គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពទី១៥ ផ្តោតលើការប្រើប្រាស់ប្រកបដោយចីរភាពនូវ ជីវចម្រុះនៅលើដែនគោក និងប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី ដូចជាព្រៃឈើ វាលស្មៅ វាលខ្សាច់ និងតំបន់ភ្នំ ព្រមទាំងទំនាក់ទំនងរបស់វាជាមួយប្រព័ន្ធទឹកសាប។ គោលដៅទី១៥នេះ មានគោលបំណងការពារ និងជួសជុល មុខងារអេកូឡូស៊ី ដោយរួមបញ្ចូលការអនុវត្តការគ្រប់គ្រង ដីនិងព្រៃឈើប្រកបដោយចីរភាព និងការកាត់បន្ថយការបាត់បង់អេកូឡូស៊ី ដើម្បីទប់ស្កាត់ការបាត់បង់ជីវចម្រុះបន្តទៀត។1
   |    |    |    |
ចំណុចដៅចំនួន១២ នៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ដោយចីរភាពទី១៥ ត្រូវបានតាងក្នុងរូបខាងលើ។ ចំណុចដៅទាំងនេះ បង្កើតឡើងដើម្បីកាត់បន្ថយសម្ពាធ ដែលមានលើប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីនៅដែនគោក ដោយធ្វើការផ្លាស់ប្តូរប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងកសិកម្ម និងឧស្សាហកម្ម ដែលកាន់តែមាននិរន្តរភាព។
ដំណើរឆ្ពោះទៅរកចំណុចដៅទាំងនេះ នឹងត្រូវវាស់វែងដោយសូចនាករចំនួន១៤ ផ្សេងទៀត។ ក្នុងនោះ សូចនាករចំនួន៣ ទាក់ទងនឹង “មធ្យោបាយនៃការអនុវត្ត” ចំណុចដៅនៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពទី១៥ ដែលមានគោលបំណងដើម្បីធានាថាមានហិរញ្ញវត្ថុគ្រប់គ្រាន់ (ចំណុចដៅ ១៥.A) ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងគោលដៅទាំងនេះ ជាពិសេសនៅក្នុងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ (ចំណុចដៅ ១៥.B)។ មានគោលបំណងមួយទៀត គឺកិច្ចសហការជាសកល ដើម្បីផ្តល់នូវឱកាសនិរន្តរភាពជីវភាព និងការពាររុក្ខជាតិ និងសត្វពីការជួញដូរសត្វព្រៃខុសច្បាប់ (ចំណុចដៅ១៥.C)។ 2
ការផ្លាស់ប្តូរពីចំណុចដៅនៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហស្សវត្សរ៍ ទៅជាគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ដោយចីរភាពទី១៥ នៅកម្ពុជា
គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហស្សវត្សរ៍ (MDGs) ដែលបង្កើតមុន គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ដោយចីរភាព (SDGs) ផ្តោតលើការអភិវឌ្ឍសង្គម។ មានគោលដៅតែមួយគត់នៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហស្សវត្សរ៍ (MDG7) ដែលផ្តោតលើការធានានិរន្តរភាពបរិស្ថាន3 ហើយមានតែសូចនាករទាក់ទងនឹងបរិស្ថានចំនួន១០ ស្ថិតក្នុងគោលដៅតែ១។ ចំណែកគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ដោយចីរភាព(SDGs)វិញ មានសូចនាករចំនួន ៨៦ ដែលត្រូវបានដាក់បញ្ចូលទៅក្នុងគោលដៅទាំង១៧។ មានសូចនាករចំនួន៣ នៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហស្សវត្សរ៍ ត្រូវបានយកមកប្រើប្រាស់ម្តងទៀត សម្រាប់គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ដោយចីរភាព(SDGs)។ សូចនាករទាំងនេះរួមមាន សមាមាត្រនៃដីព្រៃ សមាមាត្រនៃតំបន់ការពារដែនគោក និងសមាមាត្រនៃប្រភេទសត្វដែលរងការគំរាមកំហែង និងជិតផុតពូជ។4
ចំណុចដៅនៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ដោយចីរភាព (SDGs) ទាក់ទងនឹងប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីលើដីគោក មានចំនួនច្រើន និងមានភាពជាក់លាក់ជាង លើតម្រូវការដើម្បីសម្រេចបាននូវលទ្ធផលនៃការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព (ចំណុចដៅ ៧.A នៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហស្សវត្សរ៍ MDGs) និងជាពិសេសកាត់បន្ថយការបាត់បង់ជីវចម្រុះ (គោលដៅ ៧.B នៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហស្សវត្សរ៍ MDGs)។ 5
គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ដោយចីរភាព (SDGs) ក៏ទទួលស្គាល់ផងដែរថា ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីលើដីគោក គួរតែទទួលបានការការពារជាសាកល ជាពិសេសរួមបញ្ចូលអ្នកដែលទន់ខ្សោយ លើការគ្រប់គ្រងផ្ទាល់របស់ពួកគេ ដើម្បីបែងចែកផលប្រយោជន៍ នៃការប្រើប្រាស់ដោយនិរន្តភាព និងមានតម្លាភាព។ 6
ជាឧទាហរណ៍ ដើម្បីសម្រេចបាននូវការកាត់បន្ថយនៃការបាត់បង់បរិស្ថាន គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហស្សវត្សរ៍កម្ពុជា (CMDGs) បានកំណត់បង្កើនគម្របព្រៃឈើចំនួន៦០% នៅឆ្នាំ២០១៥។ សូចនាករមួយចំនួន សំដៅលើការប្រើប្រាស់តំបន់ការពារ ដើម្បីទប់ស្កាត់ការបាត់បង់ជីវចម្រុះ ដែលរួមមានតំបន់ការពារប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី ទំហំ៣,៣លានហិកតា និងព្រៃការពារថ្មី ទំហំ ១,៣៥ លានហិកតា។7
យ៉ាងណាក៏ដោយ ក្រៅពីចំណុចដៅទាំងនេះ ប្រទេសកម្ពុជាធ្លាប់បាត់បង់គម្របព្រៃឈើកម្រិតខ្ពស់បំផុតក្នុងពិភពលោក ក្នុងរយៈពេល ១៤ឆ្នាំកន្លងមកនេះ។8 គម្របព្រៃឈើពេលនោះធ្លាក់ចុះដល់ ៤៨% នៅឆ្នាំ២០១៤ 9 ដែលទាបជាងការកំណត់ខ្លាំង នៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហស្សវត្សរ៍ (MDGs)។ ការធ្វើមូលដ្ឋានីយកម្មនៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ដោយចីរភាពរបស់កម្ពុជា(CSDGs) នៅមិនទាន់បានចេញផ្សាយនៅឡើយទេ ប៉ុន្តែការបាត់បង់គម្របព្រៃឈើគឺជាបញ្ហាប្រឈមដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់ការអនុវត្តគោលដៅនេះ។
ការធ្វើមូលដ្ឋានីយកម្មនៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពទី១៥ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា
នៅឆ្នាំ ២០១៦ ការវាយតម្លៃឆាប់រហ័សរួមនៃផែនការ និងគោលនយោបាយអភិវឌ្ឍន៍ជាតិរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវបានធ្វើឡើង ដើម្បីស្វែងយល់ថាតើប្រទេសនេះ ត្រៀមរៀបចំអនុវត្ត គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពទី១៥ បានល្អកម្រិតណា រួមទាំងគោលដៅដទៃទៀតផងដែរ។ ការវាយតម្លៃនេះ បានរកឃើញថា កម្ពុជាបានត្រៀមការអនុវត្តលើគោលដៅភាគច្រើន ប៉ុន្តែវាចាំបាច់ត្រូវបង្កើតយុទ្ធសាស្ត្របន្ថែមទៀតដើម្បីសម្រេចចំណុចដៅ ១៥.៤ (ធានានូវការអភិរក្សប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីតំបន់ភ្នំ)។ ជាឧទាហរណ៍ ផែនការយុទ្ធសាស្ត្រអភិវឌ្ឍន៍ជាតិឆ្នាំ ២០១៤-២០១៨ សំដៅលើគម្រោងអភិរក្សសត្វដំរីនៅភ្នំក្រវាញ ប៉ុន្តែផែនការជាក់លាក់ដែលអាចឆ្លើយតបចំណុចដៅទី១៥.៤ មិនបានដាក់បញ្ចូលក្នុង ផែនការនេះ ឬក្នុងផែនការសកម្មភាព និងយុទ្ធសាស្ត្រជីវចម្រុះជាតិទេ (NBSAP, ២០១៦)។10 ផែនការសកម្មភាព និងយុទ្ធសាស្ត្រជីវចម្រុះជាតិ (NBSAP) បានបង្ហាញថា ចំណេះដឹងទាក់ទងនឹងសេវាកម្មប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីតំបន់ភ្នំនៅកម្ពុជានៅមានភាពចន្លោះប្រហោង។11
ផែនការនៃចំណុចដៅទី១៥.៤ របស់គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ដោយចីរភាពទី១៥ ដែលរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានដាក់ក្នុងការជួយសម្រេច ចំណុចដៅ និងសូចនាករ របស់គោលដៅមួយនេះ៖
- កម្មវិធីព្រៃឈើជាតិឆ្នាំ ២០១០-២០២៩។12 ដែលស្របទៅនឹងចំណុចដៅរយៈពេលវែងនៃផែនការផ្សេងទៀត មានបំណងពង្រីកគម្របព្រៃឈើដល់ទៅ ៦០% ឬ ១០,៩ លានហិកតា នៅឆ្នាំ២០២៩។ នៅក្នុងផែនការនេះដែរ ដីព្រៃមួយចំនួនដែលជាដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ត្រូវបានក្លាយជាព្រៃផ្តល់ផលរបស់រដ្ឋ ឬស្ថិតក្នុងព្រៃការពារដែលគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋបាលព្រៃឈើ។ ផែនការយុទ្ធសាស្ត្រព្រៃឈើផលិតកម្មជាតិថ្មី (ឆ្នាំ២០១៨ ២០៣២) ត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងត្រូវចេញផ្សាយនៅឆ្នាំ ២០១៨ ផងដែរ។13
