NC-SA 2.0

មិនមានការកំណត់ជាក់លាក់អំពី “ជនជាតិដើម” នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាទេ។ ច្បាប់ និងគោលនយោបាយ ប្រើប្រាស់ពាក្យខុសៗគ្នារួមមាន “សហគមន៍ជនជាតិដើម”, “ជនជាតិដើមភាគតិច” និង“អ្នកស្រុកលើ” ប៉ុន្តែពាក្យទាំងនេះប្រើសម្រាប់ពិពណ៌នាពីក្រុមជនជាតិដើមដូចគ្នា ។ ក្រុមជនជាតិដើមទាំងនេះ រួមមាន ព្រៅ ជង ចារាយ កាចក់ កាវ៉ែត ខិ ខោញ កួយ គ្រឹង ក្រោល ព្នង ល្អិន លុន មិល ព័រ រដែ សំរែ សួយ ស្ពុង ស្ទៀង ថ្នូន និងទំពួន។

ជនជាតិដើមទាំងនោះបានគ្រប់គ្រងតាមបែបប្រពៃណីលើដីប្រហែល ៤លានហិកតានៃតំបន់ព្រៃដាច់ស្រយ៉ាល និងតំបន់ព្រៃស្មោង។⁴ សុខមាលភាពរយៈពេលវែងនៃវប្បធម៌របស់ជនជាតិដើមភាគតិច ត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់យ៉ាងរឹងមាំជាមួយនឹងប្រព័ន្ធនៃការប្រើប្រាស់ដីរបស់ពួកគេ និងការទទួលបានការប្រើប្រាស់ធនធានព្រៃឈើ។ ពួកគេប្រកបរបរកសិកម្មវិលជុំ និងចិញ្ចឹមសត្វ រួមផ្សុំនឹងការចូលក្នុងព្រៃប្រមូលផលផ្តៅ និងវល្លិ៍ ជ័រ ក្រវ៉ាញ និងទឹកឃ្មុំ។ តម្បាញក៏ជាប្រភពចំណូលសំខាន់មួយទៀតសម្រាប់ពួកគេផងដែរ។ ប្រភពចំណូលមួយចំនួនអាស្រ័យទៅតាមតំបន់ ដូចជាការរករ៉ែត្បូងមានតម្លៃនៅខាងក្រៅក្រុងបានលុង ក្នុងខេត្តរតនគិរី។

អង្គការ វេទិកានៃអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្តីពីកម្ពុជា បានរាយការណ៍ថា សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច សម្បទានរ៉ែ និងទំនប់វារីអគ្គិសនី ការរំលោភយកដី ការបំផ្លាញព្រៃឈើ និងការកាប់ឈើខុសច្បាប់បានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរទៅលើជីវភាពរស់នៅរបស់ក្រុមជនជាតិដើមភាគតិច។⁵

ជាឧទាហរណ៍ សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចចំនួន ១៧ ភាគច្រើនជា ទំពួន ចារាយ កាចុក និងគ្រឹង នៅក្នុងខេត្តរតនគិរី បាននិយាយថា ដីរបស់ពួកគេត្រូវបានរំលោភយកសម្រាប់សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចដោយក្រុមហ៊ុនចំការកៅស៊ូដែលមានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសវៀតណាម ដែលមានហិរញ្ញវត្ថុជាប់ទាក់ទងនឹឹងសាជីវកម្មហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិ (IFC) របស់ធនាគារពិភពលោក។ ជាមួយនឹងការជួយជ្រោមជ្រែងពីសំណាក់អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលនានា និងអង្គការសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣-២០១៤ សហគមន៍ទាំងនេះបានធ្វើដំណើរទៅការិយាល័យអង្កេតនិងដោះស្រាយបណ្តឹង នៃសាជីវកម្មហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិ។ នៅក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៥ ស្ថាប័ននេះបានជួយសម្រួលឱ្យមានកិច្ចចរចាររវាងភាគីទាំងសងខាង ដែលជាលទ្ធផល ក្រុមហ៊ុនយល់ព្រមសម្របសម្រួលដំណើរការចុះបញ្ជីក្បាលដីសមូហភាពសម្រាប់សហគមន៍ចំនួន១១ ក្នុងចំណោមសហគមន៍រងការប៉ះពាល់ ព្រមទាំងសំណងផ្សេងទៀត។⁶

