ការ​អភិវឌ្ឍ​សង្គម

បុគ្គលិកពេទ្យកំពុងស្ដាប់ចង្វាក់បេះដូងទារក នៅមន្ទីរពេទ្យ ១៦មករា ខេត្តព្រះវិហារ ប្រទេសកម្ពុជា. រូបភាព ថតដោយ ធនាគារពិភពលោក, ៣០ មករា ២០១៣. អាជ្ញាប័ណ្ណ CC BY-NC-ND 2.0.

ការអភិវឌ្ឍផ្នែកសង្គម បង្ហាញឱ្យឃើញពីបញ្ហាសង្គមយ៉ាងជ្រាលជ្រៅ ជាពិសេស ភាពក្រីក្រភាពគ្មានការងារធ្វើ និងការមិនរាប់បញ្ចូលផ្នែកសង្គមផ្សេងទៀត¹ និងស្វែងរកការកំណត់នូវភាពក្រីក្រចំពោះវិសាលគមនៃឧបសគ្គនានាទាំងផ្នែកសង្គម និងរចនាសម្ព័ន្ធ ជំនួសកម្រិតប្រាក់ចំណូល ។

ប្រទេសកម្ពុជា សម្រេចបាននូវគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហស្សវត្សរ៍របស់ខ្លួនមួយចំនួន ដូចជា ការកាត់បន្ថយអត្រាមរណភាពទារក និងមាតា បីភាគបួន កម្រិតប្រាក់ចំណូលបានកើនឡើង ហើយកម្រិតនៃភាពក្រីក្រ បានធ្លាក់ចុះ ចំណែកឯស្ថិតិសុខាភិបាល និងវិស័យអប់រំជាច្រើនទៀត បានប្រសើរឡើងយ៉ាងខ្លាំង ។

ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏នៅមានការប្រឈមធំៗជាច្រើន សម្រាប់ប្រជាជនជាច្រើន ដែលរស់នៅតាមជនបទ ដូចជា ការទទួលបានសេវាសុខភាព ឬ សេវាអប់រំ និងការផ្គត់ផ្គង់ អគ្គិសនី នៅមានកម្រិតនៅឡើយ រីឯ ប្រជាជនមួយចំនួនធំ បានទទួលរងផលប៉ះពាល់ ដោយ សារជំងឺផ្សេងៗ ដូចជា ជំងឺគ្រុនចាញ់ ឬ ជំងឺរបេង និងការអប់រំផ្នែកមធ្យមសិក្សា ក៏នៅមាន កម្រិតទាបនៅឡើយ។²

កម្មវិធីអភិវឌ្ឍរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ស្តីពីការអភិវឌ្ឍមនុស្ស កំណត់ធាតុសំខាន់ៗចំនួនបី។ “មនុស្សគួរតែ៖

• មានជីវិតរស់នៅឱ្យបានយូរអង្វែង និង មានសុខភាពល្អ (អាយុកាលជាមធ្យម)
• ទទួលបាននូវចំណេះដឹង (បានចូលសាលារៀន)
• ទទួលបាននូវធនធានដែលចាំបាច់ សម្រាប់ការរស់នៅឱ្យបានសមរម្យ (អំណាចនៃការទិញ មានភាពស្មើរគ្នា និងប្រាក់ចំណូល)។”³

ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៨០ ដល់ ឆ្នាំ ២០១៣ ប្រទេសកម្ពុជា បានធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវសន្ទស្សន៍នៃការអភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស  គឺពី ០.២៥១ ទៅដល់ ០.៥៨៤។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣ ប្រទេសកម្ពុជា នៅតែជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ ១៣៦ ក្នុងចំណោម ១៨៧ ប្រទេស នៅក្នុងប្រភេទនៃការអភិវឌ្ឍជាមធ្យម។⁴

