អង្គការទិន្នន័យអំពីការអភិវឌ្ឍ (អូឌីស៊ី) កំពុងធ្វើការស្ទង់មតិមួយដើម្បីវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់នៃសកម្មភាពរបស់ខ្លួនលើការអភិវឌ្ឍរបស់កម្ពុជា។ លទ្ធផលនៃការស្ទង់មតិនេះនឹងផ្តល់ការយល់ដឹងដល់អូឌីស៊ីអំពីរបៀបដែលខ្លួនអាចចូលរួមចំណែកអភិវឌ្ឍកម្ពុជាឲ្យកាន់តែប្រសើរឡើង។តម្រូវការផ្នែកច្បាប់បឋមសម្រាប់ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន (EIAs) នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានចែងក្នុងជំពូកទី ៣ នៃច្បាប់ស្តីពីការការពារបរិស្ថាន និងការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិឆ្នាំ ១៩៩៦1 និងអនុក្រឹត្យស្តីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ១៩៩៩។2
រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាចែងក្នុងមាត្រា ៥៩ ថា៖
“រដ្ឋត្រូវរក្សាការពារបរិស្ថាន និង តុល្យភាព នៃភោគទ្រព្យធម្មជាតិហើយត្រូវចាត់ចែង ឲ្យមានផែនការច្បាស់លាស់ក្នុង ការគ្រប់គ្រង មានជាអាទិ៍ ដីធ្លី ទឹក អាកាស ខ្យល់ ភូគព្ភសាស្ត្រ ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី រ៉ែ ថាមពល ប្រេងកាត និងឧស្ម័ន ថ្ម និងខ្សាច់ ត្បូងថ្ម ព្រៃឈើ និង អនុផលព្រៃឈើពពួកសត្វព្រៃ មច្ឆាជាតិ ធនធានជលផល។“3
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងបរិស្ថាន ឯកឧត្តម សាយ សំអាល់ បានថ្លែងសុន្ទរកថា នៅក្នុងសិក្ខាសាលាពិគ្រោះយោបល់ថ្នាក់ជាតិ ស្តីពីសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន។ រូបភាពដោយអង្គការទិន្នន័យអំពីការអភិវឌ្ឍ ថតនៅថ្ងៃទី ១៧ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០១៥។ ក្រោមអាជ្ញាប័ណ្ណ CC BY-SA 4.0
យោងតាមអនុក្រឹត្យ គម្រោងទាំងអស់ត្រូវតែឆ្លងកាត់ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង (IEIA) ដើម្បីកំណត់ថាតើគម្រោងនេះត្រូវបានការវាយតំលៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានឬអត់។ ប្រទេសកម្ពុជាប្រកាន់ខ្ជាប់នូវជំហានដូចខាងក្រោមក្នុងដំណើរការ ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង / ការវាយតំលៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន៖
- ការត្រួតពិនិត្យគម្រោង
- ការធ្វើវិសាលភាពគម្រោង
- ការរៀបចំរបាយការណ៍ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងផែនការគ្រប់គ្រងបរិស្ថាន (EMP)
- ការពិនិត្យ និងវាយតម្លៃរបាយការណ៍ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន
- ការយល់ព្រមឬការបដិសេធរបាយការណ៍ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន
- សំណង់ប្រតិបត្តិការ
- ការត្រួតពិនិត្យតាមដានការអនុវត្ត និងការអនុវត្តគម្រោង។
យោងតាមក្របខ័ណ្ឌច្បាប់ស្តីពីកិច្ចការពារបរិស្ថាន និងការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិឆ្នាំ១៩៩៦ រាល់ការអនុវត្តគម្រោងវិនិយោគ និងគម្រោងទាំងអស់ដែលស្នើដោយរដ្ឋ ត្រូវតែមានការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង(IEIA) របាយការណ៍នៃការសិក្សាអំពីលទ្ធភាពជាមុន ឬ ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដូចមានចែងក្នុងច្បាប់ច្បាប់ស្តីពីកិច្ចការពារបរិស្ថាន និងការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិ(មាត្រា៦ និងមាត្រា៧)។4 ឯកសារថតចម្លងមួយច្បាប់ត្រូវបញ្ជូនទៅក្រសួង / ស្ថាប័នដែលអនុម័តគម្រោង និងក្រសួងបរិស្ថាន។
រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកំពុងបង្កើតសេចក្តីព្រាងក្រមបរិស្ថាននិងធនធានធម្មជាតិថ្មី។ សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីការវាយតំលៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដែលកំពុងត្រូវបានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ ២០១៥ ឥឡូវនេះបានក្លាយជាផ្នែកមួយនៃសេចក្តីព្រាងក្រមថ្មីនេះ។
សេចក្តីព្រាងច្បាប់ថ្មីនេះកំពុងស្ថិតនៅក្នុងដំណើរការនៃការអភិវឌ្ឍ ដូច្នេះហើយនីតិវិធីចាស់នៅតែបន្តអនុវត្ត រហូតដល់ច្បាប់ថ្មីត្រូវបានដាក់អនុម័ត។ អនុក្រឹត្យស្តីពីកិច្ចដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ឆ្នាំ១៩៩៩ តម្រូវឱ្យមានការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានមួយរាល់គ្រប់គម្រោងសាធារណៈឬឯកជន ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងសកម្មភាពដែលមានចែងនៅក្នុងឧបសម្ព័ន្ធនៃអនុក្រឹត្យនេះ។ សកម្មភាពទាំងនោះរួមមាន គម្រោងកសិ-ឧស្សាហកម្ម រោងចក្រផ្នែកផលិតផលពីឈើ និងក្រដាស ការរុករករ៉ែ រោងចក្រសារធាតុគីមី វាយនភ័ណ្ឌ រោងចក្រថាមពល ទេសចរណ៍ និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធជាដើម។ ទោះជាយ៉ាងណា អនុក្រឹត្យនេះមានការលើកលែងលើ «គម្រោងទាំងឡាយណាដែលមានលក្ខណៈពិសេស និងមានសារៈសំខាន់ខ្លាំង ដែលសម្រេចដោយរាជរដ្ឋាភិបាល»។5
គេរំពឹងថាក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិនឹងត្រូវដាក់ជូនរដ្ឋសភានៅចុងឆ្នាំ ២០១៩ ប៉ុន្តែដំណើរការនេះមិនទាន់កើតឡើងទេគិតត្រឹមខែកញ្ញាឆ្នាំ ២០២០។ សេចក្តីព្រាងក្រមថ្មីនេះ ក៏ដូចជាច្បាប់របស់កម្ពុជាទាំងអស់ គឺត្រូវគោរពតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលរួមបញ្ចូលតម្រូវការសម្រាប់ការការពារបរិស្ថាន។
ផែនការជាតិ និងផែនការសកម្មភាពបរិស្ថានឆ្នាំ ២០១៦-២០២៣6 ត្រូវបានអនុម័តដោយរាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងឆ្នាំ ២០១៧ ស្របតាមមាត្រា៥៩នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ “ដើម្បីជួយប្រទេសកម្ពុជាឱ្យសម្រេចបានគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព និងពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងក្រសួងស្ថាប័ន និងអ្នកពាក់ព័ន្ធដែលទទួលខុសត្រូវចំពោះគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពដោយសារបញ្ហាបរិស្ថាន គឺជាបញ្ហាអន្តរវិស័យ”។ ផែនការជាតិ និងផែនការសកម្មភាពបរិស្ថាន គឺជាការប្តេជ្ញាចិត្តដើម្បីការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព។ ចក្ខុវិស័យរបស់ផែនការជាតិ និងផែនការសកម្មភាពបរិស្ថានគឺដើម្បី “ពង្រឹងលក្ខន្តិកៈ និងអានុភាពសម្រាប់បរិស្ថាន និងការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិ និងការអភិរក្សសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច សង្គមប្រកបដោយចីរភាព និងស្ថេរភាពនៅកម្ពុជា” ។
