ជំពូកទី៣ នៃច្បាប់ស្តីពីការការពារបរិស្ថាន និងការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិ តម្រូវឱ្យមានការធ្វើការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន (ហៅកាត់ថា EIA) សម្រាប់គម្រោងទាំងឡាយណា ដែលទំនងជាមានផលប៉ះពាល់ទៅលើបរិស្ថាន ទោះបីគម្រោងទាំងនោះទទួលបានមូលនិធិពីស្ថាប័នរដ្ឋ ឬឯកជនក៏ដោយ។ ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន គួរតែត្រូវបានពិនិត្យ និងវាយតម្លៃដោយក្រសួងបរិស្ថាន មុនពេលដាក់ជូនទៅរាជរដ្ឋាភិបាល ក្នុងការធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្ត។1
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងបរិស្ថាន ឯកឧត្តម សាយ សំអាល់ បានថ្លែងសុន្ទរកថា នៅក្នុងសិក្ខាសាលាពិគ្រោះយោបល់ថ្នាក់ជាតិ ស្តីពីសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន។ រូបភាពដោយអង្គការទិន្នន័យអំពីការអភិវឌ្ឍ ថតនៅថ្ងៃទី ១៧ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០១៥។
ខណៈពេលដែលសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន កំពុងត្រូវបានធ្វើឡើងនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ក្រសួងបរិស្ថាន និងក្រុមមេធាវីវិស្ណុ បានរៀបចំឲ្យមានសិក្ខាសាលាពិគ្រោះប្រឹក្សាយោបល់ជាសាធារណៈ ទៅលើសេចក្ដីព្រាងច្បាប់ ជាច្រើនលើកច្រើនសារ ទាំងនៅថ្នាក់ជាតិ និងថ្នាក់ក្រោមជាតិ៖2
- សិក្ខាសាលាពិគ្រោះយោបល់ថ្នាក់ជាតិលើកទី១ ត្រូវបានធ្វើឡើង នៅរាជធានីភ្នំពេញ ក្នុងឆ្នាំ ២០១២។ (សូមមើល ព័ត៌មានបន្ថែម)។
- សិក្ខាសាលាពិគ្រោះយោបល់ថ្នាក់ជាតិលើកទី២ ត្រូវបានធ្វើឡើង នៅក្នុងខេត្តសៀមរាប ក្នុងខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣។ (សូមមើល របៀបវារៈ)។
- សិក្ខាសាលាពិគ្រោះយោបល់ថ្នាក់ជាតិលើកទី៣ ត្រូវបានរៀបចំឡើង នៅក្នុងខេត្តព្រះសីហនុ ក្នុងខែឧសភា ឆ្នាំ ២០១៤។ (សូមមើល របៀបវារៈ)។
- សិក្ខាសាលាពិគ្រោះយោបល់លើកទី៤ ត្រូវបានធ្វើឡើង នៅក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី ក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៤។ (សូមមើល របៀបវារៈ)។
- សិក្ខាសាលាពិគ្រោះយោបល់ជាសាធារណៈលើកទី៥ ត្រូវបានធ្វើឡើង នៅក្នុងខេត្តបាត់ដំបង ក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ២០១៤។ (សូមមើល របៀបវារៈ)។
- វេទិកាពិគ្រោះយោបល់វិស័យឯកជន ត្រូវបានធ្វើឡើង នៅរាជធានីភ្នំពេញ ក្នុងខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៤។
- សិក្ខាសាលាពិគ្រោះយោបល់ថ្នាក់ជាតិលើកទី៧ ត្រូវបានធ្វើឡើង នៅរាជធានីភ្នំពេញ ក្នុងខែមីនា ឆ្នាំ២០១៥។
ច្បាប់ស្ដីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន មានគោលបំណងផ្ដល់នូវក្របខ័ណ្ឌអភិបាលកិច្ច ដល់គ្រប់វិស័យ និងស្ថាប័នរាជរដ្ឋាភិបាល។3 សេចក្ដីព្រាងច្បាប់នេះ ស្ថិតនៅក្នុងដំណើរការអភិវឌ្ឍន៍នៅឡើយទេ។ ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ក៏ត្រូវបានរួមបញ្ចូលនៅក្នុង «ក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា» ដែលជាបណ្ដុំនៃច្បាប់ និងនីតិវិធីទាំងអស់ ដែលទាក់ទងទៅនឹងបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ។ សេចក្ដីព្រាងក្រមនេះ កំពុងត្រូវបានកែដល់សេចក្ដីព្រាងកំណែទី ១០ ចាប់ពីឆ្នាំ ២០១៦ ទៅ ២០១៨ ដោយក្រសួងបរិស្ថាន និងក្រុមមេធាវីវិស្ណុ ព្រមទាំងមតិយោលបល់ពីអាជ្ញាធរថ្នាក់ជាតិ និងថ្នាក់ក្រោមជាតិ។4
