និស្សិតកំពុងឈរនៅជុំវិញ ម៉ូដែលបោះពុម្ព 3D នៅក្នុងពិព័រណ៍សំណង់មួយក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ រូបភាព ថតដោយ ARC Hub PNH, ធ្នូ ២០១៤។ រូបភាពត្រូវបានប្រើដោយមានការអនុញ្ញាតពី ARC Hub PNH។
ប្រទេសកម្ពុជា សម្រេចបាននូវការរីកចំរើនទាំងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម ដ៏គួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ នាប៉ុន្មានទស្សវត្សចុងក្រោយនេះ ប៉ុន្តែទាក់ទងនឹងការអភិវឌ្ឍទៅលើចំណេះដឹងជាមូលដ្ឋាន កម្ពុជាមិនសូវមានការវិវឌ្ឍន៍ខ្លាំងទេ បើប្រៀបធៀបជាមួយនឹងប្រទេសជិតខាង។
ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការផ្លាស់ប្តូរ កំពុងកើតមានឡើងទាំងក្នុងកម្រិតរដ្ឋាភិបាល—ចំពោះការដាក់ចេញនូវឯកសារផែនការសំខាន់ស្តីពីវិទ្យាសាស្ត្រ និងបច្ចេកវិទ្យា—និងទាំងកម្រិតសហគមន៍។ ជាឧទាហរណ៍ ចំនួនអ្នកប្រើប្រាស់អ៊ិនធើណែតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បានកើនឡើងពី ៣២០,២៩០ នាក់ ក្នុងឆ្នាំ២០១០ រហូតដល់ ៦,២៦៤,៩០២ នាក់ ក្នុងខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៥។1 យោងតាមរបាយការណ៍ស្តីពី វិស័យឌីជីថល សង្គម និងទូរស័ព្ទចល័ត របស់អេភីអេស៊ី ឆ្នាំ ២០១៥ ការជ្រៀបចូលចំពោះការប្រើប្រាស់អ៊ិនធើណែត មានកម្រិត ២៥ ភាគរយ ដែលមានកម្រិតនៅទាបនៅឡើយ បើធៀបនឹងអត្រាជ្រៀបចូលនូវការប្រើប្រាស់អ៊ីនធើណែតទូទាំងពិភពលោក ដែលមាន ៤២ ភាគរយ។2
គោលនយោបាយ និងយុទ្ធសាស្ត្រ
សេចក្តីព្រាងគោលនយោបាយជាតិ ស្តីពីវិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេកវិទ្យា និងការច្នៃប្រឌិត របស់ប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយមានការចូលរួមពីពីសំណាក់ក្រសួងនានា អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល និងសង្គមស៊ីវិល។3 ការិយាល័យរបស់អង្គការយូណេស្កូ ប្រចាំរាជធានីភ្នំពេញ បានជួយជ្រោមជ្រែងរាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងការបង្កើតនូវគោលនយោបាយ ដែលជាផ្នែកមួយនៃកម្មវិធីប្រចាំតំបន់របស់អង្គការយូណេស្កូ មានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងចាកាតា ដែលមានឈ្មោះថា “កម្មវិធីបែបទូលំទូលាយ ដើម្បីបង្កើនការអប់រំផ្នែកបច្ចេកវិទ្យា វិទ្យាសាស្ត្រ និងវិស្វកម្ម” (ហៅកាត់ជាភាសាអង់គ្លេស COMPETENCE) នៅតំបន់អាស៊ី។4
សេចក្តីព្រាងគោលនយោបាយនេះ បង្ហាញពីយុទ្ធសាស្ត្រចំនួនប្រាំ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹង ផែនការសម្រាប់ធនធានមនុស្ស ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងការអភិវឌ្ឍខាងស្ថាប័ន ការលើកទឹកចិត្តឲ្យមានការសិក្សាស្រាវជ្រាវ និងការបង្កើតក្រសួងសម្រាប់កម្មវិធី វិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេកវិទ្យា និងការបង្កើតថ្មី។
