សិទ្ធទទួលបានសេវាថែទាំសុខភាពដែលមានគុណភាពគឺជាមូលដ្ឋានគ្រឹះក្នុងការលើកកម្ពស់ជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជន និងឆ្ពោះទៅរកការរីកចម្រើន និងការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាពនៅក្នុងប្រទេសនានាលើពិភពលោក។ ទន្ទឹមនឹងការកើនឡើងនៃតម្រូវការសម្រាប់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសុខភាពសាធារណៈល្អប្រសើរ និងការទទួលបានសេវាថែទាំសុខភាពគ្រប់គ្រាន់ ប្រទេសជាច្រើនជួបប្រទះនឹងបញ្ហាពង្រឹងគោលនយោបាយថែទាំសុខភាពរបស់ពួកគេដើម្បីលើកកំពស់សិទ្ធិអ្នកជំងឺ។ រួមពេលដែលប្រព័ន្ធសុខាភិបាលធ្វើពិពិធកម្ម និងពង្រីក ដោយរួមបញ្ចូលសេវាកម្មសុខភាពបន្ថែមទៀត ដូចជាបញ្ហាសុខភាពផ្លូវចិត្ត ប្រទេសនានាកំពុងកំណត់គោលនយោបាយសំខាន់ៗដើម្បីលើកកម្ពស់សុខុមាលភាពអ្នកជំងឺនិងការទទួលបានការថែទាំសុខភាព។1 ដូចប្រទេសដទៃទៀតដែរ ប្រទេសកម្ពុជាមានគោលនយោបាយ និងបទប្បញ្ញត្តិដែលលើកកម្ពស់សិទ្ធិអ្នកជំងឺ។
ស្ថានភាពក្រោយសង្គ្រាម បានធ្វើឱ្យប្រទេសកម្ពុជាស្ថិតក្នុងស្ថានភាពដ៏ធ្ងន់ធ្ងរមួយ ដោយមិនមានហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសុខាភិបាល ឬ អ្នកជំនាញដែលមានសមត្ថភាព រួមជាមួយនឹងសុខភាពខ្សោយបំផុតក្នុងចំណោមប្រជាជនរបស់ខ្លួន។2 ជាផ្នែកមួយនៃការស្តាឡើងវិញនៃវិស័យសុខាភិបាលរបស់ខ្លួន ប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលស្គាល់ការថែរក្សាសុខភាពជាសិទ្ធិមួយរបស់មនុស្ស ហើយបានយល់ព្រមអភិវឌ្ឍសេវាកម្មថែទាំសុខភាព និងយកសេវាទាំងនោះទៅជិតតំបន់ដែលប្រជាជនរស់នៅ។3
នារីម្នាក់កំពុងពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យរបស់គាត់ស្តីពីផែនការគ្រួសារ។ រូបថតដោយ ILO AISA-PACIFIC។ ថតនៅថ្ងៃទី២៧ ខែមករា ឆ្នាំ២០១១។ ឮអាជ្ញាប័ណ្ណ CC BY-NC-ND 2.0។
ការការពារពីជម្ងឺត្រូវបានបង្កើតឡើងជាអាទិភាពរួមជាមួយផែនការកែលម្អការទទួលបាននិងការទទួលបានការថែទាំចាំបាច់ដល់អ្នកជំងឺពីសហគមន៍ងាយរងគ្រោះ និងនៅតំបន់ដាច់ស្រយាល។ ប្រទេសកម្ពុជាបានដាក់បញ្ចូលគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព (SDGs) ទៅក្នុងគោលនយោបាយសុខាភិបាលរបស់ខ្លួន ដោយសង្កត់ធ្ងន់ជាពិសេសទៅលើសុខភាពមាតា និងកុមារ ការឆ្លងជម្ងឺអេដស៍ និងជម្ងឺរបេង។4 ការកើនឡើងនូវកន្លែងថែទាំសុខភាព និងការទទួលបានសេវាសុខាភិបាលក៏បានជួយកាត់បន្ថយអត្រាជម្ងឺដែលមិនឆ្លងផងដែរដូចជាជម្ងឺស្ទះសរសៃឈាមបេះដូង និងទឹកនោមផ្អែម។