- សេចក្ដីព្រាងកំណែទី១ នៃក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ ត្រូវបានយកមកពិភាក្សានៅក្នុងសិក្ខាសាលា នៅរាជធានីភ្នំពេញ ក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ ២០១៦។
- សិក្ខាសាលាពិគ្រោះយោបល់ថ្នាក់ជាតិលើកទី២ បានប្រារព្ធឡើងនៅរាជធានីភ្នំពេញ ក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០១៦។
- សិក្ខាសាលាពិគ្រោះយោបល់ក្រុមសង្គមស៊ីវិលលើកទី៣ បានធ្វើឡើងនៅរាជធានីភ្នំពេញ នាខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០១៧។
- សិក្ខាសាលាពិគ្រោះយោបល់ថ្នាក់ជាតិលើកទី៤ ត្រូវបានធ្វើឡើងនៅក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០១៧ នៅរាជធានីភ្នំពេញ។ (សូមមើល របៀបវារៈ)
- សិក្ខាសាលាពិគ្រោះយោបល់ថ្នាក់ជាតិលើកទី៥ បានសហការជាមួយ យូអិនឌីភី នៅរាជធានីភ្នំពេញ ក្នុងខែសីហា ឆ្នាំ ២០១៧។ (សូមមើល របៀបវារៈ)
- សិក្ខាសាលាពិគ្រោះយោបល់ថ្នាក់ជាតិលើកទី៦ បានធ្វើឡើងនៅរាជធានីភ្នំពេញ ក្នុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៨។
- សិក្ខាសាលាពិគ្រោះយោបល់ថ្នាក់ជាតិលើកទី៧ បានប្រារព្ធនៅរាជធានីភ្នំពេញ ក្នុងខែមីនា ឆ្នាំ ២០១៨។ (សូមមើល របៀបវារៈ)
យោងតាមមាត្រា ១១០ នៃក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ តម្រូវឱ្យមានការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានពេញលេញ ប្រសិនបើគម្រោងស្នើសុំនោះ ស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ដែលមានតម្លៃអភិរក្សខ្ពស់ ឬអាចបង្កផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមាននៅក្នុងតំបន់នោះ។ តំបន់ទាំងនោះ មានដូចជា ព្រៃកោងកាង ឬដីធ្លីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច។5 ក្រសួង ឬស្ថាប័នទទួលបន្ទុកបរិស្ថាន ត្រូវទទួលបន្ទុកគ្រប់គ្រងលើការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន។6
ច្បាប់ស្ដីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានថ្មី មានគោលបំណងធានាការអនុវត្តសកម្មភាពវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព តម្លាភាព និងសមធម៌សង្គម7 និងក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មានគោលបំណងដើម្បីធានានូវការអនុវត្តច្បាប់ EIA ថ្មី នៅក្នុងការធ្វើផែនការជាតិ និងថ្នាក់ក្រោមជាតិ រួមទាំងការធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្ត ដើម្បីគាំទ្រដល់ការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព។8
រហូតទាល់តែច្បាប់ EIA ថ្មី និងក្រមបរិស្ថាន ត្រូវបានអនុម័ត តម្រូវការ និងនីតិវិធីសម្រាប់ EIA ដែលបានដាក់ចេញនៅក្នុងអនុក្រឹត្យស្តីពីកិច្ចដំណើរការវាយតំលៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ឆ្នាំ១៩៩៩ និងប្រកាសស្តីពីគោលការណ៍ណែនាំទូទៅសម្រាប់របាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង និងពេញលេញ ត្រូវតែនៅអនុវត្តតាម។
អនុក្រឹត្យស្តីពីកិច្ចដំណើរការវាយតំលៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ឆ្នាំ១៩៩៩ តម្រូវឱ្យមានការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានមួយ រាល់គ្រប់គម្រោងសាធារណៈ ឬឯកជន ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងសកម្មភាពដែលមានចែងនៅក្នុងឧបសម្ព័ន្ធនៃអនុក្រឹត្យនេះ។ សកម្មភាពទាំងនោះរួមមាន គម្រោងកសិ-ឧស្សាហកម្ម រោងចក្រផ្នែកផលិតផលពីឈើ និងក្រដាស ការរុករករ៉ែ រោងចក្រសារធាតុគីមី វាយនភ័ណ្ឌ រោងចក្រថាមពល ទេសចរណ៍ និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធជាដើម។ ទោះជាយ៉ាងណា អនុក្រឹត្យនេះមានការលើកលែងលើ «គម្រោងទាំងឡាយណាដែលមានលក្ខណៈពិសេស និងមានសារៈសំខាន់ខ្លាំង ដែលសម្រេចដោយរាជរដ្ឋាភិបាល»។9 គម្រោងលើកលែង «ត្រូវបានចាត់ទុកជា គម្រោងចាំបាច់ ឬបន្ទាន់» ក៏ត្រូវបានលើកឡើងនៅក្នុងសេចក្ដីព្រាងច្បាប់ EIA និងក្នុងសេចក្ដីព្រាងក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ កំណែទី១០ មាត្រា ៨២។10