ផែនការយុទ្ធសាស្ត្រការប្រែប្រួលអាកាសធាតុឆ្នាំ២០១៤-២០២៣7 បានកំណត់ការធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពនៃច្បាប់ស្តីពីបរិស្ថាន និងច្បាប់ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ដែលជាវិស័យអាទិភាពក្នុងការបញ្ជ្រាបការប្រែប្រួលអាកាសធាតុទៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌបទប្បញ្ញត្តិនៃប្រទេសកម្ពុជា។ ច្បាប់នេះតម្រូវអោយមានការរួមបញ្ចូលការប្រែប្រួលអាកាសធាតុទៅក្នុងដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានទៅក្នុងគម្រោងទាំងអស់។ ការដាក់បញ្ចូលការពិចារណាលើការប្រែប្រួលអាកាសធាតុទៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌ ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាយុទ្ធសាស្ត្រអាទិភាព (៥.៣ គោលដៅនិងយុទ្ធសាស្ត្រ) ។
នៅថ្ងៃទី ៣ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២០ ក្រសួងបរិស្ថានបានចេញប្រកាសលេខ ០២១ ស្តីពីការចាត់ថ្នាក់នៃការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានសម្រាប់គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ (“ប្រកាសលេខ ០២១”) ដែលជាការធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពបន្ថែមលើអនុក្រឹត្យលេខ ៧២ ស្តីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានចុះថ្ងៃទី ១១ ខែសីហាឆ្នាំ ១៩៩៩ (“អនុក្រឹត្យលេខ ៧២”) និងប្រកាសរួមលេខ ១៤២៨ ស្តីពីថ្លៃសេវាសាធារណៈចុះថ្ងៃទី ២០ ខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ ២០១៤ ដែលចេញដោយក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ និងក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ (“ប្រកាសលេខ ១៤២៨”)។ ប្រកាសលេខ ០២១ មានគោលបំណងដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមក គឺដើម្បីចាត់ថ្នាក់គម្រោងវិនិយោគណាដែលជាកម្មវត្ថុនៃការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង ឬ ការវាយតំលៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានពេញលេញ ដោយផ្អែកលើលក្ខណៈនិង / ឬទំហំនៃគម្រោង។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថា ក្នុងប្រកាសលេខ០២១ សំណួរថាតើការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង ឬ ការវាយតំលៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានពេញលេញត្រូវបានទាមទារសម្រាប់គម្រោងជាក់លាក់ណាមួយ ដែលសំណួរនេះពិបាកសម្រេច ហើយជាទូទៅត្រូវមានការបញ្ជាក់ពីក្រសួងបរិស្ថានលើករណីនីមួយៗដោយផ្អែកលើករណីនីមួយៗ។ គោលដៅនៃប្រកាសនេះគឺ ការចាត់ថ្នាក់នៃការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានសម្រាប់គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ដែលតម្រូវអោយមានកិច្ចសន្យាការពារបរិស្ថាន ឬ ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង ឬ ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានពេញលេញ។ ប្រកាសនេះត្រូវបានអនុវត្តចំពោះរាល់សំណើរនៃគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ដែលរួមមានគម្រោងដែលមានស្រាប់ និងកំពុងបន្តរបស់បុគ្គល ឯកជន រឺក្រុមហ៊ុនឯកជន ក្រុមហ៊ុនបណ្តាក់ទុនរួមគ្នា ក្រុមហ៊ុនសាធារណៈ ឬ ក្រសួង ឬទីភ្នាក់ងាររបស់រដ្ឋាភិបាល។
ដំណើរការរបស់ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន
មានក្រុមហ៊ុនពិគ្រោះយោបល់ដើម្បីរកប្រាក់ចំណេញជាច្រើនដែលផ្សាយពាណិជ្ជកម្មសេវាកម្មរបស់ពួកគេក្នុងការធ្វើការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន។ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាមានតែក្រុមហ៊ុនកម្ពុជាចំនួន ១៣ ប៉ុណ្ណោះដែលត្រូវបានចុះបញ្ជីអនុញ្ញាតឱ្យធ្វើការវាយតំលៃបរិស្ថាន។ សេវាកម្មទាំងនេះធ្វើការដោយផ្ទាល់សម្រាប់ក្រុមហ៊ុនគម្រោង។8 នាយកដ្ឋានវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាននៅក្នុងក្រសួងបរិស្ថានពិនិត្យមើលរបាយការណ៍នេះប៉ុន្តែមិនមែនជាអ្នកធ្វើរបាយការណ៍ដោយខ្លួនឯងទេ។ ក្រៅពីម្ចាស់គម្រោង អ្នកពិគ្រោះយោបល់ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងអាជ្ញាធរបរិស្ថាន គឺជាតួអង្គពីរដែលមានឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងទៅលើគុណភាពនៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន។
យោងតាមប្រកាសឆ្នាំ ២០០៩9 នៅពេលដែលការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង ឬ ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានពេញលេញត្រូវបានដាក់ជូនក្រសួង វាត្រូវតែវាយតម្លៃក្នុងរយៈពេល ៣០ ថ្ងៃ។ ក្នុងពេលវេលានេះ គេតម្រូវឲ្យមានការចុះពិនិត្យទីតាំង និងពិគ្រោះយោបល់ជាមួយអ្នកដែលរងផលប៉ះពាល់គម្រោង និងអ្នកពាក់ព័ន្ធដទៃទៀត។ មាត្រា ៩ ចែងថាមន្ទីរជាតិ ឬ ខេត្តដែលពាក់ព័ន្ធត្រូវពិនិត្យ និងផ្តល់យោបល់លើរបាយការណ៍ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង ឬ របាយការណ៍ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានពេញលេញ។
បន្ទាប់ពីការត្រួតពិនិត្យបច្ចេកទេស គេនឹងធ្វើការប្រជុំពហុភាគីពាក់ព័ន្ធបន្ថែមទៀត ដែលរួមមានក្រសួងផ្សេងទៀត និងអ្នកពាក់ព័ន្ធ ដែលក្នុងអំឡុងពេលនោះអនុសាសន៍នឹងត្រូវបានពិចារណា។ បន្ទាប់ពីកិច្ចប្រជុំនេះ អនុសាសន៍ចុងក្រោយត្រូវបានដាក់ជូនរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងបរិស្ថានថា តើត្រូវយល់ព្រម ឬបដិសេធការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង ឬ ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានពេញលេញ។ ប្រសិនបើត្រូវបានអនុម័ត វិញ្ញាបនប័ត្រអនុម័ត ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថា នឹងត្រូវបានចេញរួមគ្នាជាមួយនឹងល័ក្ខខ័ណ្ឌណាមួយដែលត្រូវបានដាក់លើគម្រោង។
រូបភាពទី ១៖ កិច្ចដំណើរការនៃការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន សម្រាប់គម្រោងស្នើសុំដែលអនុម័តដោយស្ថាប័នអនុម័តគម្រោង ឬ អនុគណៈកម្មាធិការវិនិយោគខេត្ត ពីប្រកាសស្តីពីគោលការណ៍ណែនាំទូទៅ ឆ្នាំ ២០០៩។
នៅប្រទេសកម្ពុជា វេទិកានៃអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្តីពីកម្ពុជា (NGOF) និងបណ្តាញ EISEI របស់ អង្គការការអភិវឌ្ឍន៍ និងភាពជាដៃគូក្នុងសកម្មភាព (DPA) ដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការសម្របសម្រួលដល់អង្គការសង្គមស៊ីវិលក្នុងការផ្តល់មតិទៅលើរបាយការណ៍ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន បន្ទាប់ពីពួកគេទទួលបានសេចក្តីព្រាងរបាយការណ៍ពីក្រសួងបរិស្ថាន។
ការត្រួតពិនិត្យ
អនុក្រឹត្យស្តីពីកិច្ចដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ឆ្នាំ១៩៩៩ ផ្តល់ការទទួលខុសត្រូវពេញលេញដល់ក្រសួងបរិស្ថាន ដើម្បីអង្កេតតាមដានគម្រោង។10 ការអង្កេតតាមដាន គួរធ្វើក្នុងអំឡុងពេលនៃការសាងសង់ ការប្រតិបត្តិការ និងការបញ្ចប់គម្រោង។11 នាយកដ្ឋានត្រួតពិនិត្យ និងវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន គឺជាអ្នកទទួលខុសត្រូវចំពោះការពិនិត្យ និងមានតួនាទីទៅលើការពិនិត្យរបាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន។12 ស្ថាប័នដែលទទួលខុសត្រូវចំពោះការអនុម័តគម្រោង អាចប្រព្រឹត្តទៅបានបន្ទាប់ពីការពិចារណាលើការរកឃើញលទ្ធផល និងអនុសាសន៍ពីក្រសួងបរិស្ថាន។13