ប្រទេសកម្ពុជាកំពុងតែប្រឈមមុខនឹងការផ្លាស់ប្តូរប្រជាសាស្ត្រយ៉ាងឆាប់រហ័ស ដែលកត្តានេះបានបង្កបញ្ហាប្រឈមជាច្រើនដល់ប្រព័ន្ធសុខាភិបាលរបស់ប្រទេស។ អត្រាមរណភាពរបស់ទារកនៅតែខ្ពស់ ដែលមានទារកស្លាប់ ២២ នាក់ក្នុងចំនោម ១០០០ នាក់ (កុមារក្រោម ៥ ឆ្នាំ)5 ប៉ុន្តែអត្រានេះបានធ្លាក់ចុះវិញ ហើយឥឡូវនេះត្រូវបានគេប៉ាន់ស្មានថាមានកម្រិតទាបជាងមធ្យមភាគពិភពលោក។ អត្រាមរណភាពមាតាក៏ខ្ពស់ដែលមានមាតា ១៧០ នាក់ទទួលមរណភាព ក្នុងចំណោមមាតា ១ ម៉ឺននាក់។6
ស្របគ្នានេះ អត្រាមានកូនកំពុងថយចុះហើយអាយុកាលរបស់មនុស្សនៅតែបន្តកើនឡើង ដែលកត្តានេះនាំឱ្យមានមនុស្សវ័យចំណាស់កើនឡើង។ ការផ្លាស់ប្តូរនេះគួបផ្សំជាមួយនឹងអត្រាភាពក្រីក្រខ្ពស់ បានជំរុញតួនាទីរបស់បុគ្គលិកសុខាភិបាលសហគមន៍ (CHW) ក្នុងការដោះស្រាយ និងផ្តល់តម្រូវការសុខភាពនៅថ្នាក់សហគមន៍។7 8 ចំនុចនេះបានជួយឱ្យក្រសួងសុខាភិបាលធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវការផ្សព្វផ្សាយ និងការផ្តល់សេវាសុខភាពនៅទូទាំងប្រទេស។ ការពង្រីកសេវាថែទាំសុខភាពបឋមមានសារៈសំខាន់ណាស់ក្នុងការនាំសេវាថែទាំសុខភាពឱ្យកាន់តែជិតស្និទ្ធនឹងសហគមន៍។
ចំពេលមានការផ្លាស់ប្តូរបែបនេះ សេវាកម្មថែទាំសុខភាពបានផ្តោតសំខាន់យ៉ាងខ្លាំងចំពោះអ្នកជំងឺ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញក៏ឃើញមានសិទ្ធិអ្នកជំងឺ នៅក្នុងការទទួលបានការថែទាំសុខភាព ដែលរួមមានសិទ្ធិអ្នកជំងឺក្នុងការពិនិត្យ និងព្យាបាលដោយអ្នកជំនាញសុខភាពដោយយកចិត្តទុកដាក់ និងស្មោះត្រង់។9 គ្រូពេទ្យ និងអ្នកជំនាញថែទាំសុខភាពនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា មានកាតព្វកិច្ចផ្តល់ដំបូន្មានប្រកបដោយវិជ្ជាជីវៈល្អបំផុតដល់អ្នកជំងឺរបស់ពួកគេ និងស្វែងរកការពិគ្រោះយោបល់បន្ថែមនៅពេលចាំបាច់។ លើសពីនេះទៅទៀត អ្នកជំងឺមានសិទ្ធិជ្រើសរើសវេជ្ជបណ្ឌិតរបស់ពួកគេ។10 ក្រៅពីការផ្តល់ការព្យាបាលល្អបំផុត វេជ្ជបណ្ឌិត និងអ្នកផ្តល់សេវាសុខភាពត្រូវធានាឱ្យបាននូវស្ថេរភាពផ្លូវអារម្មណ៍របស់អ្នកជំងឺដោយផ្តល់ការគាំទ្រ និងការពិគ្រោះយោបល់ដែលគោរពចំណង់ចំណូលចិត្ត និងការសម្រេចចិត្តរបស់អ្នកជំងឺ។11
អ្នកជំងឺមានសិទ្ធិក្នុងការទទួលបានព័ត៌មានសុខភាពផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ពួកគេ ដើម្បីរក្សាការសម្ងាត់ ប្រសិនបើវាជាទិន្នន័យដែលងាយរងគ្រោះខ្លាំង។12 ការចេញផ្សាយព័ត៌មានផ្ទាល់ខ្លួនអំពីបញ្ហាសុខភាព អាចប៉ះពាល់ដល់សុខុមាលភាពផ្ទាល់ខ្លួន សង្គម និងវិជ្ជាជីវៈរបស់អ្នកជំងឺនិងនាំឱ្យមានការមាក់ងាយ។ ការចែកចាយព័ត៌មានអ្នកជំងឺដោយចេតនាក្តី ដោយអចេតនាក្តី អាចនាំឱ្យមានការដាក់ទណ្ឌកម្មយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់អ្នកទទួលខុសត្រូវឬ អង្គភាពពាក់ពន្ធ។ ក្នុងករណីដែលព័ត៌មានណាមួយត្រូវការចែករំលែក ការព្រមព្រៀងរបស់អ្នកជំងឺគឺត្រូវធ្វើជាដាច់ខាត។