ច្បាប់ EIA ថ្មីនឹងកែសម្រួលឡើងវិញនូវសិទ្ធិអំណាចរបស់ក្រសួងបរិស្ថាន និងដំណើរការវាយតម្លៃជារួម។11
អនុក្រឹត្យ ចែងថាក្រសួងបរិស្ថាន មានទំនួលខុសត្រូវក្នុងការពិនិត្យរាល់ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានទាំងអស់ ដោយសហការជាមួយក្រសួង និងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ និងធ្វើការត្រួតពិនិត្យ តាមដាន ដើម្បីធានាឱ្យបានថា អ្នកអនុវត្តគម្រោង គោរព និងដើរតាមផែនការគ្រប់គ្រងបរិស្ថាន ដូចដែលមានចែងនៅក្នុងការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន។
ជំហានដំបូងនៃដំណើរការនេះ អ្នកអនុវត្តគម្រោង ត្រូវដាក់ពាក្យសុំពិនិត្យរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង និងរបាយការណ៍សិក្សាបុរេលទ្ធភាព ទៅក្រសួងបរិស្ថាន។12 ប្រសិនបើក្រសួងបរិស្ថានចាត់ទុកថា គម្រោងនេះអាចបង្កហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានធ្ងន់ធ្ងរ ដល់ធនធានធម្មជាតិ ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី សុខភាព ឬសុខុមាលភាពសាធារណៈនោះ ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានពេញលេញ នឹងត្រូវធ្វើឡើង ហើយដាក់ជូនទៅក្រសួងបរិស្ថាន សម្រាប់ការពិនិត្យឡើងវិញ។13 ក្រសួងបរិស្ថាន មានរយៈពេល ៣០ ថ្ងៃ ដើម្បីពិនិត្យនូវរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង ហើយប្រសិនបើមានការចាំបាច់ ក្រសួងនឹងបន្ថែមរយៈពេល ៣០ ថ្ងៃទៀត ដើម្បីពិនិត្យរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានពេញលេញ ដោយមានការឆ្លើយតបជាមួយនឹងយោបល់ និងសំណើមួយចំនួន។14 ទោះជាយ៉ាងណា ប្រសិនបើក្នុងករណីក្រសួង ខកខានមិនបានឆ្លើយតបក្នុងរយៈពេលនោះ ច្បាប់បានចែងថា របាយការណ៍នេះ ត្រូវបានបំពេញតាមតម្រូវការនៃអនុក្រឹត្យនេះ។15
ច្បាប់ EIA ថ្មីនេះបន្ថែមនូវសិទ្ធិអំណាចរបស់ក្រសួងបរិស្ថាន ដើម្បីឯកភាព បដិសេធ កែតម្រូវ ឬកែប្រែឯកសារនៃរបាយការណ៍ EIA ក្នុងរយៈពេល ៣០ ថ្ងៃ។16 ប៉ុន្តែ នៅក្នុងសេចក្ដីព្រាងច្បាប់ EIA វិញ ផ្ដល់ឱ្យក្រសួងបរិស្ថាន រយៈពេល ៦០ ថ្ងៃ ដើម្បីពិនិត្យ និងផ្ដល់យោបល់លើរបាយការណ៍ត្រួតពិនិត្យបរិស្ថានដំបូង (IEE) និងរយៈពេល ៩០ ថ្ងៃ ដើម្បីពិនិត្យរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានពេញលេញ។17 ដូច្នេះ គម្រោងមិនអាចចាប់ផ្តើមការសាងសង់បានទេ លុះត្រាតែរបាយការណ៍ EIA ត្រូវបានឯកភាព។ ផ្ទុយទៅនឹងអនុក្រឹត្យនេះវិញ នេះមានន័យថា គម្រោងអាចចាប់ផ្ដើមដំណើរការបាន ជាមួយនឹងការឯកភាពរបស់របាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន។
ក្នុងលក្ខខណ្ឌនេះ អង្គភាពវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន បានបង្កើតឡើងជាសេនាធិការរបស់ក្រសួងបរិស្ថាន ដែលទទួលបន្ទុកសម្រាប់រាល់ការអនុវត្ត និងត្រួតពិនិត្យតាមដានដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន។18
ការអង្កេតតាមដាន