- សេចក្តីព្រាង ផែនការសកម្មភាពជាតិកម្ពុជា ដែលមានថវិកាចំនួន ៤៣លានដុល្លារអាមេរិច សម្រាប់ប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការរិចរិលដី(២០១៧-២០២៦) ត្រូវបានដាក់ឱ្យអនុវត្ត ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាគ្រប់គ្រងដីធ្លី ហើយកម្មវិធីជាច្រើនក៏បានស្នើរឡើងផងដែរ។14 ជាឧទាហរណ៍ ផែនការយន្តការស្តារព្រៃឈើ និងទេសភាពរបស់អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្ម (FAO) សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជាឆ្នាំ ២០១៦-២០១៨ ត្រូវបានអនុម័តដោយរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា នៅឆ្នាំ ២០១៦។15 យន្តការនេះមានគោលបំណងដើម្បីវាយតម្លៃអំពីបញ្ហាដីធ្លីនៅកម្ពុជា ដែលពាក់ព័ន្ធជាមួយបញ្ហាអភិបាលកិច្ច។ ជាមួយគ្នានេះដែរ វាមានបំណងវិធីសាស្ត្រសមស្របក្នុងការប្រើប្រាស់ធនធាន ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនេះ ដែលស្របជាមួយនឹងគោលដៅជីវៈចម្រុះ Aichi ទី១៥ ដែលបញ្ចូលទាំងផ្នែកឯកជន។16 វិធីសាស្ត្រមួយទៀត គឺការគ្រប់គ្រងរួមដើម្បីការស្តារឡើងវិញ និងគ្រប់គ្រង ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី តំបន់ទីជម្រាល។ វិធីសាស្ត្រនេះមានបំណង បង្ហាញអំពីថាតើ ដីរិចរិល អាចស្តារឡើងវិញបានយ៉ាងណា នៅព្រែកត្នោត ខេត្តកំពង់ស្ពឺ ដោយការអនុវត្តគ្រប់គ្រងទីជម្រាលរួមគ្នា។ 17
- នៅឆ្នាំ២០១៦ ផែនការសកម្មភាព និងយុទ្ធសាស្ត្រជីវចម្រុះជាតិ បានជាលើកទី០២។ 18 ដើម្បីសម្រួលក្នុងការសម្រេច បានចំណុចដៅ១៥.៥ នៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព ផែនការនេះបង្ហាញពីរបៀបដែលប្រទេសកម្ពុជា នឹងអភិវឌ្ឍសហគ្រាសធុនតូច ទៅមធ្យម (SMEs) នៅក្នុងតំបន់ព្រៃឈើផលិតកម្ម ដើម្បីបន្ថែមតម្លៃ ដល់ផលិតផលព្រៃឈើ និងឈើ ដែលមានស្រាប់ និងកាត់បន្ថយការបំផ្លាញជម្រកនៅក្នុងតំបន់អភិរក្ស។ 19 ផែនការនេះ ក៏មានយុទ្ធសាស្ត្រ ដើម្បីឆ្លើយតបនឹង ការប្រម៉ាញ់ រុក្ខជាតិនិងសត្វខុសច្បាប់ និងការជួញដូរសត្វព្រៃខុសច្បាប់ តាមរយៈការបង្កើតបណ្តាញនៅជុំវិញតំបន់ការពារសំខាន់ៗ (គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពទី១៥.៧)។
សមាជិកម្នាក់ នៃសហគមន៍យកជ័រនៅស្រុកសំឡូត ខេត្តក្រចេះ កំពុងធ្វើដំណើរទៅយកជ័រពីព្រៃសហគមន៍ នៅស្រុកសំបូរ ខេត្តក្រចេះ។ រូបថតរបស់អង្គការអុកស្វាម ជីប៊ី។ អាជ្ញាប័ណ្ណក្រោម CC BY NC-ND 2.0.
- នៅឆ្នាំ ២០១៥ ប្រទេសកម្ពុជាបានក្លាយជាសមាជិក ពិធីសារណាហ្គោយ៉ា ស្ដីពីលទ្ធ ភាពទទួលបានធនធានសេនេទិច និងការចែករំលែកផលប្រយោជន៍ដោយយុត្តិធម៌ និងសមធម៌ពីការប្រើប្រាស់។20 ប្រទេសកម្ពុជា អាចចូលរួមចំណែកក្នុងការប្រើប្រាស់ធនធានជីវៈចម្រុះពិភពលោក និងអាចសម្រេចចំណុចដៅទី១៥.៦ នៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ដោយចីរភាព ដោយអនុវត្តតាមតម្រូវការនៃក្របខ័ណ្ឌច្បាប់នេះ។21
- នៅខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៦ ក្រសួងបរិស្ថានបានបង្កើត និង ក្រុមប្រឹក្សាជាតិអភិវឌ្ឍន៍ដោយចីរភាព បានបង្កើត យុទ្ធសាស្ត្រ និងផែនការសកម្មភាពជាតិស្តីពីប្រភេទរាតត្បាត (NISSAP) ស្របជាមួយនឹងយុទ្ធសាស្ត្រ និងសកម្មភាពជីវចម្រុះជាតិ (NBSAP)។22 ដើម្បីសម្រេចបាននូវចំណុចដៅទី១៥.៨ នៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ដោយចីរភាព ផែនការនេះចាំបាច់ត្រូវតែមានធនធានគ្រប់គ្រាន់។
- ឆ្នាំ២០១៥ ប្រទេសកម្ពុជាបានចេញផ្សាយចំណុចដៅ និងសូចនាករជីវៈចម្រុះថ្មី ដែលជាប់ទាក់ទងនឹងចំណុចដៅជីវចម្រុះ Aichi (២) ដើម្បីបញ្ចូលពីគុណតម្លៃជីវៈចម្រុះទៅក្នុងផែនការអភិវឌ្ឍន៍ថ្នាក់ជាតិ និងថ្នាក់ក្រោមជាតិ ព្រមជាមួយនឹងការគៀងគរថវិកាសម្រាប់គ្រប់គ្រងជីវៈចម្រុះ។ ការធ្វើមូលដ្ឋានីយកម្មផែនការទាំងនេះ គឺអាចជួយសម្រេច ចំណុចដៅទី ១៥.៩ នៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពបាន។23