ផែនការមេស្តីពីវិទ្យាសាស្ត្រ និងបច្ចេកវិទ្យាជាតិកម្ពុជា ឆ្នាំ២០១៤-២០២០ ត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយ កាលពីខែតុលា ឆ្នាំ២០១៤ ដោយក្រសួងផែនការ និងមានការគាំទ្រពី ទីភ្នាក់ងារសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិកូរ៉េ។ ការបង្កើតថ្មីផ្នែកឧស្សាហកម្ម គឺជាការយកចិត្តទុកដាក់ដ៏សំខាន់ ជាពិសេសនៅក្នុងវិស័យកសិកម្ម ឧស្សាហកម្មចម្បងៗ និងវិស័យបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាន និងគមនាគមន៍។5
ផែនការមេក្នុងវិស័យបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាន និងគមនាគមន៍ របស់ប្រទេសកម្ពុជា ឆ្នាំ២០២០ ក៏ត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយផងដែរ ក្នុងឆ្នាំ២០១៤។6 ផែនការនេះ ស្របនឹងផែនការមេក្នុង វិស័យបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាន និងគមនាគមន៍ របស់អាស៊ានក្នុងឆ្នាំ២០១៥។ វាផ្តោតទៅលើ ធនធានមនុស្ស ការបណ្តុះបណ្តាល និងការលើកកម្ពស់អក្ខរកម្មឌីជីថល (រាប់បញ្ចូលទាំងអ្នករស់នៅតាមជនបទ) លទ្ធភាពក្នុងការប្រើប្រាស់កុំព្យូទ័ររបស់មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល ពង្រីកហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធខាងវិស័យបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាន និងគមនាគមន៍ សន្តិសុខតាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធើណែត ។ល។ គោលដៅជាក់លាក់នៃផែនការនេះ គឺធ្វើយ៉ាងណាឲ្យប្រជាជនកម្ពុជា អាចប្រើប្រាស់អ៊ីនធើណែតបាន ៧០ ភាគរយ នៅឆ្នាំ ២០២០។
បច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាន គឺមានសារៈសំខាន់ណាស់ សម្រាប់សង្គមមួយក្នុងការទទួលបានព័ត៌មាន និងចូលរួមនៅក្នុងការអភិវឌ្ឍរបស់ប្រទេស។ កាលពីឆ្នាំ២០១៤ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុ ឯកឧត្តម អូន ព័ន្ធមុន្នីរ័ត្ន បានមានប្រសាសន៍ថា ដំណើរការធ្វើសេចក្តីព្រាងថវិការបស់ប្រទេសកម្ពុជា គឺ មានលក្ខណៈស្មុគស្មាញ ដោយសារកង្វះនូវបច្ចេកវិទ្យា ដែលមិនអនុញ្ញាតឱ្យក្រសួង របស់លោក ដំណើរការឲ្យបានឆាប់រហ័ស និងធ្វើការចែករំលែកព័ត៌មានដល់សាធារណជន។7
វិទ្យាសាស្រ្តនៅក្នុងវិស័យអប់រំ
ផែនការរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងការធ្វើពិពិធកម្មនូវមូលដ្ឋាននាំចេញរបស់ខ្លួន ពីសម្លៀកបំពាក់ ទៅជាដំណើរការកែច្នៃកសិកម្ម ផលិតកម្មធុនស្រាល គ្រឿងអេឡិចត្រូនិច និងវិស័យដទៃទៀតនោះ គឺតម្រូវឲ្យមានកម្លាំងពលកម្ម ដែលមានជំនាញ និងការអប់រំឱ្យបានសមស្រប។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ទិន្នន័យក្នុងឆ្នាំ២០១៤ បានបង្ហាញថា និស្សិតខ្មែរ តិចជាង ៦ ភាគរយ បានចុះឈ្មោះសិក្សានៅក្នុងមុខវិជ្ជាវិទ្យាសាស្ត្រ ដូចជា ជីវវិទ្យា ឬ វិស្វកម្ម ខណៈដែល និស្សិតប្រមាណ ៤៦ ភាគរយ ផ្សេងទៀត បានសិក្សាផ្នែកគណនេយ្យ ហិរញ្ញវត្ថុ ឬ គ្រប់គ្រង។8
គោលបំណងមួយក្នុងចំណោមគោលបំណងផ្សេងទៀត ជុំវិញព្រឹត្តិការណ៍វិទ្យាសាស្ត្រ និងវិស្វកម្ម របស់ប្រទេសកម្ពុជា ជាលើកដំបូង ដែលត្រូវបានធ្វើឡើង កាលពីខែមីនា ឆ្នាំ២០១៥ គឺដើម្បីលើកទឹកចិត្តឲ្យយុវជនកាន់តែច្រើនទទួលបានការអប់រំផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រជាមូលដ្ឋាន។9