ទំនួលខុសត្រូវក្នុងការតាមដាន ការអនុលោមតាម និងការអនុវត្តត្រូវបានបែងចែករវាងភាគីនានា អាស្រ័យទៅលើកម្រិតនៃរដ្ឋាភិបាល (ថ្នាក់ជាតិ ឬ ខេត្ត) ដែលជាស្ថាប័នអនុម័តសម្រាប់គម្រោងនេះ។ បទប្បញ្ញត្តិសម្រាប់ការតាមដាន ការកត់ត្រារក្សា និងការត្រួតពិនិត្យក៏ត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងច្បាប់ស្តីពីការការពារបរិស្ថាននិងការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិ ផងដែរ។14 ក្នុងជំពូក ៦ ក្រសួងបរិស្ថានគឺត្រូវសហការជាមួយក្រសួងពាក់ព័ន្ធដទៃទៀតក្នុងការតាមដាន ការកត់ត្រារក្សា និងការត្រួតពិនិត្យ (សូមមើលមាត្រា ១៤ និង ១៥) ។ ក្នុងមាត្រា ១៥ មានចែងពីកាតព្វកិច្ច របស់អ្នកត្រួតពិនិត្យថាត្រូវរាយការណ៍ទៅស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធអំពីការរំលោភណាមួយ ដើម្បីចាត់វិធានការស្របតាមច្បាប់។
បញ្ហាប្រឈម
អនុក្រឹត្យស្តីពីការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ចែងថាដំណើរការនៃការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានគួរតែ “លើកទឹកចិត្តឱ្យមានការចូលរួមជាសាធារណៈក្នុងការអនុវត្តដំណើរការការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងពិចារណាលើធាតុផ្សំ និងសំណូមពររបស់ពួកគេនៅក្នុងដំណើរការនៃការអនុម័តគម្រោង”15 ប៉ុន្តែវាមិនបានបញ្ជាក់លម្អិតថា ការពិគ្រោះយោបល់ជាសាធារណៈនោះមានកម្រិតឬលក្ខណៈបែបណានោះទេ។ ប៉ុន្តែ គោលការណ៍ណែនាំស្តីពីការចូលរួមជាសាធារណៈក្នុងដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដែលត្រូវបានបោះពុម្ពផ្សាយក្នុងទម្រង់ដែលបានកែសម្រួលក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ មានព័ត៌មានលម្អិតអំពីជំហាននៃការចូលរួមរបស់សាធារណៈជននៅក្នុងដំណើរការនៃការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន។16 សេចក្តីព្រាងក្រមបរិស្ថានបានចែងថា ដំណើរការនៃការចូលរួមរបស់សាធារណៈជនត្រូវតែមាន “ភាពបត់បែន និងសម្របខ្លួន” ទៅនឹងការរំពឹងទុកសមហេតុផលរបស់អ្នកពាក់ព័ន្ធ។17
ការទទួលបានរបាយការណ៍ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានមានកំណត់ គឺជាបញ្ហាប្រឈមដ៏ធំបំផុតមួយសម្រាប់សាធារណជនក្នុងការផ្តល់យោបល់លើរបាយការណ៍ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងធានាឱ្យមានការពិគ្រោះយោបល់ដែលប្រកបដោយអត្ថន័យ។ គិតត្រឹមឆ្នាំ ២០២០ នៅក្នុងគេហទំព័របើកទូលាយសម្រាប់ឯកសារទាក់ទងនឹងគម្រោងការត្រួតពិនិត្យបរិស្ថានដំបូង ឬ របាយការណ៍ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានរបស់អ្នកចូលរួមគម្រោង គឺមិនអាចចូលទៅប្រើប្រាស់ដោយងាយនោះទេ។ បើទោះបីជាក្រសួងបរិស្ថានមានទំនួលខុសត្រូវក្នុងការផ្តល់ព័ត៌មានទាក់ទងនឹងគម្រោងក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែជារឿយៗ នៅពេលមានតម្រូវការ ឥរិយាបថរបស់មន្ត្រីការផ្តល់ព័ត៌មានហាក់ដូចជាមានការស្ទាក់ស្ទើរ។18 ដោយសំអាងថា ការងារនេះត្រូវប្រើពេលវេលាយូរ និងការទទួលយកមតិយោបល់ត្រលប់ទៅវិញមានកម្រិតទាប វាត្រូវបានគេរំពឹងថា មានប្រជាជនក្នុងស្រុកមួយចំនួនតូចប៉ុណ្ណោះដែលសុខចិត្តឆ្លងកាត់ដំណើរការលំបាកក្នុងការទទួលបានឯកសារ ហើយពួកគេប្រហែលជាពិបាកយល់ បើទោះបីជាគេអាចស្វែងរកបានឯកសារក៏ដោយ។