មធ្យោបាយនៃការអនុវត្តគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពទី១៥ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា
មធ្យោបាយនាំមុខពីរ នៃការអនុវត្តចំណុចដៅ (១៥A និង ១៥B) គឺសំដៅលើការបង្កើនការគៀងគរធនធានហិរញ្ញវត្ថុ សម្រាប់ការអភិរក្ស និងនិរន្តរភាពនៃការប្រើប្រាស់ជីវៈចម្រុះ និងប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី។ ចំណុចដៅទី ១៥.B មានភាពច្បាស់ និងសំដៅលើការធានាយន្ដការហិរញ្ញវត្ថុទាំងនេះដើម្បី ផ្តល់ការលើកទឹកចិត្តដល់បណា្តប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ដូចជាកម្ពុជា ដើម្បីអនុវត្ដការគ្រប់គ្រងព្រៃឈើប្រកបដោយនិរន្តរភាព។
កម្មវិធីព្រៃឈើជាតិរបស់កម្ពុជាឆ្នាំ ២០១០-២០១៩ បានកំណត់កម្មវិធីចំនួន៦ សម្រាប់ផ្តល់កម្មវិធីហិរញ្ញវត្ថុ តាមរយៈកម្មវិធីហិរញ្ញវត្ថុព្រៃឈើប្រកបដោយចីរភាព។ ប្រភពហិរញ្ញវត្ថុសំខាន់ៗចំនួន៥ បានកំណត់ក្នុងកម្មវិធីនេះ៖
- ថវិការបស់រដ្ឋាភិបាល
- ប្រាក់ចំណូលពីព្រៃឈើជាតិ ដូចជាតាមរយៈសហគ្រាសដែលគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋ
- ចំណូលពីវិស័យឯកជន និងសហគមន៍ព្រៃឈើ
- ការផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានតាមរយៈដៃគូរអភិវឌ្ឍន៍
- ប្រភពហិរញ្ញប្បទានថ្មីៗ ដូចជាអេកូទេសចរណ៍ និងឥណទានកាបូនជាដើម។24
ប្រទេសកម្ពុជា ពឹងផ្អែកពេញទំហឹងលើក ការផ្តល់មូលនិធិពីម្ចាស់ជំនួយ ដើម្បីគាំទ្រដល់កម្មវិធីនេះ ហើយវាអាចនឹងមិនគ្រប់គ្រាន់ ក្នុងការអនុវត្តបានរហូតដល់ឆ្នាំ ២០២៩ និងមិនអាចឆ្លើយតបនឹង គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពទី១៥។ មានយន្តការតិចតួចប៉ុណ្ណោះនាពេលបច្ចុប្បន្ន សម្រាប់ទាញយកចំណូលពីវិស័យព្រៃឈើ នេះមានន័យថាការចូលរួមពីវិស័យឯកជន សម្រាប់និរន្តភាពព្រៃឈើ នៅមានកម្រិតទាបនៅឡើយ។25
កម្មវិធីព្រៃឈើជាតិ បានកំណត់ផែនការ សម្រាប់ផ្តល់ថវិកានិរន្តភាពព្រៃឈើដោយខ្លួនឯង ដែលដើមឡើយគឺពឹងផ្អែកលើម្ចាស់ជំនួយ និងរដ្ឋាភិបាល មុននឹងអាចរកចំណូលបានពីទីផ្សារកាបូន និងពីការបញ្ជាក់ពីការរកាប់ឈើតិចបំផុត និងការនាំចេញ។
ក្នុងរយៈពេលវែង ប្រទេសកម្ពុជាអាចគ្រប់គ្រង និងការពារតំបន់ព្រៃរបស់ខ្លួនកាន់តែប្រសើរឡើងតាមរយៈការទទួលបានប្រភពមូលនិធិជាច្រើនដោយពឹងផ្អែកតិចតួច លើម្ចាស់ជំនួយនិងមូលនិធិរបស់រដ្ឋាភិបាល។ នេះមានន័យថា ព្រៃឈើអាចត្រូវបានការពារ ស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចធ្លាក់ចុះក៏ដោយ។
រដ្ឋបាលព្រៃឈើកំពុងពិចារណាលើជម្រើសជាច្រើនសម្រាប់បញ្ហានេះ ដែលមានដូចជា៖
- ពន្ធលើអាជីវកម្មផលិតផលឈើសម្រេច
- ភាពជាដៃគូររវាងវិស័យរដ្ឋ និងឯកជន ពាក់ព័ន្ធនឹងចំណូលពីសកម្មភាពការអភិរក្ស តាមរយៈដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច
- ការវិនិយោគលើផលប៉ះពាល់ពីម្ចាស់ជំនួយ
- ការទូទាត់ចំណាយលើសេវាបរិស្ថាន (PES) ទាក់ទងទៅនឹងវិស័យទេសចរណ៍ ការគ្រប់គ្រងទីជម្រាល និងការទាញយកកាបូន
- ការដោះដូរបំណុលសម្រាប់ធម្មជាតិ
- មូលនិធិ សម្រាប់វិនិយោគនិរន្តរភាពព្រៃឈើ និងអភិរក្សព្រៃឈើ
- ឧស្សាហកម្មជីវៈចម្រុះ និងបរិមាណព្រៃឈើ។26
ចំណុចដៅទី១៥.C នៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព មានសមាសធាតុពីរគឺ ផ្តល់ការគាំទ្រជាសកលបន្ថែម សម្រាប់ការការពារ ការបរបាញ់និងការជួញដូរសត្វព្រៃគ្រប់ប្រភេទ ព្រមទាំងផ្តល់សហគមន៍មូលដ្ឋាននូវឱកាសប្រកបរបរដែលមាននិរន្តភាព។27 នេះជារឿងសំខាន់ ដែលក្នុងករណីមួយចំនួន យន្តការច្បាប់ដែលមានគោលបំណងបញ្ឈប់ការប្រម៉ាញ់ និងការជួញដូរត្រូវបានគេ សង្កេតឃើញមានឥទ្ធិពលលើការអនុវត្ដការគ្រប់គ្រងល្អៗ របស់ជនជាតិដើមភាគតិច និងការជួញដូរ ដែលត្រូវបានអនុវត្តពីបុរាណមកដើម្បីអភិរក្សជីវៈចម្រុះ។28