អ្នកជំងឺក៏មានសិទ្ធិទទួលបានការជូនដំណឹងអំពីកាតព្វកិច្ចរបស់អ្នកថែទាំរបស់ពួកគេផងដែរ ។13 វាមានអត្ថប្រយោជន៍ក្នុងការអះអាងគណនេយ្យភាព និងធានាថាអ្នកជំនាញសុខភាពអនុវត្តតាមកាតព្វកិច្ចរបស់ពួកគេជាមួយអ្នកជំងឺ។
ភាពជឿនលឿនផ្នែកសុខាភិបាលនាពេលថ្មីៗនេះ ត្រូវបានគេមើលឃើញថាធ្វើឲ្យមានការកើនឡើងនៃសេវាថែទាំសុខភាពតាមគេហដ្ឋាន ដែលគិលានុបដ្ឋាយិកា និងគ្រូពេទ្យជាអ្នកផ្តល់ការថែទាំដល់ផ្ទះរបស់អ្នកជំងឺផ្ទាល់។ ក្នុងឱកាសបែបនេះ អ្នកជំនាញផ្នែកសុខភាពត្រូវតែធ្វើការផ្សព្វផ្សាយអំពីវិសាលភាពនៃការទទួលខុសត្រូវរបស់ពួកគេដល់អ្នកជំងឺ ដើម្បីពន្លឿនការព្យាបាល ឬ ជាសះស្បើយ។ អ្នកជំងឺអាចយល់ព្រមទៅនឹងលក្ខខណ្ឌរបស់គ្រូពេទ្យ តាមរយៈការលាយលក្ខណ៍អក្សរ ឬ ប្រើប្រាស់ពាក្យសំដី។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រសិនបើអ្នកជំងឺមិនឆ្លើយតបឬមិនមានសមត្ថភាពអាចឆ្លើយបាន សាច់ញាតិភ្លាមៗអាចជាអ្នកសម្រេចការយល់ព្រមជំនួស។
ប្រទេសកម្ពុជាមានភាពជឿនលឿនគួរឱ្យកត់សម្គាល់ក្នុងការផ្តល់សេវាថែទាំសុខភាពរបស់ខ្លួន ដើម្បីកាត់បន្ថយក្តីបារម្ភអំពីបញ្ហាសុខភាពដែលកំពុងកើតមានឡើង។ ប្រទេសនេះបានបង្កើនមូលដ្ឋានសុខាភិបាលរបស់ខ្លួនដោយធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវការទទួលបានសេវាសុខភាពនៅកម្រិតសហគមន៍ ដោយកំណត់ទីតាំងសុខាភិបាលនៅជិតប្រជាជន ជាពិសេសនៅតំបន់ជនបទ។14
ថ្មីៗនេះរដ្ឋាភិបាលបានធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវបទប្បញ្ញត្តិ និងគណនេយ្យភាពនៃប្រព័ន្ធថែទាំសុខភាព ដោយលើកកម្ពស់សិទ្ធិរបស់អ្នកជំងឺដោយធានាថាទិន្នន័យសុខភាពនៅតែរក្សាជាការសម្ងាត់ និងធ្វើឱ្យប្រាកដថាអ្នកជំងឺត្រូវបានជូនដំណឹងឱ្យបានត្រឹមត្រូវអំពីការព្យាបាលដែលទទួលបាន។15 ទោះបីមានរបកគំហើញគួរឱ្យកត់សម្គាល់ក្នុងវិស័យសុខាភិបាលក៏ដោយ ក៏ប្រទេសកម្ពុជានៅតែប្រឈមនឹងភាពខុសគ្នាផ្នែកសុខភាពទាក់ទងនឹងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសុខាភិបាលតាមតំបន់នានាក្នុងប្រទេស។16 អត្រាមរណភាពជាពិសេសក្នុងចំណោមកុមារនៅតែខ្ពស់។ ភាពក្រីក្រក៏បន្តប៉ះពាល់ដល់ប្រជាជនកម្ពុជាជិត ៤០% ដែរ។]ដូច្នោះហើយ ទើបវាចាំបាច់ត្រូវបង្កើនការគ្របដណ្តប់សុខភាព និងលើកស្ទួយសិទ្ធិអ្នកជំងឺជាមួយស្ថាប័នសុខាភិបាលនានានៅកម្ពុជា។