វាត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ថា ក្របខណ្ឌច្បាប់របស់ប្រទេសកម្ពុជា សម្រាប់ធ្វើការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន គឺមិនមានលក្ខណៈពេញលេញនោះទេ ហើយច្បាប់ថ្មីមួយទៀតសោត ក៏កំពុងស្ថិតក្នុងដំណើរការពង្រាង។ ប៉ុន្តែបញ្ហាប្រឈមជាក់ស្តែង នៅកើតមានក្នុងការធានាថា សុចរិតភាពនៃដំណើរការរបស់ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានត្រូវបានអនុលោមតាម។ អ្នកសង្កេតការមួយរូប ពោលថា «តម្រូវការសម្រាប់ការវាយតម្លៃបរិស្ថាននៅប្រទេសកម្ពុជា នៅតែត្រូវបានគេចាត់ទុកជាទូទៅថា ជាតម្រូវការបន្ទាប់បន្សំសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍ។ សារៈសំខាន់នៃការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន មិនទាន់ត្រូវបានទទួលស្គាល់យ៉ាងពេញលេញពីសំណាក់ តួយ៉ាងក្រសួងនានានៃរាជរដ្ឋាភិបាល ដែលទទួលបន្ទុកលើការអភិវឌ្ឍហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ឧស្សាហកម្ម និងកសិកម្ម»។19
មានភស្តុតាងបង្ហាញថា គម្រោងមួយចំនួនត្រូវបានអនុម័ត ដោយមិនមានការធ្វើការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ហើយគម្រោងមួយចំនួនទៀតបានចាប់ផ្តើមសកម្មភាព ខណៈពេលដែលការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាននៅកំពុងដំណើរការ និងគម្រោងមួយចំនួនទៀត បានធ្វើការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ប៉ុន្តែមិនត្រូវបានដាក់បង្ហាញជាសាធារណៈឡើយ។20
ខណៈពេលដែលច្បាប់ស្តីពីបរិស្ថានជាអាទិភាពចម្បងសម្រាប់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា21 22ប្រសិទ្ធភាពនៃប្រព័ន្ធការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាននាពេលបច្ចុប្បន្នចុះខ្សោយ ដោយសារតែតម្រូវការលើការអនុវត្តការងាររបស់មន្ត្រីក្នុងការត្រួតពិនិត្យរបាយការណ៍មានកំរិតទាប និងគម្រោងនៃការវាយតម្លៃបរិស្ថានដែលមានស្រាប់មិនបានឆ្លងកាត់ការត្រួតពិនិត្យ។ ច្បាប់ពីរផ្សេងទៀតដែលទោះបីជាមិនមានការគ្រប់គ្រងដោយផ្ទាល់ទៅលើការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ប៉ុន្តែកំពុងរារាំងការកែលំអការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាននោះគឺច្បាប់ភូមិបាលឆ្នាំ ២០១១ និងច្បាប់ស្តីពីអស្សាមិករណ៍ឆ្នាំ ២០១០។
តម្រូវការថ្មីសម្រាប់ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់ឆ្លងព្រំដែន ការវាយតម្លៃបរិស្ថានជាយុទ្ធសាស្ត្រ និងការពិចារណាលើការប្រែប្រួលអាកាសធាតុក្នុងការគ្រប់គ្រងបរិស្ថានដែលមានចែងនៅក្នុងសេចក្តីព្រាងក្រមបរិស្ថានអាចប្រឈមនឹងបញ្ហាក្នុងការអនុវត្តនាពេលអនាគត។
ទាក់ទងនឹងការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន
- គោលនយោបាយ និងការគ្រប់គ្រងបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ
- ទំនប់វារីអគ្គីសនី
- ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ
- ការវាយតម្លៃបរិស្ថានជាយុទ្ធសាស្ត្រក្នុងប្រទេសកម្ពុជា
បច្ចុប្បន្នភាពចុងក្រោយ៖ ២៩ កញ្ញា ២០២០
ឯកសារយោង
- 1. “ច្បាប់ស្តីពីការការពារបរិស្ថាននិងការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិ“, ឆ្នាំ ១៩៩៦ (មាត្រា ៦ និង ៧)
- 2. រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា, “អនុក្រឹត្យស្តីពីដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន“, ថ្ងៃទី ១១ ខែសីហា ឆ្នាំ ១៩៩៩ បានចូលអានថ្ងៃទី ២២ ខែសីហាឆ្នាំ ២០២០