បញ្ហាជួញដូរសត្វព្រៃខុសច្បាប់ មិនមែនជារឿងងាយស្រួលដោះស្រាយនោះទេ ហើយវាទាមទារឱ្យមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ពីអន្តរក្រសួងរដ្ឋាភិបាលនៅតាមព្រំដែនអន្តរជាតិ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានោះ។ នេះជាគោលការណ៍ ដែលមានផលចំណេញខ្ពស់ តែរដ្ឋាភិបាលផ្តល់អាទិភាពទាប ដោយសារតែធនធានមានកម្រិត។ មកទល់ពេលនេះ កិច្ចសហប្រតិបត្ដិការ លើបញ្ហានេះ ត្រូវបានណែនាំឱ្យមានក្របខណ្ឌច្បាប់ ច្បាស់លាស់ជាងមុន និងកំណត់ភ្នាក់ងារទទួលខុសត្រូវលើបទល្មើសសត្វព្រៃ។ កិច្ចព្រមព្រៀងជំនួយទៅវិញទៅមក ជាមួយបណ្តាប្រទេសជិតខាង ត្រូវតែគិតគួរផងដែរ។29
ការត្រួតពិនិត្យ និងវាយតម្លៃលើគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពទី១៥ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា
សូចនាករនៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពទី១៥ នៅកម្ពុជាជាច្រើនបានវាយតម្លៃរួចរាល់អស់ហើយ។ វឌ្ឍនភាពបច្ចុប្បន្ន ផ្សារភ្ជាប់នឹងការបង្កើត និងការវាស់វែងសូចនាករទាំងនេះ មានបង្ហាញនៅក្នុងតារាងខាងក្រោម៖
សូចនាករ | អាចរកបាន | មតិយោបល់ |
១៥.១.១ | បរិមាណគម្របព្រៃឈើ បានថយចុះជាលំដាប់ពី ៧៣,៣% ក្នុងឆ្នាំ១៩៩០ ទៅ ៥៣,៦% នៅឆ្នាំ២០១៥ (អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្ម)។ 30 | ការតាមដានឯករាជ្យដោយ ប្រើទិន្នន័យផ្កាយរណបបង្ហាញថាតួលេខនេះ អាចទាបជាងនេះទៅទៀត (៤៨% ក្នុងឆ្នាំ២០១៤)។31 |
១៥.១.២ | ២៦,០៣% នៃតំបន់ដីគោកនៅកម្ពុជា ត្រូវបានគ្របដណ្តប់ដោយតំបន់ការពារ។32 | ទិន្នន័យសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា មិនទាន់ត្រូវបានបែងចែកសម្រាប់ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី ដីគោកជាក់លាក់ នៅឡើយទេ។ |
១៥.២.១ | ប្រទេសកម្ពុជា នឹងធ្វើរបាយការណ៍លម្អិតពីសូចនាករនេះ លើការវាយតម្លៃធនធានព្រៃឈើជាសកល ឆ្នាំ២០២០។33 | នេះត្រូវបានគេចាត់ទុកថាផ្អែកលើ ៥ អនុសូចនាករ៖ (1) ការផ្លាស់ប្តូរទាំងស្រុងនៅក្នុងតំបន់ព្រៃឈើ។ (ii) ជីវម៉ាសលើដីនៅក្នុងព្រៃ និងសមាមាត្រព្រៃឈើ (iii) នៅក្នុងតំបន់ការពារស្របច្បាប់។ (iv) ក្រោមផែនការគ្រប់គ្រងរយៈពេលវែង និង (v) ស្ថិតនៅក្រោមការបញ្ជាក់ទទួលស្គាល់។34 |
១៥.៤.១ | មិនមានទិន្នន័យច្បាស់លាស់ ណាមួយសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ។35 | ទិន្នន័យសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា មិនទាន់ត្រូវបានបែងចែកសម្រាប់ ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីដីគោកជាក់លាក់នៅឡើយទេ។ |
១៥.៤.២ | មូលដ្ឋានសម្រាប់តំបន់នេះ ត្រូវបានកំណត់ដោយផែនទីភ្នំពិភពលោកឆ្នាំ ២០១៥ របស់អង្គការ FAO36 ទោះជាយ៉ាងណាការវិភាគម៉តចត់នឹងធ្វើឡើង ដើម្បីទទួលបានលទ្ធផលជាក់លាក់សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា។ | សន្ទស្សន៍ភ្នំបៃតង គ្របដណ្ដប់នៅក្នុងតំបន់ភ្នំសំបូរទៅដោយព្រៃឈើ វាលស្មៅ និងដំណាំ បើប្រៀបធៀបទៅនឹងផ្ទៃដីសរុបនៃភ្នំ។37 |
១៥.៥.១ | សន្ទស្សន៍បញ្ជីក្រហមគឺជា សូចនាករជាសកល ឬតំបន់ដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់ដោយក្រុមសត្វសំខាន់ៗ ដែលមិនកំណត់ព្រំដែនប្រទេស។ | មានតែទិន្នន័យប្រភេទសត្វ ដែលទទួលរងការគំរាមកំហែងតាមក្រុមខុសៗគ្នា ក៏ដូចចំនួនសត្វ និងរុក្ខជាតិសរុបសម្រាប់ប្រភេទបញ្ជីក្រហមនីមួយៗ មានតាមប្រទេស។38 |
