ប្រទេសកម្ពុជាបានរៀបចំរចនាសម្ព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនឡើងវិញបន្ទាប់ពីបានឆ្លងកាត់សង្គ្រាមអូសបន្លាយ និងអស្ថិរភាពជាច្រើនឆ្នាំ។ សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាបានកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងក្លាបន្ទាប់ពីមានការផ្លាស់ប្តូររបស់ប្រទេសទៅជាសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារសេរី ដែលក្នុងនោះកម្ពុជាបានបើកចំហឱ្យមានពាណិជ្ជកម្ម និងលំហូរមូលធន។ កំណើនសេដ្ឋកិច្ចនេះត្រូវបានគាំទ្រដោយលំហូរនៃជំនួយអភិវឌ្ឍន៍ផ្លូវការ ការបានចូលទៅកាន់ទីផ្សាររបស់សហគមន៍អ៊ឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក ក៏ដូចជាលំហូររនៃការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេសយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់។1
នៅត្រីមាសទី ៣ ឆ្នាំ ២០២០ ក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា (CDC) បានអនុម័តគម្រោងវិនិយោគថ្មីចំនួន ២១ គម្រោង ដែលបានថយចុះចំនួន ២៨ គម្រោងវិនិយោគ។ ទោះជាយ៉ាងណាក្តី ទុនវិនិយោគមានទំហំ ៣,៦ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ឬកើនឡើង ២២០,៧% បើប្រៀបធៀបទៅនឹងត្រីមាសដូចគ្នាកាលពីឆ្នាំមុន ដែលក្នុងនេះភាគច្រើននៃទុនវិនិយោគមានការកើនឡើងទៅលើការសាងសង់សណ្ឋាគារផ្កាយប្រាំ មជ្ឈមណ្ឌលពាណិជ្ជកម្ម និងកសិដ្ឋានចិញ្ចឹមសត្វធំៗ។2 ក្នុងចំណោមគម្រោងវិនិយោគដែលត្រូវបានអនុម័តក្នុងកំឡុងឆ្នាំ ១៩៩៤-២០១៩ ប្រទេសចិនបានកាន់កាប់នូវចំណែកធំជាងគេដែលមានចំនួនប្រមាណជា ២១,៨%។ គម្រោងវិនិយោគទាំងនោះត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់ជាមួយនឹងការអភិវឌ្ឍហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ផលិតផលកសិឧស្សាហកម្ម ដូចជាកៅស៊ូ ក៏ដូចជាទៅលើវិស័យទេសចរណ៍ផងដែរ។3 នៅចន្លោះឆ្នាំ ១៩៩៥ ដល់ឆ្នាំ ២០១៨ ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាប្រទេសមួយដែលមានសេដ្ឋកិច្ចរីកចម្រើនយ៉ាងឆាប់រហ័សនៅលើពិភពលោក ក៏ដោយសារអត្រាកំណើនសេដ្ឋកិច្ចជាមធ្យមរបស់ខ្លួនក្នុងរង្វង់ ៧,៧%។4
រូបភាពអាគារដែលកំពុងសាងសង់មួយក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ។ រូបថតដោយ៖ អង្គការទិន្នន័យអំពីការអភិវឌ្ឍ, ថតនៅថ្ងៃទី ១១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២១ អាជ្ញាប័ណ្ណ CC BY-SA 4.0.
កំណើនឡើងនៃការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេសសរុប (FDI) មានកម្រិតទ្វេដងនៅក្នុងទសវត្សចុងក្រោយនេះ ជាក់ស្តែងចំណែករបស់វិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេសគិតជាភាគរយនៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបកើនឡើងពី ៧,៨% ក្នុងឆ្នាំ ២០០៨ ដល់ ១៣,១% ក្នុងឆ្នាំ ២០១៨ ដែលមានកម្រិតខ្ពស់ជាងប្រទេសដទៃទៀតក្នុងតំបន់យ៉ាងខ្លាំង នេះបើប្រៀបធៀបទៅនឹងប្រទេសថៃ (១,១%) និងប្រទេសវៀតណាម (៦,១%) ជាដើម។5 ក្រាបខាងក្រោមបង្ហាញពីលំហូរនៃវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេស និងចំណែកភាគរយរបស់វាទៅលើផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (ផសស) ពីឆ្នាំ ២០០០ ដល់ ២០១៩។
អង្គភាពទទួលបន្ទុកការវិនិយោគ
នៅឆ្នាំ ១៩៩៤ ក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា (CDC) ត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីទទួលខុសត្រូវលើការអភិវឌ្ឍ និងការគ្រប់គ្រងកិច្ចការការវិនិយោគ។6 ការបង្កើត CDC គឺជាផ្នែកមួយនៃកម្មវិធីកំណែទម្រង់របស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាជុំវិញការជំរុញការវិនិយោគក្នុងវិស័យឯកជន។ CDC គឺជាស្ថាប័នប្រតិបត្ដិរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលដែលអង្គភាពគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួនត្រូវបានយកចេញពីគណៈរដ្ឋមន្ត្រី។ CDC ត្រូវបានរៀបចំឡើងដោយមានក្រុមប្រឹក្សាប្រតិបត្តិចំនួនពីរ គឺក្រុមប្រឹក្សានីតិសម្បទា និងអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា (CRDB) និងក្រុមប្រឹក្សាវិនិយោគកម្ពុជា (CIB)។ CRDB ធ្វើការលើការវិនិយោគសាធារណៈ និងការសម្របសម្រួលជំនួយអន្តរជាតិ ខណៈដែល CIB មានអាណត្តិទំនួលខុសត្រូវទាក់ទងនឹងការវិនិយោគឯកជន។7