អ្នករាយការណ៍ពិសេសនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ Erica Irene Daes បានកត់សម្គាល់ថា៖ “ការធ្លាក់ចុះបន្តិចម្តងៗនៃសង្គមជនជាតិដើមភាគតិច ឆ្លុះបញ្ចាំងពីការមិនទទួលស្គាល់នៃទំនាក់ទំនងយ៉ាងជ្រាលជ្រៅដែលជនជាតិដើមភាគតិចមានជាមួយនឹងដែនដី ទឹកដី និងធនធាននានារបស់ពួកគេ។⁷

ច្បាប់ និងគោលនយោបាយ

ក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទមានគោលនយោបាយជាតិស្តីពីការអភិវឌ្ឍសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ដែលបានអនុម័តក្នុងឆ្នាំ ២០០៩។⁸ គោលនយោបាយនេះមានគោលដៅដើម្បីកែលម្អជីវភាពរស់នៅរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច និងដើម្បីលើកកម្ពស់គុណភាពនៃជីវិត។ គោលនយោបាយនេះផ្តោតទៅលើការអភិវឌ្ឍ ១០វិស័យ រួមមាន វប្បធម៌ ការអប់រំ និងបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ សុខាភិបាល បរិស្ថាន ដីធ្លី កសិកម្មនិងធនធានទឹក ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ យុត្តិធម៌ ទេសចរណ៍ និងឧស្សាហកម្ម រ៉ែ និងថាមពល។

ច្បាប់ភូមិបាលឆ្នាំ ២០០១ ផ្តល់សារៈសំខាន់យ៉ាងខ្លាំងសម្រាប់ការចុះបញ្ជីក្បាលដីសមូហភាព ដូចមានចែងនៅក្នុងមាត្រា២៣ -២៨។ មាត្រា ២៥ ចែងអំពីកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាពសម្រាប់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ខណៈដែលមាត្រា២៦ ទទួលស្គាល់តួនាទីនៃអំណាច យន្តការ និងទំនៀមទំលាប់ ជាប្រពៃណី នៅក្នុងការធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្ត និងការអនុវត្តនូវសិទ្ធិកម្មសិទ្ធិ។ យោងទៅតាមមាត្រា២៨ គ្មានអាជ្ញាធរណានៅក្រៅសហគមន៍ អាចទទួលបានសិទ្ធិលើអចលនវត្ថុដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចបានឡើយ។

អនុក្រឹត្យស្តីពីនីតិវិធីនៃការចុះបញ្ជីក្បាលដីសម្រាប់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ត្រូវបានអនុម័តនៅក្នុងខែមិថុនា ឆ្នាំ២០០៩ ប៉ុន្តែវឌ្ឍនភាពមានសភាពយឺតយ៉ាវ ដោយសារតែភាពស្មុគស្មាញនៃដំណើរការនេះ៖

• ជាដំបូង ក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទចាំបាច់ត្រូវកំណត់អត្តសញ្ញាណនៃជនជាតិដើមភាគតិច និងសហគមន៍ជនជាតិដើម
• បន្ទាប់មក ក្រសួងមហាផ្ទៃចាំបាច់ធ្វើការចុះបញ្ជីសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចទាំងនោះជានីតិបុគ្គល
• បន្ទាប់មកទៀត ក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ទទួលខុសត្រូវលើនីតិវិធីនៃការចេញប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាព។ ការងារ​នេះ​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​ការ​វាស់វែង​អចល​ទ្រព្យ​ ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​សំណើរ​មាន​ភាព​បើក​ទូលាយ​សម្រាប់​សាធារណៈ​ផ្តល់​មតិ​នានា​ និង​ដើម្បី​ចេញ​ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិ​។