១៥.៦.១ | ប្រទេសកម្ពុជា មានចេតនាចែករំលែកប្រយោជន៍ ពាក់ព័ន្ធធនធានសេនេទិច (សូចនាករ ១៥.៦.១) ហើយបានចុះហត្ថលេខាលើពិធីសារណាហ្គោយ៉ា។ ទិន្នន័យសាកលគឺអាចរកបាននៅលើគេហទំព័រអនុសញ្ញាស្តីពីជីវៈចម្រុះ39 | អនុសូចនាករដទៃទៀតរួមមាន ការរាយការណ៍នៃគោលការណ៍ច្បាប់ និងនយោបាយតាមប្រទេស ទៅកាន់អនុសញ្ញាជីវៈចម្រុះ និងការចងក្រង និងចែករំលែកសារធាតុសេនេទិចជាមួយប្រទេសដទៃទៀត។40 |
សូចនាករចំនួនប្រាំពីរដែលនៅសេសសល់ត្រូវបានចាត់ថ្នាក់ថាជាលំដាប់ថ្នាក់ទី ២ ឬថ្នាក់ទី ៣ ដែលកំណត់ដោយស្ថិតិរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ (UNSD) ដែលមានន័យថា មិនអាចរកបានតាមប្រទេសទាំងអស់ (សូចនាករ ១៥.៣.១, ១៥.៧.១, ១៥.៨.១ និង ១៥.C.១) ឬក៏វិធីសាស្ត្រសម្រាប់ប្រមូលទិន្នន័យនៅមិនទាន់បានបង្កើត (សូចនាករ ១៥.A.១, ១៥.B.១ និង ១៥.៩.១)។41 សម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែមពីសូចនាករទាំងនេះ ដែលនឹងអាចចេញផ្សាយបន្ទាប់ពីវេទិកាកិច្ចប្រជុំនយោបាយជាន់ខ្ពស់ នៅខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨ ដែលជាពេលវេលាដែលគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ដោយចីរភាពនឹងត្រូវបានត្រួតពិនិត្យ។ 42
ប្រធានបទពាក់ព័ន្ធ
ឯកសារយោង
- 1. «គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ដោយចីរភាពទី១៥,» វេទិកាចំណេះដឹងនៃការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាពរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ, ចូលអានថ្ងៃទី២៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨។
- 2. Ibid.
- 3. «ទិសដៅ និងសូចនាករ នៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហស្សវត្សរ៍,» UN NGLS ២០១០, ចូលអានថ្ងៃទី២៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨។
- 4. «ការដាក់បញ្ចូលទៅក្នុងវេទិកានយោបាយជាន់ខ្ពស់,» មហាសនិ្នបាទបរិស្ថាន នៃអង្គការសហប្រជាជាតិ នៃUNEP ឆ្នាំ ២០១៦, ចូលអានថ្ងៃទី២៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ ២០១៨។
- 5. «ចំណុចដៅ និសសូចនាករនៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហសវត្សរិ៍,» UN NGLS, ចូលអានថ្ងៃទី០៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨។
- 6. «គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ដោយចីរភាពទី១៥,» វេទិកាចំណេះដឹងនៃការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាពរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ, ចូលអានថ្ងៃទី២៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨។
- 7. រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា, «គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហស្សវត្សរ៍កម្ពុជាឆ្នាំ២០០៣,» ឆ្នាំ ២០០៣។
- 8. ស៊ីវហួច និង ស្រេង ២០១៥។ ការវិភាគពីការត្រៀមរៀបចំសម្រាប់ការអនុវត្ត គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពរបស់កម្ពុជា៖ បញ្ហាប្រឈម ឱកាស និងហិរញ្ញប្បទាន។ ភ្នំពេញ៖ គណៈកម្មាធិការសហប្រតិបត្តិការដើម្បីកម្ពុជា, ឆ្នាំ ២០១៥។
- 9. «“គម្របព្រៃឈើ”,» អង្គការទិន្នន័យអំពីការអភិវឌ្ឍ, ចូលអានថ្ងៃទី២៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨។
- 10. «ការវាយតម្លៃរួមបញ្ចូលគ្នាយ៉ាងរហ័ស - ទម្រង់ទិដ្ឋភាពគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ដោយចីរភាពកម្ពុជា,» អង្គការសហប្រជាជាតិប្រចាំកម្ពុជា(UNDP) ២០១៦, ចូលអានថ្ងៃទី ២៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨។
- 11. រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ឆ្នាំ២០១៦, យុទ្ធសាស្ត្រ និងផែនការសកម្មភាពជាតិជីវចម្រុះ (ភ្នំពេញ ឆ្នាំ២០១៦),២២៧
- 12. រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា, កម្មវិធីព្រៃឈើជាតិឆ្នាំ ២០១០-២០២៩ (ភ្នំពេញ ឆ្នាំ២០១០), ២២៧