CDC ក៏ដើរតួជាលេខាធិការដ្ឋាននៃវេទិកាវិស័យឯកជនរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា (G-PSF) ។ G-PSF គឺជាយន្តការពិគ្រោះយោបល់រវាងរដ្ឋ និងវិស័យឯកជនដែលដើរតួនាទីជាអ្នកសម្របសម្រួលសម្រាប់ការសន្ទនានៅរវាង និងក្នុងចំណោមក្រុមការងាររដ្ឋាភិបាល និងឯកជនចំនួន ១០។ G-PSF ក៏ដើរតួជាវេទិកាមួយដែលវិស័យឯកជនអាចធ្វើការបញ្ចេញមតិយោបល់ និងផ្តល់អនុសាសន៍ផ្សេងៗដល់រដ្ឋាភិបាល។8
ការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេស
ជាទូទៅការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេស (FDI) ត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាកម្លាំងជំរុញនូវកំណើនសេដ្ឋកិច្ច និងលើកកម្ពស់ការអភិវឌ្ឍសង្គមទាំងសម្រាប់ប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ និងកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ដូចគ្នា។ ជាក់ស្តែង សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលអត្ថប្រយោជន៍ជាច្រើនពី FDI។ លំហូរវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេសមកកម្ពុជាបានកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំង ចាប់ពីដើមទសវត្សឆ្នាំ ២០០០ មកដោយសារគោលនយោបាយម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ចប្រកបដោយការប្រុងប្រយ័ត្នខ្ពស់ ស្ថេរភាពនយោបាយ និងការបើកចំហទីផ្សារ ក៏ដូចជាឥទ្ធិពលនៃកំណើនសេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់។9 បរិយាកាសអំណោយផលទាំងនេះបានផ្តល់មកនូវឱកាសវិនិយោគដ៏ទាក់ទាញសម្រាប់វិនិយោគិនមកលើប្រទេសកម្ពុជា។10
ជាការពិតណាស់ FDI គឺជាផ្នែកមួយដ៏ធំនៃលំហូរចូលយ៉ាងច្រើននៃមូលធនហិរញ្ញវត្ថុមកក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។11 យោងតាមរបាយការណ៍ដែលចេញផ្សាយដោយធនាគារជាតិនៃកម្ពុជាបានឱ្យដឹងថា លំហូរចូលនៃការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេសនៅឆ្នាំ ២០១៩ បានកើនឡើង ១២% ដែលស្មើនឹង ៣,៥ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក។ ខណៈលំហូរចូលវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេសចំនួន ២,៣ ពាន់លានដុល្លារបានចូលទៅក្នុងវិស័យហិរញ្ញវត្ថុ។ ក្នុងនោះប្រទេសចិននៅតែមានចំណែកធំបំផុតនៃទុនវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេសដោយមានចំនួន ៤៣% បន្ទាប់មកគឺកូរ៉េខាងត្បូងចំនួន ១១%, វៀតណាមចំនួន ៧%, ជប៉ុន និងសិង្ហបុរីចំនួន ៦% ដូចគ្នា។12 លំហូរមូលធនដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់នេះភាគច្រើនបណ្តាលមកពីការវិនិយោគដ៏រឹងមាំនៅក្នុងវិស័យផលិតកម្ម និងសេវាកម្ម។13
និន្នាការនៃការវិនិយោគ
ទិន្នន័យខាងក្រោមនេះឆ្លុះបញ្ចាំងពីនិន្នាការវិនិយោគចាប់ពីឆ្នាំ ២០១២ ដល់ឆ្នាំ ២០១៦ សម្រាប់គម្រោងវិនិយោគមានគុណវុឌ្ឍិធំៗ (QIPs) ក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្ម និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ដែលវិស័យទាំងពីរនេះបូកសរុបមានចំនួន ៧២% នៃការវិនិយោគសរុប។ ទិន្នន័យនេះមិនរាប់បញ្ចូលការវិនិយោគទាំងឡាយណាដែលមិនមានលក្ខណៈគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ការលើកទឹកចិត្តដូចជានៅក្នុងវិស័យហិរញ្ញវត្ថុ និងសំណង់ជាដើម។14 តារាងខាងក្រោមបង្ហាញពីនិន្នាការវិនិយោគនៅកម្ពុជាចន្លោះឆ្នាំ ២០១២ ដល់ ២០១៦។
និន្នាការវិនិយោគនៅកម្ពុជាចន្លោះឆ្នាំ ២០១២ ដល់ ២០១៦ (គិតជាពាន់លានដុល្លារអាមេរិក)
| ២០១២ | ២០១៣ | ២០១៤ | ២០១៥ | ២០១៦ | ២០១២-២០១៦ | |
កសិកម្ម | ៥៥៦.៦០ | ១,១២៨.៨០ | ២៦៤.៧០ | ៤៨២.៦០ | ៤៧៨.៣០ | ២,៩១១.០០ |
ឧស្សាហកម្ម | ១,៤៨៩.៧០ | ១,១០៦.៧០ | ២,៨៣៥.៦០ | ៩១៩.៣០ | ១,១៨៦.៣០ | ៧,៥៣៧.៦០ |
ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ | ២២៧.៨០ | ២,៦២០.៨០ | ៣៥៣.៥០ | ៣,១២៩.៨០ | ៥៤៤.៣០ | ៦,៨៧៦.២០ |