ក្រុមហ៊ុនឯកជនមួយចំនួន ដូចជាក្រុមហ៊ុនតម្លើងគ្រឿងអេឡិចត្រូនិចរបស់ជប៉ុន ដែលមានឈ្មោះថា មីនាបៀ (Mineabea) បច្ចុប្បន្ននេះ មាននិយោជិតចំនួន ៧,២០០ នាក់ នៅក្នុងតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេសភ្នំពេញ កំពុងកសាងកន្លែងបណ្តុះបណ្តាលផ្ទាល់ខ្លួន។
ការស្រាវជ្រាវ និងអភិវឌ្ឍន៍
យោងតាមការប៉ាន់ប្រមាណ មូលនិធិនៃការស្រាវជ្រាវ និងអភិវឌ្ឍន៍ ប្រមាណ ៧០ ភាគរយ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវបានផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានពីអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ឬ ពីបរទេស។10
បើប្រៀបធៀបនឹងប្រទេសថៃ មានតួលេខតែ ២.៥ ភាគរយ ប៉ុណ្ណោះ។
ការសិក្សាទៅលើសាកលវិទ្យាល័យចំនួន១៥ នៅឆ្នាំ២០១០ បានរកឃើញថា ជាទូទៅការសិក្សាស្រាវជ្រាវនេះ មិនត្រូវបានយល់ឃើញថាជាបេសកកម្មស្នូលមួយ នៃសាកលវិទ្យាល័យឡើយ។11 សាកលវិទ្យាល័យភាគច្រើន មិនមានគោលនយោបាយស្រាវជ្រាវច្បាស់លាស់ ក្នុងការគាំទ្រដល់យន្តការរបស់ស្ថាប័ន ដើម្បីលើកកម្ពស់ទាំងបរិមាណ និងគុណភាពនៃការស្រាវជ្រាវ របស់មហាវិទ្យាល័យឡើយ។12 មានក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវមួយចំនួនតូច ដែលទទួលបានការបណ្តុះបណ្តាលល្អ ប្រាក់ខែទាប គោលដៅអាជីពការងារមិនច្បាស់លាស់ និងការរីកដាលនៃស្ថាប័នស្រាវជ្រាវមិនមានលក្ខណៈស្មើគ្នា។ មិនមានការផ្តល់មូលនិធិគាំទ្រលក្ខណៈប្រកួតប្រជែង សម្រាប់ទ្រទ្រង់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវលក្ខណៈវិទ្យាសាស្ត្រទេ។ នៅចន្លោះឆ្នាំ២០០២ និង ឆ្នាំ២០០៨ មានប្រកាសនីយប័ត្រតក្កកម្ម (ប៉ាតង់) ថ្មីតែពីរប៉ុណ្ណោះ ដែលបានចុះបញ្ជី។
ប្រកាសនីយប័ត្រតក្កកម្ម (ប៉ាតង់)
ខណៈដែលប្រទេសកម្ពុជា ជាហត្ថលេខីនៃអនុសញ្ញាទីក្រុងប៉ារីសសម្រាប់ការការពារកម្មសិទ្ធិបញ្ញានិងមានច្បាប់ប៉ាតង់សម្រាប់អនុវត្តតាំងពីឆ្នាំ២០០៣មក កម្ពុជាមានឧបសគ្គក្នុងការដំណើរ ពាក្យស្នើសុំចំនួន១២៥ ដែលកំពុងរង់ចាំការចុះបញ្ជីប៉ាតង់ តាំងពីដើមឆ្នាំ២០១៥។ ការចុះបញ្ជីប៉ាតង់ ទទួលជំនួយមួយចំនួនពីក្រុមហ៊ុនសិង្ហបុរី ក្នុងគោលបំណងដើម្បីសម្រេចបាននូវការអនុលោមតាមច្បាប់ សម្រាប់ថ្ងៃកំណត់សហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាន (AEC) នៅចុងឆ្នាំ២០១៥។ 13 ក្រសួងឧស្សាហកម្ម និងសិប្បកម្ម ជាស្ថាប័នទទួលពាក្យស្នើសុំប៉ាតង់។
ធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពចុងក្រោយ៖ ៣០ តុលា ២០១៥
ឯកសារយោង
- 1. បញ្ញត្តិករទូរគមនាគមន៍កម្ពុជា. “ការជាវអ៊ីនធើណែត.” ដកស្រង់ ៣០ តុលា ២០១៥. http://www.trc.gov.kh/internet-subscribers/
- 2. Simon Kemp. “វិស័យឌីជីថល សង្គម និងទូរស័ព្ទចល័ត នៅក្នុង APAC ឆ្នាំ២០១៥.” ១១ មីនា ២០១៥. ដកស្រង់ ២៩ តុលា ២០១៥. http://wearesocial.net/blog/2015/03/digital-social-mobile-apac-2015 /
- 3. អង្គការយូណេស្កូ. “អង្គការយូណេស្កូកម្ពុជា គាំទ្រការធ្វើសេចក្តីព្រាងនៃគោលនយោបាយជាតិលើវិស័យវិទ្យាសាស្រ្តបច្ចេកវិទ្យា និងការបង្កើតថ្មី.” ដកស្រង់ ២៨ សីហា ២០១៥. http://www.unesco.org/new/en/phnompenh/about-this-office/single-view/news/unesco_cambodia_supports_the_drafting_of_the_national_policy_on_science_technology_and_innovation-1/#.Vep43GSqqko