- 13. បឺរេសហ្វត និង សៃតុ ជេសិន, «ហេតុអ្វីត្រូវខ្វល់ខ្វាយពីព្រៃឈើកម្ពុជា,» កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍, ២២ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៨។
- 14. កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍អង្គការសហប្រជាជាតិ (UNDP) ឆ្នាំ២០១៧, «ការគ្រប់គ្រងរួម ដើម្បីការពារនិងជួសជុលសេវាកម្មអេកូឡូស៊ី និងតំបន់ទីជម្រាលនៅតំបន់ជួរភ្នំក្រវាញ នៃអាងទឹកព្រែកត្នោត (CoWES)»។ ចូលអានថ្ងៃទី០១ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨។
- 15. «យន្តការនៃការស្តារព្រៃឈើ និងតំបន់ទេសភាពនៅប្រទេសកម្ពុជា,» អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្ម (FAO) នៃអង្គការសហប្រជាជាតិ, ចូលអានថ្ងៃទី ២៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨។
- 16. បៀរស៊ី, គ្រីស្តុប និង ម៉ក់ហ្គឺរ, ដូគ្លាស។ «យន្តការស្តារឡើងវិញនៃតំបន់ទេសភាពព្រៃ៖ អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្ម គាំទ្រការចូលរួមបញ្ហាប្រឈម Bonn នៅក្នុងបរិបទនៃ ដៃគូរសហការណ៍សកល ស្តីពី ការស្តារព្រៃឈើ និងតំបន់ទេសភាព (GPFLR),»។ បទបង្ហាញ នៅទីក្រុង អង់ការា ឆ្នាំ២០១៥។ ចូលអានថ្ងៃទី០១ ខែមិថុនា ២០១៨។
- 17. កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍អង្គការសហប្រជាជាតិ (UNDP) ឆ្នាំ២០១៧, «ការគ្រប់គ្រងរួម ដើម្បីការពារនិងជួសជុលសេវាកម្មអេកូឡូស៊ី និងតំបន់ទីជម្រាលនៅតំបន់ជួរភ្នំក្រវាញ នៃអាងទឹកព្រែកត្នោត (CoWES)»។ ចូលអានថ្ងៃទី០១ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨។
- 18. រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា, យុទ្ធសាស្ត្រនិងផែនការសកម្មភាពជាតិជីវចម្រុះ (ភ្នំពេញ, ឆ្នាំ២០១៦), ២២៧។
- 19. កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍អង្គការសហប្រជាជាតិ(UNDP)។ ផែនការសកម្មភាព និងយុទ្ធសាស្ត្រជីវសាស្ត្រចម្រុះជាតិ៖កត្តាធម្មជាតិសម្រាប់ពន្លឿនសកម្មភាពឆ្ពោះទៅកាន់គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព។ ទីក្រុងញូវយ៉ក៖ UNDP ២០១៦។
- 20. «ភាគីនៃពិធីសារណាហ្គោយ៉ា,» អនុសញ្ញាស្តីពីជីវចម្រុះ, ចូលអានថ្ងៃទី០១ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨។
- 21. «អំពីពិធីសារណាហ្គោយ៉ា,» អនុសញ្ញាស្តីពីជីវៈចម្រុះ, ចូលអានថ្ងៃទី០១ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨។
- 22. ក្រុមប្រឹក្សាជាតិអភិវឌ្ឍន៍ដោយចីរភាព (NCSD) និង ក្រសួងបរិស្ថាន, យុទ្ធសាស្ត្រ និងផែនការសកម្មភាពជាតិស្តីពីប្រភេទរាតត្បាត, (ភ្នំពេញ, ឆ្នាំ២០១៦។ ចូលអានថ្ងៃទី ១២ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨។
- 23. «ទិសដៅ និងសូចនាករជីវៈចម្រុះកម្ពុជា,» Cambodia Clearing House Mechanism, ចូលអានថ្ងៃទី៣០ មិថុនា ឆ្នាំ២០១៨
- 24. រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា, កម្មវិធីព្រៃឈើជាតិឆ្នាំ ២០១០-២០២៩ (ភ្នំពេញ ឆ្នាំ២០១០),១៤៦។
- 25. ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់និងនេសាទ, យន្តការហិរញ្ញវត្ថុនិរន្តភាពសម្រាប់ព្រៃឈើនិងតំបន់ការពារនៅកម្ពុជា៖ របាយការណ៍វាយតម្លៃជម្រើសហិរញ្ញវត្ថុ (ភ្នំពេញ, ឆ្នាំ២០១៦), ៩០។
- 26. Ibid
- 27. «សហភាពអឺរ៉ុបនិងអង្គការ មូលនិធីសត្វព្រៃពិភពលោក ចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងថវិកា ២,៣ លានអឺរ៉ូ ដើម្បីអភិរក្សធនធានធម្មជាតិនៅកម្ពុជា,» មូលនិធិសត្វព្រៃពិភពលោក (WWF), ចូលអានថ្ងៃទី៣០ ខែឧសភាឆ្នាំ ២០១៨។