ទេសចរណ៍ | ៦៩១.៥០ | ១០៦.០០ | ៤៧៩.៦០ | ១១១.៩០ | ១,៤០០.៨០ | ២,៧៨៩.៨០ |
សរុប | ២,៩៦៥.៦០ | ៤,៩៦២.៣០ | ៣,៩៣៣.៤០ | ៤,៦៤៣.៦០ | ៣,៦០៩.៧០ | ២០,១១៤.៦០ |
ប្រភព៖ ក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា (CDC)
ការវិនិយោគលើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនៃចំណែកមូលធនវិនិយោគសរុបកើនឡើងទ្វេដងចាប់ពីឆ្នាំ ២០១២ ដល់ឆ្នាំ ២០១៦ ខណៈចំណែកនៃការវិនិយោគទៅក្នុងឧស្សាហកម្មថយចុះ។ នៅឆ្នាំ ២០១៦ ៣៩% នៃការវិនិយោគត្រូវបានតម្រង់ទិសដៅទៅក្នុងវិស័យទេសចរណ៍ ដែលបានកើនឡើង ១៦% បើប្រៀបធៀបទៅនឹងឆ្នាំ ២០១២។15 ក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ វិស័យសេវាកម្មបាននាំមុខក្នុងការរួមចំណែកដល់កំណើនសេដ្ឋកិច្ចដែលជាហេតុធ្វើឱ្យវិស័យសំណង់ និងទេសចរណ៍មានការកើនឡើង។16
ខណៈនៅឆ្នាំ ២០១៩ ការវិនិយោគភាគច្រើនផ្តោតលើវិស័យឧស្សាហកម្ម និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ។ នៅពេលបូកបញ្ចូលគ្នាទាំងពីរនេះវាមានចំនួន ៥៣% នៃការវិនិយោគសរុបក្នុងកំឡុងឆ្នាំ ២០១៥ ដល់ឆ្នាំ ២០១៩ ដែលបន្ទាប់មកជាវិស័យទេសចរណ៍មានចំនួន ៤១% និងកសិកម្មមាន ៦%។17 គម្រោងវិនិយោគហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរូបវន្ត ដូចជាការអភិវឌ្ឍអចលនទ្រព្យពាណិជ្ជកម្ម និងលំនៅដ្ឋានបានបន្តទាក់ទាញការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេសយ៉ាងច្រើន។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ គេក៏ឃើញមានការរីកចម្រើននៃការវិនិយោគក្នុងវិស័យកមន្តសាលដូចជារោងចក្រកាត់ដេរ សម្លៀកបំពាក់ និងទំនិញសម្រាប់ធ្វើដំណើរ ក៏ដូចជារោងចក្រកែច្នៃកសិ-ឧស្សាហកម្មជាដើម។18
ទាក់ទងនឹងការវិនិយោគ
- សេដ្ឋកិច្ច និងពាណិជ្ជកម្ម
- គោលនយោបាយ និងបទប្បញ្ញត្តិស្តីពីសេវាកម្មធនាគារ និងហិរញ្ញវត្ថុ
- រដ្ឋាភិបាល
- គោលនយោបាយ និងការគ្រប់គ្រងសេដ្ឋកិច្ច
- តំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេស
ឯកសារយោង
- 1. ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី (ADB) «យុទ្ធសាស្ត្រនៃភាពជាដៃគូប្រទេសកម្ពុជា និង ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ីឆ្នាំ ២០១៩-២០២៣», ខែតុលា ឆ្នាំ ២០១៩។ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី ០៦ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។
- 2. ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ «ព្រឹត្តិប័ត្រស្ថិតិសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុសម្រាប់ត្រីមាសទី ៣ ឆ្នាំ២០២០», ខែតុលា ឆ្នាំ២០២០។ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី ០២ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។
- 3. ក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា (CDC) «និន្នាការនៃការវិនិយោគនៅកម្ពុជា», ឆ្នាំ ២០២០។ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី ០១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។
- 4. ធនាគារពិភពលោក «ទស្សនៈទានធនាគារពិភពលោកស្តីពីកម្ពុជា៖ ទិដ្ឋភាពទូទៅ», ថ្ងៃទី ០១ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៨។ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី ០១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។
- 5. ធនាគារពិភពលោក «ចំណែករបស់វិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេសទៅលើផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបពីឆ្នាំ ២០០០ ដល់ ២០១៩ គិតជា (%)», ឆ្នាំ ២០២០។ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី ០៣ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។
- 6. សន្និសីទអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីពាណិជ្ជកម្ម និងការអភិវឌ្ឍ (UNCTAD) «មគ្គុទេសក៍ការវិនិយោគនៃប្រទេសកម្ពុជា៖ ឱកាសនិងលក្ខខណ្ឌនានា», ខែ កញ្ញា ឆ្នាំ២០០៣។ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី ០១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។