ខណៈដែលច្បាប់ភូមិបាលផ្តល់ការការពារយ៉ាងរឹងមាំសម្រាប់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច អ្នកឃ្លាំមើលជាច្រើនបាននិយាយថា កង្វះខាតនៃការអនុវត្ត និងការពង្រឹងច្បាប់ជាក់ស្តែង បានធ្វើឱ្យសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចស្ថិតក្នុងស្ថានភាពងាយរងគ្រោះ ដោយសារប្រយោជន៍ពាណិជ្ជកម្ម និងរដ្ឋ ដែលទាក់ទាញការធ្វើអាជីវកម្មលើសក្តានុពលសេដ្ឋកិច្ចនៃព្រៃឈើ និងតំបង់ខ្ពង់រាប ដែលជាប្រពៃណី ត្រូវបានប្រើប្រាស់ និងគ្រប់គ្រងដោយសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច។⁹

គិត​នៅ​ត្រឹម​ដើមឆ្នាំ​ ២០១៧​ នេះ​ សហគមន៍​ជនជាតិ​ដើម​ភាគតិច​ចំនួន​ ១៤​ ប៉ុណ្ណោះ​ បាន​ទទួល​ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិ​ដី​សមូហភាព​ ក្រោម​ច្បាប់​ភូមិបាល (ទំព័រព័ត៌មាន៖ សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច)។ មានប្រមាណជា ៥០០ សហគមន៍ផ្សេងទៀត នៅមិនទាន់មានប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិលើដីរបស់ពួកគេនៅឡើយ។ ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិនេះ គឺពិតជាមានតម្លៃណាស់ តួយ៉ាងនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៥ សហគមន៍ជនជាតិភាគតិចព្នងនៅក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី បានប្រើប្រាស់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិនេះដើម្បីការពារដីរបស់ខ្លួននៅក្នុងតុលាការដោយជោគជ័យ។¹⁰

សម្រាប់គម្រោងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធធំៗ (ដូចជាការសាងសង់ទំនប់ទន្លេសេសានក្រោម ២) សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចជាញឹកញាប់តែងតែត្រូវបានស្នើរឱ្យផ្លាស់ទីលំនៅដ្ឋានរបស់ខ្លួន។

ច្បាប់ស្តីពីព្រៃឈើឆ្នាំ ២០០២ បានលើកឡើងពីសិទ្ធិប្រើប្រាស់ជាប្រពៃណីលើផល និងអនុផលព្រៃឈើសម្រាប់សហគមន៍មូលដ្ឋាន¹¹ និងផ្តល់មូលដ្ឋានច្បាប់ សម្រាប់សហគមន៍ជនបទ រួមបញ្ជូលទាំងសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ក្នុងការប្រើប្រាស់ និងជួយគ្រប់គ្រងព្រៃឈើ តាមរយៈសហគមន៍ព្រៃឈើ។ ខណៈដែលច្បាប់ស្តីពីព្រៃឈើផ្តល់មូលដ្ឋានច្បាប់សម្រាប់ព្រៃសហគមន៍ អនុក្រឹត្យស្តីពីការគ្រប់គ្រងសហគមន៍ព្រៃឈើឆ្នាំ ២០០៣ បានកំណត់ពីវិធានសម្រាប់ការបង្កើត ការគ្រប់គ្រង និងការប្រើប្រាស់ព្រៃទាំងនោះនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។

សំណុំទិន្នន័យរបស់អង្គការទិន្នន័យអំពីការអភិវឌ្ឍអំពីព្រៃសហគមន៍ បង្ហាញអំពីព្រៃសហគមន៍ចំនួន ៣៣៧ កន្លែង។ ព្រៃសហគមន៍ទាំងនេះ មានទំហំលាតសន្ធឹងខុសៗគ្នា ដែលព្រៃខ្លះតូចជាង ១០ ហិកតា ហើយខ្លះទៀត មានទំហំធំជាង ៥,០០០ ហិកតាឯណោះ។

រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ធានាដល់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូបនូវសិទ្ធិស្មើៗគ្នា “ដោយមិនប្រកាន់ជាតិសាសន៍ ពណ៌សម្បុរ ភេទ ភាសា និងជំនឿខាងសាសនា” នោះទេ។

កម្ពុជាបានបោះឆ្នោតគាំទ្រសេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីសិទ្ធិនៃជនជាតិដើមភាគតិចនៅក្នុងមហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិ នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៧។

ធ្វើ​បច្ចុប្បន្នភាព៖ ថ្ងៃទី ២០​ កុម្ភៈ​ ២០១៧