ភាពក្រីក្រ និងប្រាក់ចំណូល

ប្រទេសកម្ពុជា បានសម្រេចលើស គោលដៅកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ នៅក្នុងគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហស្សវត្សរ៍របស់ខ្លួន។ សមាមាត្រនៃប្រជាជនដែលរស់នៅក្នុងភាពក្រីក្រខ្លាំង គឺតិចជាង ១.១៥ ដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងមួយថ្ងៃ គឺបានធ្លាក់ចុះពី ៥៣.០ ភាគរយ ដល់ ២០.៥ ភាគរយ នៅចន្លោះឆ្នាំ ២០០៤ និង ២០១១ ។ ភាពប្រសើរឡើងជិតពាក់កណ្ដាលនេះ ត្រូវបានសន្មត់ថា មកពីតម្លៃអង្ករ និងការផលិត មានការកើនឡើងខ្ពស់ជាងមុន ដែលបានបង្កើនប្រាក់ចំណូល ដល់កម្មករកសិដ្ឋាន និងអ្នកដាំ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រជាជនមួយចំនួនធំនៅតែរស់នៅជិតទៅនឹងបន្ទាត់នៃភាពក្រីក្រ ហើយងាយរងគ្រោះទៀតផង។ ចំនួនមនុស្សដែលអាចរកប្រាក់បានតិចជាង ២.៣០ ដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក សម្រាប់មនុស្សម្នាក់ ក្នុងមួយថ្ងៃ គឺបានកើនឡើងពី ៤.៦ លាននាក់ នៅឆ្នាំ ២០០៤ ដល់ ៨.១ លាននាក់ នៅឆ្នាំ ២០១១។⁵ វិសមភាពនៃប្រាក់ចំណូលនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា គឺប្រហាក់ប្រហែលនឹងប្រទេសលោកខាងលិចដែរ និងទាបជាងនៅសហរដ្ឋអាមេរិក បើយោងតាមស្តង់ដារវាស់វែងការអភិវឌ្ឍជាច្រើន។ ឧទាហរណ៍ពិន្ទុមេគុណបែបជីនី (សម្រាប់វាស់វិសមភាពនៃប្រាក់ចំណូល ដែល ០ តំណាងឱ្យសមភាពល្អឥតខ្ចោះ និង ១០០ តំណាងឱ្យវិសមភាពខ្លាំង) របស់ប្រទេសកម្ពុជាគឺ ៣១.៨ ក្នុងឆ្នាំ ២០១១ ខណៈ ប្រទេសអៀកឡង់ មានពិន្ទុ ៣២.១ ក្នុងឆ្នាំ ២០១០ និង ប្រទេស អាល្លឺម៉ង់ ៣០.៦។ ពិន្ទុសម្រាប់ សហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងឆ្នាំ ២០១០ គឺ ៤១.១ ។  វិសមភាពប្រាក់ចំណូល បានធ្លាក់ចុះ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា នេះបើយោងតាមតួលេខរបស់ធនាគារពិភពលោក និង អង្គការសហប្រជាជាតិ។⁶

ក្នុងរយៈពេលពីរទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ ប្រទេសកម្ពុជា មានការអភិវឌ្ឍផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចគួរឱ្យកត់សម្គាល់ និងមានការផ្លាស់ប្តូរផ្នែកសង្គមផងដែរ។ ផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបក្នុងមួយឆ្នាំ សម្រាប់ប្រជាជនម្នាក់ បានកើនឡើងពី ២៩៩ ដុល្លាសហរដ្ឋអាមេរិច ក្នុងឆ្នាំ ២,០០០ ដល់ ១,០០៧ ដុល្លាសហរដ្ឋអាមេរិច ក្នុងឆ្នាំ ២០១៣។⁷