អនុក្រឹត្យស្តីពីកិច្ចដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ឆ្នាំ១៩៩៩ ផ្តល់ការទទួលខុសត្រូវពេញលេញដល់ក្រសួងបរិស្ថាន ដើម្បីអង្កេតតាមដានគម្រោង។19 ការអង្កេតតាមដាន គួរធ្វើក្នុងអំឡុងពេលនៃការសាងសង់ ការប្រតិបត្តិការ និងការបញ្ចប់គម្រោង។20 នាយកដ្ឋានត្រួតពិនិត្យ និងវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន គឺជាអ្នកទទួលខុសត្រូវចំពោះការពិនិត្យោ និងមានតួនាទី ចំពោះការពិនិត្យរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន។21 ស្ថាប័នដែលទទួលខុសត្រូវចំពោះការអនុម័តគម្រោង អាចប្រព្រឹត្តទៅបានបន្ទាប់ពីការពិចារណាលើការរកឃើញលទ្ធផល និងអនុសាសន៍ពីក្រសួងបរិស្ថាន។22
នៅក្នុងច្បាប់ស្ដីពីកិច្ចដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានថ្មី «អង្គភាពវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន» ពង្រឹងការអង្កេតតាមដាន និងប្រព័ន្ធរាយការណ៍ និងបង្កើនការទុកចិត្តនៃគម្រោង ដើម្បីធានានូវការអង្កេតតាមដានប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព និងការរាយការណ៍ដោយខ្លួនឯង។23 គណៈកម្មាធិការពិនិត្យត្រួតពិនិត្យ គួរតែត្រូវបានបង្កើតឡើង ដែលរួមបញ្ចូលទាំងមន្ត្រីពីក្រសួងបរិស្ថាន ក្រសួង ស្ថាប័នដែលពាក់ព័ន្ធ ក៏ដូចជាអ្នកជំនាញឯករាជ្យ។24
ស្វែងរក/ចុចនៅទីនេះសម្រាប់បញ្ជីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន
ការចូលរួមជាសាធារណៈ
អនុក្រឹត្យស្តីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន (EIA) បានចែងថា ដំណើរការ EIA គួរតែ «លើកទឹកចិត្តដល់ការចូលរួមជាសាធារណៈ នៅក្នុងការអនុវត្តដំណើរការ EIA និងពិចារណាលើធាតុបញ្ចូល រួមទាំងសំណូមពររបស់ពួកគាត់ នៅក្នុងដំណើរការនៃការអនុម័តគម្រោង»25 ប៉ុន្តែមិនបានបរិយាយលម្អិតលើកម្រិត ឬលក្ខណៈនៃការពិគ្រោះយោបល់ជាសាធារណៈ ដែលជាកត្តាចាំបាច់។ សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន បញ្ជាក់ពីការចូលរួមជាសាធារណៈ តាមរយៈការទទួលយកគោលការណ៍ណែនាំ សម្រាប់ការចូលរួមជាសាធារណៈនៅក្នុងដំណើរការ EIA។26 ការចូលរួមជាសាធារណៈជាកត្តាចាំបាច់ នៅក្នុងដំណាក់កាលរៀបចំផែនការគម្រោង និងនៅក្នុងដំណាក់កាលនៃការពិនិត្យវាយតម្លៃ EIA ជាពិសេសគឺពិចារណាលើមតិយោបល់របស់អ្នកដែលទទួលរងផលប៉ះពាល់ដោយផ្ទាល់ ឬដោយប្រយោល។27 «គោលការណ៍ណែនាំស្តីពីការចូលរួមជាសាធារណៈនៅក្នុងកិច្ចដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន» ដែលត្រូវបានបោះពុម្ភផ្សាយជាកំណែថ្មីនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ មានព័ត៌មានលម្អិត អំពីដំណាក់កាលនានានៃការចូលរួមជាសាធារណៈនៅក្នុងកិច្ចដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន។28 សេចក្ដីព្រាងនៃក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ បានចែងថា ដំណើរការនៃការចូលរួមជាសាធារណៈត្រូវ «មានភាពបត់បែនបាន និងប្រែប្រួល» ទៅតាមការរំពឹងទុករបស់ភាគីពាក់ព័ន្ធ។29
គ្រោងនៃដំណើរការនៃការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន។ សំ ចំរើន, នាយកដ្ឋានផែនការបរិស្ថាន និងកិច្ចការច្បាប់, ក្រសួងបរិស្ថាន, វិសាលភាពនៃការសិក្សានៃក្របខណ្ឌដែលមានស្រាប់ដែលទាក់ទងទៅនឹងគណៈកម្មាធិការពិភពលោកស្តីពីក្របខណ្ឌយុទ្ធសាស្ត្រទំនប់វារីអគ្គិសនី - ប្រទេសកម្ពុជា, ឆ្នាំ២០០៧។