- 4. អង្គការយូណេស្កូ. “កម្មវិធីទូលំទូលាយ ដើម្បីបង្កើនយាការអប់រំផ្នែកបច្ចេកវិទ្យា វិស្វកម្ម និងវិទ្យាសាស្រ្ត (COMPETENCE) នៅក្នុងតំបន់អាស៊ី.” ដកស្រង់ ២៩ តុលា ២០១៥. http://unesdoc.unesco.org/images/0018/001840/184044e.pdf
- 5. ហ៊ត ស៊្រឺ. “KOICA និង ក្រសួងផែនការ ផ្សព្វផ្សាយផែនការមេស្តីពី វិទ្យាសាស្រ្ត និងបច្ចេកវិទ្យា ២០១៤-២០២០.” ៨ តុលា ២០១៤. ដកស្រង់ ២២ សីហា ២០១៥. http://www.koicacambodia.org/koica-and-mop-release-cambodia-national-science-technology-master-plan-2014-2020/
- 6. ទីភ្នាក់ងារសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិកូរ៉េ. “សង្ខេបផែនការមេស្តីពីបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាន និងគមនាគមន៍ នៅកម្ពុជា ឆ្នាំ២០២០.” ដកស្រង់ ២៨ សីហា ២០១៥. http://www.trc.gov.kh/wp-content/uploads/2015/03/Cambodian-ICT-Masterplan-2020.pdf
- 7. កង សុធា. “រដ្ឋមន្រ្តីនិយាយថា កង្វះបច្ចេកវិទ្យាធ្វើឱ្យមានភាពមិនច្បាស់លាស់លើថវិកា.” ខេមបូឌាដេលី, ២៣ ធ្នូ ២០១៤. ដកស្រង់ ២៨ សីហា ២០១៥. https://www.cambodiadaily.com/news/technology-to-blame-for-lack-of-clarity-on-budget-minister-says-74734/
- 8. Charles Rollet. “កម្ពុជាចាំបាច់អភិវឌ្ឍវិស័យអប់រំបែបវិទ្យាសាស្រ្ត.” ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍, ១៩ មីនា ២០១៥. ដកស្រង់ ២៨ សីហា ២០១៥. http://bit.ly/1NL9UKW
- 9. វេទិកាស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍនៅកម្ពុជា. ២០១០. “ការធ្វើវិសាលភាពការសិក្សាស្រាវជ្រាវ៖ សមត្ថភាពស្រាវជ្រាវនៃសាកលវិទ្យាល័យនៅកម្ពុជា.” ដកស្រង់ ២៨ សីហា ២០១៥. http://www.cdri.org.kh/webdata/download/sr/sr5ae.pdf
- 10. Tim Turpin និង Jose A. Magpantay. “ការវាយតម្លៃ វិទ្យាសាស្រ្ត បច្ចេកវិទ្យា និងការបង្កើតថ្មី នៅកម្ពុជា.” STEPAN Update, ១០ (១) មិថុនា ២០១០. ដកស្រង់ ២៨ សីហា ២០១៥. http://unesdoc.unesco.org/images/0018/001887/188733E.pdf
- 11. វេទិកាស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍនៅកម្ពុជា. ២០១០. “ការធ្វើវិសាលភាពការសិក្សាស្រាវជ្រាវ៖ សមត្ថភាពស្រាវជ្រាវនៃសាកលវិទ្យាល័យនៅកម្ពុជា.” ដកស្រង់ ២៨ សីហា ២០១៥. http://www.cdri.org.kh/webdata/download/sr/sr5ae.pdf
- 12. វិទ្យាស្ថានអង្គការយូណេស្កូសម្រាប់ស្ថិតិ. “វិទ្យាសាស្រ្ត បច្ចេកវិទ្យា និងការបង្កើតថ្មី.” ដកស្រង់ ៣០ តុលា ២០១៥. http://data.uis.unesco.org/Index.aspx?queryid=76
- 13. Dezan Shira និង សហការី. “កម្ពុជាទទួលស្គាល់ ប័ណ្ណប៉ាតង់ជាលើកដំបូង.” អត្ថបទសង្ខេបអាស៊ាន, ១២ មីនា ២០១៥. ដកស្រង់ ៣០ តុលា ២០១៥. http://www.aseanbriefing.com/news/2015/03/12/cambodia-recognizes-first-patent-application.html