ស្ថិតិអំពីសុខភាព

អាយុកាលជាមធ្យម របស់ប្រជាជនកម្ពុជា បានកើនឡើង ២៥ ឆ្នាំ  នៅចន្លោះឆ្នាំ ១៩៨០ និងឆ្នាំ ២០១២។⁸ អាយុកាលជាមធ្យមនៅឆ្នាំ ២០១២ គឺ ៧១.៩ ឆ្នាំ។⁹ អង្គការ យូនីសេហ្វ បានប៉ាន់ប្រមាណថាអត្រាមរណភាពមាតា គឺមានចំនួន ១៧០នាក់ ក្នុងចំណោម ១០០,០០០ នាក់ក្នុងឆ្នាំ ២០១៣។ នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៩០ អត្រាមរណៈមាតាក្នុងប្រទេស កម្ពុជា គឺមាន ១,២០០ នាក់។ តួរលេខនេះ បង្ហាញពីការធ្លាក់ចុះ ៨៦ ភាគរយ ។ សមាមាត្រសម្រាប់ទ្វីបអាស៊ីទាំងមូល គឺ ៣៥០ នាក់ នៅឆ្នាំ ១៩៩០ និង ១៤០នាក់ ក្នុងឆ្នាំ ២០១៣។ តួរលេខនេះបង្ហាញពីការធ្លាក់ចុះ ៦១ ភាគរយ។¹⁰

អត្រាមរណភាពទារក (កុមារស្លាប់មុនអាយុ ១ ខួប) បានប្រែប្រួលតិចតួចនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៩០¹¹ ប៉ុន្តែនៅចន្លោះឆ្នាំ ២០០០ និងឆ្នាំ ២០១៣ តួរលេខនេះ បានធ្លាក់ចុះពី ៩៥នាក់¹²ក្នុងចំណោមទារក១០០០នាក់ មកត្រឹម ៣៣¹³ នាក់។ ខណៈដែលកត្តាទាំងអស់នេះ កំពុងត្រូវបានកែលម្អ  វិទ្យាស្ថានអន្តរជាតិស្រាវជ្រាវគោលនយោបាយស្បៀងអាហារ បានដាក់ពិន្ទុឱ្យប្រទេសកម្ពុជា ១៦.១ នៅក្នុងសន្ទស្សន៍ភាពអត់ឃ្លានជាសកល ឆ្នាំ ២០១៤។ ពិន្ទុនេះចាត់ដាក់ប្រទេសកម្ពុជា នៅក្នុងប្រភេទប្រទេសដែលប្រឈមនឹងបញ្ហាភាពអត់ឃ្លាន “ធ្ងន់ធ្ងរ”។¹⁴

ការរីកចំរើនទៅមុខនេះ គឺភាគច្រើនអាស្រ័យទៅលើកញ្ចប់ថវិការរបស់ដៃគូជំនួយ។ ជាឧទាហរណ៍ នៅក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំ ដែលចន្លោះពី ២០០០ដល់២០០៩ ជំនួយអភិវឌ្ឍន៍សម្រាប់សេវាសុខភាពបានកើនក្នុងកម្រិតមធ្យម ១១.៣ ភាគរយក្នុងមួយឆ្នាំ ខណៈពេលដែលចន្លោះពី ២០១០ ដល់២០១៥ ការកើនឡើងនេះបានធ្លាក់ចុះត្រឹម ១.២ ភាគរយក្នុងមួយឆ្នាំតែប៉ុណ្ណោះ។¹⁵ កំណើនជំនួយភាគច្រើនត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរគោលដៅរបស់ខ្លួនដូចជា ពីជំងឺអេដស៍ គ្រុនចាញ់និងរបេង ទៅបញ្ហាសុខភាពកុមារ, មាតា និងទារកជាដើម។¹⁶