អនុក្រឹត្យឆ្នាំ១៩៩៩ ចែងថាគោលការណ៍ណែនាំសម្រាប់ការរៀបចំរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង និងពេញលេញ ត្រូវបានកំណត់ដោយប្រកាសពីក្រសួងបរិស្ថាន ទោះបីជាប្រកាសនេះមិនទាន់ត្រូវបានអនុម័ត រហូតដល់ឆ្នាំ ២០០៩ ក្តី។ ប្រកាសស្តីពីគោលការណ៍ណែនាំទូទៅក្នុងការធ្វើរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង និងពេញលេញនេះចែងថា អ្នកអនុវត្តគម្រោងអាចធ្វើការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងរៀបចំរបាយការណ៍ ឬពួកគេអាចជួលសេវាកម្មរបស់ក្រុមហ៊ុនពិគ្រោះយោបល់ណាមួយ ដើម្បីធ្វើការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាននេះ។30 ប៉ុន្តែក្រុមការងារសរសេររបាយការណ៍ ឬក្រុមហ៊ុនពិគ្រោះយោបល់ ត្រូវតែមានលក្ខណៈសម្បត្តិគ្រប់គ្រាន់ និងមានការទទួលស្គាល់ដោយក្រសួងបរិស្ថាន។31 អ្នកអនុវត្តគម្រោង ត្រូវតែបញ្ជូនពាក្យស្នើសុំមួយច្បាប់ ទៅកាន់ក្រសួងបរិស្ថាន សម្រាប់ការត្រួតពិនិត្យលើរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង និងពេញលេញ។32
ក្រោយពីបានពិនិត្យលើរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានរួចរាល់ហើយ ក្រសួងបរិស្ថានគួរអនុម័ត ឬផ្តល់មតិយោបល់ទៅកាន់អ្នកអនុវត្តគម្រោង ជាមួយនឹងកំណែលើរបាយការណ៍នេះ។ បន្ទាប់មក អ្នកអនុវត្តគម្រោង គួរតែធ្វើវិសោធនកម្មណាដែលចាំបាច់ និងដាក់ស្នើជូនទៅក្រសួងបរិស្ថាន ដើម្បីពិនិត្យឡើងវិញម្ដងទៀត។33 ឧបសម្ព័ន្ធមួយដែលមានភ្ជាប់នៅក្នុងប្រកាស ផ្តល់នូវនិយមន័យនៃពាក្យគន្លឹះ និងការបញ្ជាក់អំពីចំណុចអ្វីខ្លះ ដែលគួរតែដាក់បញ្ចូលទៅក្នុង របាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន។ ឧបសម្ព័ន្ធនេះចែងថា ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង គឺជាការសិក្សាលើបរិស្ថានសង្គម រូបសាស្ត្រ និងជីវសាស្ត្រ នៅក្នុងតំបន់នោះ ហើយផ្អែកជាចំបងលើទិន្នន័យដែលមានស្រាប់។ ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង ត្រូវបានប្រើប្រាស់ ដើម្បីកំណត់ ព្យាករណ៍ និងវិភាគផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន ដែលមានសក្តានុពល ដែលអាចត្រូវបានបង្កឡើងដោយសកម្មភាពគម្រោង។ ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានពេញលេញ គឺជាការសិក្សាលម្អិតបន្ថែមទៀត ហើយផ្អែកលើទិន្នន័យបឋម ដែលប្រមូលបាននៅក្នុង និងនៅជុំវិញតំបន់គម្រោង ហើយក៏ត្រូវបានប្រើប្រាស់ម្តងទៀត ដើម្បីព្យាករណ៍រកផលប៉ះពាល់ ដែលមានសក្តានុពលនៃគម្រោងនេះផងដែរ។34
ប្រកាស បង្ហាញមាតិកាដែលតម្រូវឲ្យមាន នៅក្នុងរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន រួមមាន៖
- ទិដ្ឋភាពទូទៅរបស់គម្រោង
- វិធីសាស្ត្រ និងវិសាលភាពនៃការសិក្សា
- សេចក្តីសង្ខេបនៃក្របខណ្ឌច្បាប់ដែលពាក់ព័ន្ធ
- ការពិពណ៌នាពេញលេញអំពីគម្រោង និងផែនការសកម្មភាព
- ការពិពណ៌នាអំពីធនធានបរិសា្ថនដែលមានស្រាប់ (រួមមានធនធានបរិស្ថានរូបសាស្ត្រ អេកូឡូស៊ី និងធនធានបរិស្ថានសង្គម)
- ព័ត៌មានលម្អិតស្តីពីលទ្ធផលនៃការពិគ្រោះយោបល់ជាសាធារណៈ
- វិធានការកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន
- ផែនការគ្រប់គ្រងបរិស្ថាន
- ការវិភាគសេដ្ឋកិច្ច ធៀបនឹងតម្លៃបរិស្ថាន
- សេចក្តីសន្និដ្ឋាន និងអនុសាសន៍។35
យោងទៅតាមសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន (EIA) រាល់គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ទាំងអស់ត្រូវតែរៀបចំរបាយការណ៍អង្កេតតាមដានបរិស្ថានប្រចាំត្រីមាស និងប្រចាំឆ្នាំ សម្រាប់ការដាក់ស្នើសុំទៅអង្គភាពវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងធានាថារបាយការណ៍ វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង និងពេញលេញទាំងអស់ ត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈតាមការស្នើសុំ ក៏ដូចជានៅលើគេហទំព័ររបស់ក្រសួងបរិស្ថាន និងម្ចាស់គម្រោងផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈ នៅលើគេហទំព័ររបស់ខ្លួន។36