- 28. អេនដ្រូវ, ដេល។ ជំនួញ និង គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ដោយចីរភាពទី១៥៖ ការលើកកម្ពស់ “ជីវិតលើដី” តាមរយៈវិធីសាស្ត្រចាំបាច់ និងដោយស្ម័គ្រចិត្ត។ ទីក្រុងតូក្យូ៖ ស្ថាប័នធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ីលេខ ឆ្នាំ ២០១៧។ ចូលអានថ្ងៃទី១២ ខែមិថុនាឆ្នាំ ២០១៨។
- 29. «ក្រសួងនានានៃប្រទេសកម្ពុជា សហការណ៍គ្នាដោះស្រាយបញ្ហាជួញដូរសត្វព្រៃ,» WCS Newsroom (អង្គការសម្ព័ន្ធសត្វព្រៃ), ចូលអានថ្ងៃទី៣០ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨។
- 30. «តំបន់ព្រៃឈើ (% នៃផ្ទៃដី),» ទិន្នន័យធនាគារពិភពលោក (World Bank Open Data) ២០១៥, ចូលអានថ្ងៃទី០១ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨។
- 31. «របាយការណ៍គម្របព្រៃឈើ,» អង្គការទិន្នន័យអំពីការអភិវឌ្ឍ, ចូលអានថ្ងៃទី៣០ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៨
- 32. «ស្ថានភាពតំបន់ការពារ សម្រាប់កម្ពុជា ដែលដកស្រង់ពីប្រព័ន្ធទិន្នន័យពិភពលោកស្តីពីតំបន់ការពារ,» Protected planet, ចូលអានថ្ងៃទី០៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨។
- 33. អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្ម (FAO) នៃអង្គការសហប្រជាជាតិ។ ការវាយតម្លៃព្រៃឈើ និងធនធានពិភពលោក៖ គោលការណ៍ណែនាំ និង ការកំណត់ FRA 2020។ កំណែប្រែទី១.០។ ទីក្រុងរ៉ូម៖ អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្ម ឆ្នាំ២០១៨
- 34. «សូចនាករទី១៥.២.១ នៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ដោយចីរភាព៖ វឌ្ឍនភាពឆ្ពោះទៅកាន់ការគ្រប់គ្រងព្រៃឈើប្រកបដោយចីរភាព,» អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្ម (FAO) នៃអង្គការសហប្រជាជាតិ។ ចូលអានថ្ងៃទី០១ ខែមិថុនាឆ្នាំ ២០១៨
- 35. «ស្ថានភាពតំបន់ការពារ សម្រាប់កម្ពុជា ដែលដកស្រង់ពីប្រព័ន្ធទិន្នន័យពិភពលោកស្តីពីតំបន់ការពារ,» Protected planet, ចូលអានថ្ងៃទី០៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨។
- 36. វីតា, អាលេស៊ៀ។ «ការធ្វើផែនទី និងការយល់ដឹងពីតំបន់ភ្នំ ដើម្បីសម្រេចបាននូវរបៀបវារៈឆ្នាំ 2030,» បទបង្ហាញ ស្នាក់ការកណ្តាលនៃអង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្ម នៅទីក្រុងរ៉ូម ឆ្នាំ ២០១៦។
- 37. «ការតាមដាន គោលដៅអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាពទី១៥៖ ការវាស់វែងសូចនាករសម្រាប់ព្រៃឈើ និងតំបន់ភ្នំ តាមប្រទេសនីមួយៗ,» អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្ម (FAO) នៃអង្គការសហប្រជាជាតិ, ចូលអាន ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨។
- 38. «ស្ថិតិសង្ខេប,» The IUCN Red List of Threatened Species, ចូលអានថ្ងៃទី០២ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨។
- 39. «ការប្រើប្រាស់ និងការចែករំលែកផលចំនេញ,» ABSCH, ចូលអានថ្ងៃទី០២ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨។
- 40. «សូចនាករទី១៥.៦.១ នៃគោលដៅអភិវឌ្ឍដោយចីរភាពទី១៥៖ គោលការណ៍ សម្រាប់ការចែករំលែកផលចំនេញធនធានសេនេទិចដោយសមភាព និងសមធម៌,» អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្ម (FAO) នៃអង្គការសហប្រជាជាតិ, ចូលអានថ្ងៃទី០២ ខែមិថុនា ២០១៨។
- 41. «ចំណាត់ថ្នាក់សូចនាករនៃគោលដៅអភិវឌ្ឍដោយចីរភាព,» បំណែងចែកស្ថិតិរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ (UNSD), ចូលអានថ្ងៃទី៣០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ២០១៨។
- 42. «វេទិកានយោបាយជាន់ខ្ពស់ ស្តីពីការអភិវឌ្ឍដោយចីរភាព,» ទម្រង់ការយល់ដឹងពីការអភិវឌ្ឍដោយចីរភាព, ចូលអានថ្ងៃទី០២ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨។