ទាក់ទងនឹងសិទ្ធិអ្នកជំងឺ
ឯកសារយោង
- 1. McLaughlin, Daniel, and Elisabeth Wickeri, “របាយការណ៍ពិសេសៈសុខភាពផ្លូវចិត្តនិងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា,” សាកលវិទ្យាល័យច្បាប់ Fordham, (មជ្ឈមណ្ឌលLeitnerសម្រាប់ច្បាប់អន្តរជាតិ និងយុត្តិធម៌), លេខ ៣៥, ឆ្នាំ ២០១២, ទំព័រ ៨៩៥។
- 2. Asadul Islam et al.,“ផលប៉ះពាល់ជាអន្តរជាតិនៃអំពើប្រល័យពូជសាសន៍របស់ប្រទេសកម្ពុជា លើការអប់រំ និងសុខភាពរបស់កុមារ,”ការពិនិត្យចំនួនប្រជាជននិងការអភិវឌ្ឍទី ៤៣, លេខ ២, ឆ្នាំ ២០១៧, ទំព័រ ៣៣១-៣៥៣។
- 3. Kumanan Rasanathan, “ការថែទាំសុខភាពបឋមនៅតែជាគ្រឹះសម្រាប់ទាំងអស់គ្នានៅកម្ពុជា,” អង្គការសុខភាពពិភពលោក, ចូលអានថ្ងៃទី ២៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០២០។
- 4. ដូចឯកសារយោងខាងដើម។
- 5. ធនាគារពិភពលោក.“អត្រាមរណភាព,” ទិន្នន័យរបស់ធនាគារពិភពលោក, ឆ្នាំ ២០១៩, ចូលអានថ្ងៃទី ២៣ ខែកញ្ញាឆ្នាំ ២០២០។
- 6. ក្រសួងសុខាភិបាល,“របាយការណ៍ហិរញ្ញប្បទានសុខភាពឆ្នាំ ២០១៥,” រាជធានីភ្នំពេញ៖ ក្រសួងសុខាភិបាល, ឆ្នាំ ២០១៥។
- 7. Adélio Fernandes Antunes et al., “សមភាពក្នុងការទទួលបានហិរញ្ញប្បទានផ្នែកថែទាំសុខភាពនៅកម្ពុជាពីឆ្នាំ ២០០៤ ដល់ឆ្នាំ ២០១៤,” គោលនយោបាយនិងផែនការសុខាភិបាល ៣៣, លេខ ៨ (ឆ្នាំ ២០១៨)៖ ទំព័រ ៩០៦-៩១៩។
- 8. Kim Ozano et al., “ការកែលម្អសុខភាពក្នុងតំបន់តាមរយៈបុគ្គលិកសុខាភិបាលសហគមន៍នៅកម្ពុជា៖ បញ្ហាប្រឈមនិងដំណោះស្រាយ. ” ធនធានមនុស្សសម្រាប់សុខភាព ១៦, លេខ ១ (ខែ មិថុនា ឆ្នាំ ២០១៨)។
- 9. វរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា, “អនុក្រឹត្យស្តីពីក្រមសីលធម៌គ្រូពេទ្យ,” Royal Gazattee, ឆ្នាំ ២០០៣, បានចូលអានថ្ងៃទី ១២ ខែមករាឆ្នាំ ២០២០។
- 10. ដូចឯកសារយោងខាងដើម។
- 11. ដូចឯកសារយោងខាងដើម។
- 12. ដូចឯកសារយោងខាងដើម។
- 13. ដូចឯកសារយោងខាងដើម។
- 14. Peter Leslie Annear et al, “ការត្រួតពិនិត្យប្រព័ន្ធសុខាភិបាលនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា”, វគ្គទី៥, អង្គការសុខភាពពិភពលោក, ឆ្នាំ ២០១៥។
- 15. ក្រសួងសុខាភិបាល , “ផែនការយុទ្ធសាស្ត្រសុខាភិបាល ២០១៦-២០២០”,ឆ្នាំ ២០១៦។
- 16. Peter Leslie Annear et al, “ការត្រួតពិនិត្យប្រព័ន្ធសុខាភិបាលនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា”, វគ្គទី៥, អង្គការសុខភាពពិភពលោក, ឆ្នាំ ២០១៥។