បន្ថែមពីលើច្បាប់ស្តីពីបរិស្ថាន និងបទប្បញ្ញត្តិដែលជាប់ទាក់ទងមួយចំនួន ក៏មានច្បាប់ជាក់លាក់មួយចំនួននៅក្នុងវិស័យដទៃទៀតផងដែរ ដែលបង្ហាញឲ្យឃើញច្បាស់កាន់តែច្បាស់ថា ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ត្រូវតែធ្វើឡើងរាល់គម្រោងដូចជា គម្រោងរុករករ៉ែ37 និងសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច។38 គម្រោងណាមួយដែលស្ថិតនៅក្នុង ឬនៅជិតដីព្រៃ ចាំបាច់ត្រូវមានការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន39 ក៏ដូចជាគម្រោងទាំងឡាយណា ដែលមានផលប៉ះពាល់លើតំបន់ការពារ។40
បញ្ហាប្រឈម
វាត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ថា ក្របខណ្ឌច្បាប់របស់ប្រទេសកម្ពុជា សម្រាប់ធ្វើការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន គឺមិនមានលក្ខណៈពេញលេញនោះទេ ហើយច្បាប់ថ្មីមួយទៀតសោត ក៏កំពុងស្ថិតក្នុងដំណើរការពង្រាង។ ប៉ុន្តែបញ្ហាប្រឈមជាក់ស្តែង នៅកើតមានក្នុងការធានាថា សុចរិតភាពនៃដំណើរការរបស់ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានត្រូវបានអនុលោមតាម។ អ្នកសង្កេតការមួយរូប ពោលថា «តម្រូវការសម្រាប់ការវាយតម្លៃបរិស្ថាននៅប្រទេសកម្ពុជា នៅតែត្រូវបានគេចាត់ទុកជាទូទៅថា ជាតម្រូវការបន្ទាប់បន្សំសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍ។ សារៈសំខាន់នៃការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន មិនទាន់ត្រូវបានទទួលស្គាល់យ៉ាងពេញលេញពីសំណាក់ តួយ៉ាងក្រសួងនានានៃរាជរដ្ឋាភិបាល ដែលទទួលបន្ទុកលើការអភិវឌ្ឍហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ឧស្សាហកម្ម និងកសិកម្ម»។41
មានភស្តុតាងបង្ហាញថា គម្រោងមួយចំនួនត្រូវបានអនុម័ត ដោយមិនមានការធ្វើការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ហើយគម្រោងមួយចំនួនទៀតបានចាប់ផ្តើមសកម្មភាព ខណៈពេលដែលការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាននៅកំពុងដំណើរការ និងគម្រោងមួយចំនួនទៀត បានធ្វើការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ប៉ុន្តែមិនត្រូវបានដាក់បង្ហាញជាសាធារណៈឡើយ។42
ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានកំពុងក្លាយជារឿងសាមញ្ញ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក្រសួងបរិស្ថាន ក៏កំពុងធ្វើការបង្កើនការចែករំលែក និងស្នើសុំយោបល់លើសេចក្តីព្រាងនៃរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន លើគម្រោងសំខាន់ៗ ជាមួយនឹងក្រុមសង្គមស៊ីវិល។ ឧទាហរណ៍ របាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន សម្រាប់ទំនប់វារីអគ្គិសនីកំចាយ (ក្រុមហ៊ុន Sinohydro Corporation) ទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោម២ (អគ្គិសនីពីប្រទេសវៀតណាម) និងតំបន់រុករកប្រេងនៅប្លុក F (China National Offshore Oil Corporation) បានចេញផ្សាយនៅក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ដើម្បីទទួលមតិយោបល់។ បន្ថែមពីលើការអភិវឌ្ឍក្របខណ្ឌច្បាប់មួយដែលមានភាពប្រសើរឡើង ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១០ មក ក្រសួងបរិស្ថានបានទទួលការគាំទ្របច្ចេកទេសពី មជ្ឈមណ្ឌលរង្វាយតម្លៃចិន សម្រាប់បរិស្ថាន និងវិស្វកម្ម ដែលធ្វើប្រតិបត្តិការក្រោមឱវាទរបស់ក្រសួងការពារបរិស្ថាននៃប្រទេសចិន។43
បានធ្វើបច្ចុប្បន្នភាព៖ ០៣ សីហា ២០១៨
ទាក់ទងនឹងការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន
- គោលនយោបាយ និងការគ្រប់គ្រងបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ
- ទំនប់វារីអគ្គីសនី
- ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ
- ការវាយតម្លៃបរិស្ថានជាយុទ្ធសាស្ត្រក្នុងប្រទេសកម្ពុជា
ឯកសារយោង
- 1. ច្បាប់ស្តីពីការការពារបរិស្ថាន និងការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិ ឆ្នាំ១៩៩៦ (មាត្រា៦ និង ៧)។
- 2. គេហទំព័រក្រុមមេធាវីវិស្ណុ, «គម្រោងបង្កើតច្បាប់ស្តីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន»។ ដកស្រង់ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៤)។
-
3. Shulte, W., Stetser, A. ២០១៤។ «
លើផ្លូវឆ្ពោះទៅការអភិវឌ្ឍដោយចីរភាព៖ ការវាយតម្លៃលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាននៅកម្ពុជា»។ ចូលអានខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨។ - 4. សេចក្ដីព្រាងក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ, កំណែទី ១០, ឆ្នាំ២០១៨។
- 5. សេចក្ដីព្រាងក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ, កំណែទី ១០, ឆ្នាំ២០១៨ (មាត្រា ១១០)។
- 6. សេចក្ដីព្រាងក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ កំណែទី ១០ ឆ្នាំ២០១៨ (មាត្រា 87)។
- 7. សេចក្ដីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន កំណែទី ៧ ឆ្នាំ ២០១៥ (មាត្រា ២ និង ៣)។
- 8. សេចក្ដីព្រាងក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ កំណែទី ១០ ឆ្នាំ២០១៨ (មាត្រា ៨០)។
- 9. អនុក្រឹត្យលេខ៧១ ស្តីពីកិច្ចដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន, ឆ្នាំ១៩៩៩ (មាត្រា ២ និងឧបសម្ព័ន្ធ)។
- 10. សេចក្ដីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន កំណែទី ៧ ឆ្នាំ ២០១៥ (មាត្រា ៤) និងសេចក្ដីព្រាងក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ កំណែទី ១០ ឆ្នាំ២០១៨ (មាត្រា ៨២)។
- 11. Shulte, W., Stetser, A. ២០១៤។ «លើផ្លូវឆ្ពោះទៅការអភិវឌ្ឍដោយចីរភាព៖ ការវាយតម្លៃលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាននៅកម្ពុជា»។ ចូលអានខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨។
- 12. អនុក្រឹត្យលេខ៧១ ស្តីពីកិច្ចដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន, ឆ្នាំ១៩៩៩ (មាត្រា ៦និង៧)។
- 13. អនុក្រឹត្យលេខ៧១ ស្តីពីកិច្ចដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន, ឆ្នាំ១៩៩៩ (មាត្រា ៨)។
- 14. អនុក្រឹត្យលេខ៧១ ស្តីពីកិច្ចដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន, ឆ្នាំ១៩៩៩ (មាត្រា ១៧)។
- 15. អនុក្រឹត្យលេខ៧១ ស្តីពីកិច្ចដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន, ឆ្នាំ១៩៩៩ (មាត្រា ១៨)។
- 16. សេចក្ដីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន កំណែទី ៧ ឆ្នាំ ២០១៥ (មាត្រា ១៧ និង ២២)។
- 17. សេចក្ដីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន កំណែទី ៧ ឆ្នាំ ២០១៥ (មាត្រា ២៣ និង ២៤)។
- 18. សេចក្ដីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន កំណែទី ៧ ឆ្នាំ ២០១៥ (មាត្រា ៨ – ១២)។
- 19. Shulte, W., Stetser, A. ២០១៤។ «លើផ្លូវឆ្ពោះទៅការអភិវឌ្ឍដោយចីរភាព៖ ការវាយតម្លៃលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាននៅកម្ពុជា»។ ចូលអានខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨។
- 20. អនុក្រឹត្យលេខ៧១ ស្តីពីកិច្ចដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន, ឆ្នាំ១៩៩៩ (មាត្រា ៣)។