- 3. “រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា,” ឆ្នាំ ១៩៩៣ (មាត្រា ៥៩)
- 4. “ច្បាប់ស្តីពីការការពារបរិស្ថាននិងការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិ,” ឆ្នាំ ១៩៩៦
- 5. “អនុក្រឹត្យលេខ ៧២ ស្តីពីកិច្ចដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន,” ឆ្នាំ ១៩៩៩ (មាត្រា ២ និងឧបសម្ព័ន្ធ)
- 6. “ផែនការជាតិនិងផែនការសកម្មភាពបរិស្ថានឆ្នាំ ២០១៦-២០២៣,”បានចូលអានថ្ងៃទី ២២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០
- 7. “ផែនការយុទ្ធសាស្ត្រការប្រែប្រួលអាកាសធាតុឆ្នាំ២០១៤-២០២៣,” បានចូលអានថ្ងៃទី ២២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០
- 8. Xia Han “តួនាទីនិងបញ្ហានៃការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានក្នុងការគ្រប់គ្រងគម្រោងវារីអគ្គិសនីនៅកម្ពុជាការពិនិត្យឡើងវិញច្បាប់ទីក្រុងប៉េកាំង”, ឆ្នាំ ២០២០ ទំព័រ ៥០១-៥១៨
- 9. “ប្រកាសស្តីពីគោលការណ៍ណែនាំទូទៅសម្រាប់ធ្វើរបាយការណ៍វាយតម្លៃផលប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូងនិងពេញលេញ,” ឆ្នាំ ២០០៩
- 10. Schulte, W., Stetser, A, “នៅលើមាគ៌ាឆ្ពោះទៅរកការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព៖ ការវាយតម្លៃលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីការវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់បរិស្ថានរបស់ប្រទេសកម្ពុជា”, ឆ្នាំ ២០១៤ បានចូលអានថ្ងៃទី ២២ ខែកញ្ញាឆ្នាំ ២០២០
- 11. ឯកសារយោងខាងដើម, (មាត្រា៣)
- 12. “ប្រកាសលេខ ៤៩ ស្តីពីគោលការណ៍ណែនាំសម្រាប់អនុវត្តរបាយការណ៍វាយតម្លៃផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន,” ឆ្នាំ ២០០០ (មាត្រា ២)
- 13. “អនុក្រឹត្យលេខ ៧២ ស្តីពីកិច្ចដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន, (មាត្រា ៤)“
- 14. “ច្បាប់ស្តីពីការការពារបរិស្ថាននិងការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិ,” ឆ្នាំ ១៩៩៦
- 15. គោលការណ៍ណែនាំស្តីពីការចូលរួមជាសាធារណៈក្នុងដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន, ឆ្នាំ ២០១៦
- 16. សេចក្តីព្រាងទី១០ នៃក្រមបរិស្ថាន និងធនធានធនធានធម្មជាតិ, ២០១៨, (មាត្រា ២៣)
- 17. “ប្រកាសស្តីពីគោលការណ៍ណែនាំទូទៅសម្រាប់របាយការណ៍វាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថានដំបូង និងពេញលេញ,” ២០០៩, (មាត្រា៤)
- 18. “គោលការណ៍ណែនាំស្តីពីការចូលរួមជាសាធារណៈក្នុងដំណើរការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន,” ឆ្នាំ ២០១៦
- 19. សំ ចំរើន, ក្រសួងបរិស្ថាន, “ការអភិវឌ្ឍធនធានទឹកកម្ពុជា៖ ការពិនិត្យឡើងវិញនៃគោលនយោបាយនិងក្របខ័ណ្ឌច្បាប់ដែលមានស្រាប់,” ឆ្នាំ ២០០៧
- 20. “តំណាងពិសេសរបស់អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចនៅកម្ពុជា៖ ទស្សនៈសិទ្ធិមនុស្ស,” ខែមិថុនា ២០០៧
- 21. Amaro, Y., ក្រមបរិស្ថាននឺងរួចរាល់ឆ្នាំនេះ, កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍, ឆ្នាំ ២០១៦
- 22. ប៊ុនធឿន, អូ., និងគីមថាច, អ., របាយការណ៍ស្តីពីសិក្ខាសាលាថ្នាក់ជាតិលើកទី ២ ស្តីពីសេចក្តីព្រាងក្រមបរិស្ថានកម្ពុជា ឆ្នាំ ២០១៦ (វ៉ុល ២-៣ ទំព័រ ១-២៨)