ការអប់រំ

ប្រទេសកម្ពុជា មានលក្ខណៈប្រកៀកប្រកិតទៅនឹងការសម្រេចបាននូវ គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហស្សវត្សរ៍សកលសម្រាប់ការអប់រំ កម្រិតបឋមសិក្សា ដោយសម្រេចបាននូវអត្រាចុះឈ្មោះចូលរៀន ៩៧ ភាគរយ។ ទោះជាយ៉ាងណា អត្រាដ៏ខ្ពស់នេះ ជារនាំងបិទបាំងភាពទន់ខ្សោយមួយចំនួនដូចជា បោះបង់ការសិក្សាដែលមានកម្រិតខ្ពស់ និងការអប់រំដែលមានគុណភាពខ្សោយផងដែរ។ ការចុះឈ្មោះចូលរៀន នៅកម្រិតអនុវិទ្យាល័យ គឺនៅមានកម្រិតទាបនៅឡើយ គឺ៥៧ ភាគរយ។ រយៈពេលដែលសិស្សចំណាយនៅក្នុងសាលារៀនជាមធ្យម នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បានកើនឡើងពី ០.៨ ឆ្នាំ ទៅ ៥.៨ ឆ្នាំ នៅចន្លោះឆ្នាំ ១៩៨០ និង ២០១៣។¹⁷

នៅក្នុងខែមករាឆ្នាំ ២០១៦ រដ្ឋាភិបាលបានដាក់ចេញគោលនយោបាយជាតិជាលើកដំបូងសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍកុមារ ដែលត្រូវបានត្រួតត្រាដោយក្រុមប្រឹក្សាជាតិកម្ពុជាដើម្បីកុមារ។ ក្នុងចំណោមបញ្ហាផ្សេងទៀត គោលនយោបាយនេះ មានគោលបំណងដើម្បីកាត់បន្ថយអត្រាបោះបង់ចោលការសិក្សារបស់សិស្ស និងបង្កើនឱកាសបណ្តុះបណ្តាលជំនាញវិជ្ជាជីវៈ។¹⁸

ការការពារផ្នែកសង្គម

គោលនយោបាយ និងកម្មវិធីគាំពារផ្នែកសង្គម មានតួនាទី ទប់ស្កាត់ គ្រប់គ្រង និងដោះស្រាយ ស្ថានភាពដែលប៉ះពាល់ដល់សុខុមាលភាពរបស់មនុស្ស ដូចជា ជំងឺ មាតុភាព ពិការភាព ឬ ភាពចាស់ជរា ភាពគ្មានការងារធ្វើ និង វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច ឬ គ្រោះមហន្តរាយធម្មជាតិ ជាដើម។ កម្មវិធីគំាពារផ្នែកសង្គម មានដូចជា ការធានារ៉ាប់រងផ្នែកសង្គម ការផ្តល់ជំនួយផ្នែកសង្គម គម្រោងខ្នាតតូច និង គម្រោងដែលមាននៅតាមមូលដ្ឋាន ដើម្បីការពារសហគមន៍ និង ការការពារកុមារ។

ប្រទេសកម្ពុជា បានចំណាយប្រាក់ប្រមាណជាង១ ភាគរយ នៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប របស់ខ្លួនទៅលើកម្មវិធីគាំពារផ្នែកសង្គម ប្រៀបធៀបជាមួយនឹងប្រទេសវៀតណាម ដែលបានបានចំណាយ ៤.៧ ភាគរយ និង ប្រទេសថៃ គឺក្រោម ៤ ភាគរយបន្តិច។¹⁹

សិទ្ធមនុស្ស

ខណៈដែលរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានបង្កើតឡើងនូវគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សដោយសមាជិកពីគណបក្សកាន់អំណាច ត្រូវបានទទួលរងការរិះគន់ចំពោះភាពលម្អៀង និងកង្វះវិធានការ។²⁰ គោលការណ៍ទីក្រុងប៉ារីសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលគ្របដណ្តប់ទៅលើលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យសម្រាប់ស្ថាប័នសិទ្ធិមនុស្សជាតិ បានចែងថា ដើម្បីឱ្យមានប្រសិទ្ធិភាពពួកគេគួរតែមានស្វ័យភាពពីរដ្ឋាភិបាល ធានាដោយច្បាប់។²¹ អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា រ៉ូណា ស្មីទ ត្រូវបានតែងតាំងនៅខែមិនា ឆ្នាំ២០១៥ ។²²

ធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពចុងក្រោយ៖ ៩ តុលា ២០១៥