- 21. ប្រកាសលេខ៤៩ ស្តីពីសេចក្តីណែនាំសម្រាប់ការធ្វើរបាយការណ៍ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ឆ្នាំ២០០០ (មាត្រា ២)
- 22. អនុក្រឹត្យលេខ៧១ ស្តីពីកិច្ចដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន, ឆ្នាំ១៩៩៩ (មាត្រា ៤)
- 23. សេចក្ដីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន កំណែទី ៧ ឆ្នាំ ២០១៥ (មាត្រា ១៤)។
- 24. សេចក្ដីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន កំណែទី ៧ ឆ្នាំ ២០១៥ (មាត្រា ១៩)។
- 25. តាមឯកសារយោងខាងលើ។ (មាត្រា ១)។
- 26. សេចក្ដីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន កំណែទី ៧ ឆ្នាំ ២០១៥ (មាត្រា ៨)។
- 27. សេចក្ដីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន កំណែទី ៧ ឆ្នាំ ២០១៥ (មាត្រា ២៥)។
- 28. គោលការណ៍ណែនាំស្តីពីការចូលរួមជាសាធារណៈនៅក្នុងកិច្ចដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន, ២០១៦។
- 29. សេចក្ដីព្រាងក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ កំណែទី ១០ ឆ្នាំ២០១៨ (មាត្រា ២៣)។
- 30. ប្រកាសស្តីពីគោលការណ៍ណែនាំទូទៅក្នុងការធ្វើរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង និងពេញលេញ, ឆ្នាំ២០០៩ (មាត្រា ៤)
- 31. ប្រកាសស្តីពីគោលការណ៍ណែនាំទូទៅក្នុងការធ្វើរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង និងពេញលេញ, ឆ្នាំ២០០៩ (មាត្រា ៥ និង ៦)។
- 32. ប្រកាសស្តីពីគោលការណ៍ណែនាំទូទៅក្នុងការធ្វើរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង និងពេញលេញ, ឆ្នាំ២០០៩ (មាត្រា ៨)។
- 33. ប្រកាសស្តីពីគោលការណ៍ណែនាំទូទៅក្នុងការធ្វើរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង និងពេញលេញ, ឆ្នាំ២០០៩ (មាត្រា ១៣)
- 34. ប្រកាសស្តីពីគោលការណ៍ណែនាំទូទៅក្នុងការធ្វើរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង និងពេញលេញ, ឆ្នាំ២០០៩ (ឩបសម្ព័ន្ធ ២ គោលបំណង)
- 35. ប្រកាសស្តីពីគោលការណ៍ណែនាំទូទៅក្នុងការធ្វើរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង និងពេញលេញ, ឆ្នាំ២០០៩ (ឩបសម្ព័ន្ធ២ គោលបំណង)
- 36. សេចក្ដីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន កំណែទី ៧ ឆ្នាំ ២០១៥ (មាត្រា ៤០ ៤៦ និង ៤៧)។
- 37. ច្បាប់ស្តីពីការគ្រប់គ្រង និងការធ្វើអាជីវកម្មធនធានរ៉ែ, ឆ្នាំ ២០០១ (មាត្រា ២១.២)។
- 38. អនុក្រឹត្យលេខ១៤៦ ស្តីពីសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច, ឆ្នាំ២០០៥ (មាត្រា ៤.៣)។
- 39. ច្បាប់ស្តីពីព្រៃឈើ, ឆ្នាំ២០០១ (មាត្រា ៤)។
- 40. ច្បាប់ស្តីពីតំបន់ការពារ, ឆ្នាំ២០០៨ (មាត្រា ៤៤)។
- 41. សំ ចំរើន, នាយកដ្ឋានផែនការបរិស្ថាននិងកិច្ចការច្បាប់, ក្រសួងបរិស្ថាន, ការអភិវឌ្ឍធនធានទឹកនៅកម្ពុជា៖ ការពិនិត្យឡើងវិញនៃគោលនយោបាយដែលមានស្រាប់និងក្របខណ្ឌច្បាប់, ឆ្នាំ២០០៧។
- 42. តំណាងពិសេសរបស់អគ្គលេខាធិការដើម្បីសិទិ្ធមនុស្សប្រចាំកម្ពុជា, សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចនៅកម្ពុជាទស្សនៈសិទ្ធិមនុស្ស, ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០០៧។
- 43. គេហទំព័រ American Friends Service Committee, «ដោយមានការគាំទ្រពី AFSC, ប្រទេសចិនឃើញតួនាទីថ្មីនៅក្នុងការជួយប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍»។ បានដកស្រង់នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១២។