- 7. រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា «អនុក្រឹត្យស្តីពីការរៀបចំ និងការប្រព្រឹត្តទៅនៃក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា (CDC) », ថ្ងៃទី ២៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០១។ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី ០៧ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។
- 8. ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក «របាយការណ៍ស្ថិតិវិនិយោគឆ្នាំ ២០២០៖ ប្រទេសកម្ពុជា», ឆ្នាំ ២០២០។ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី ០១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។
- 9. សន្និសីទអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីពាណិជ្ជកម្ម និងការអភិវឌ្ឍន៍ (UNCTAD) «របាយការណ៍វិនិយោគពិភពលោកឆ្នាំ ២០២០», ឆ្នាំ ២០២០។ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី ០១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។
- 10. សន្និសីទអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីពាណិជ្ជកម្ម និងការអភិវឌ្ឍ (UNCTAD) «មគ្គុទេសក៍ការវិនិយោគនៃប្រទេសកម្ពុជា៖ ឱកាសនិងលក្ខខណ្ឌនានា», ខែ កញ្ញា ឆ្នាំ២០០៣។ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី ០១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។
- 11. Cuyvers និងអ្នកនិពន្ធផ្សេងទៀត «ឥទ្ធិពលនូវផលិតភាពដែលមានពីការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេសនៅក្នុងវិស័យផលិតកម្មនៅកម្ពុជា៖ ភ័ស្តុតាងពីទិន្នន័យកម្រិតគ្រឹះស្ថាន», ខែមីនា ឆ្នាំ២០០៨។ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី ០៤ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។
- 12. ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា «ការអភិវឌ្ឍវិស័យម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច និងធនាគារនៅឆ្នាំ ២០១៩ និងទស្សនវិស័យសម្រាប់ឆ្នាំ ២០២០», ថ្ងៃទី ០២ ខែមករា ឆ្នាំ២០២០។ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី ០១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។
- 13. សន្និសីទអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីពាណិជ្ជកម្ម និងការអភិវឌ្ឍន៍ (UNCTAD) «របាយការណ៍វិនិយោគពិភពលោកឆ្នាំ ២០២០៖ តារាងទិន្នន័យវិនិយោគនៅកម្ពុជា», ឆ្នាំ ២០២០។ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី ០១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។
- 14. ក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា (CDC) «គម្រោងវិនិយោគ៖ នីតិវិធីនៃការដាក់ពាក្យស្នើសុំវិនិយោគ», ឆ្នាំ ២០២០។ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី ០១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។
- 15. ស៊ុន ចាន់ថុល «ទស្សនៈទានស្តីពីការវិនិយោគនៅកម្ពុជា», ឆ្នាំ ២០១៥។ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី ០៣ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២១។
- 16. ក្រុមហ៊ុនប្រឹក្សាយោបល់អំពីទីផ្សារ (EMC) «សេចក្តីសង្ខេបពីសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជានៅក្នុងក្រាបតាង», ឆ្នាំ ២០១៧។ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី ០៥ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។
- 17. ក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា (CDC) «និន្នាការនៃការវិនិយោគនៅកម្ពុជា», ឆ្នាំ ២០២០។ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី ០១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។
- 18. ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក «របាយការណ៍ស្ថិតិវិនិយោគឆ្នាំ ២០២០៖ ប្រទេសកម្ពុជា», ឆ្នាំ ២០២០។ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី ០១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។
