មជ្ឈមណ្ឌលសុខភាពចុងឃ្នាស ខេត្តសៀមរាប ប្រទេសកម្ពុជា។ រូបថត ថតដោយ David Jones កាលពីថ្ងៃទី ២០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៣។ ក្រោមអាជ្ញាប័ណ្ណ CC BY-NC-ND 2.0
រដ្ឋបាលថ្នាក់ក្រោមជាតិនៃប្រទេសកម្ពុជា ចែកជាបីថ្នាក់ រួមមាន រាជធានី/ខេត្ត, ក្រុង/ស្រុក/ខណ្ឌ និង ឃុំ/សង្កាត់៖
- រាជធានី៖ ភ្នំពេញ គឺជារាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា។ រាជធានី ត្រូវបានបែងចែកជា ខណ្ឌ ហើយខណ្ឌចែកចេញជា សង្កាត់។1
- ខេត្ត ចែកចេញជាក្រុង និងស្រុក។ ខណៈដែលក្រុងត្រូវបានបែងចែកជាសង្កាត់ ស្រុកត្រូវចែកចេញជា ឃុំ និងសង្កាត់។2
បច្ចុប្បន្ននេះ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មានរាជធានីមួយ ខេត្ត២៤ ស្រុក១៥៩ ក្រុង២៦ ខណ្ឌ១២ ឃុំ១៤០៦ និងសង្កាត់ ២២៧។3 ខេត្តដែលទើបនឹងបង្កើតថ្មី គឺខេត្តត្បូងឃ្មុំ ដែលជាតំបន់បំបែកចេញពីខេត្តកំពង់ចាម។ ភូមិ មិនមែនជាផ្នែកមួយនៃរដ្ឋបាលដែនដីរបស់ប្រទេសកម្ពុជាទេ។ បច្ចុប្បន្ននេះ ចំនួនសរុបដែលត្រូវបានកត់ត្រាដោយក្រសួងមហាផ្ទៃ មាន ១៤,១៦៨ ភូមិ។4
ការរៀបចំ និងការប្រព្រឹត្តិទៅនៃរដ្ឋបាលដែនដី ត្រូវកំណត់នៅក្នុងច្បាប់រៀបចំអង្គការ។5 រដ្ឋបាលឃុំ/សង្កាត់ ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយច្បាប់ស្តីពីការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលឃុំ សង្កាត់។ រាជធានី ខេត្ត ក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយច្បាប់ស្តីពីការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលរាជធានី ខេត្ត ក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ។ វិមជ្ឈការ និងវិសហមជ្ឈការ គឺជាប្រព័ន្ធរដ្ឋបាលដែលអនុវត្តទៅគ្រប់ការគ្រប់គ្រងថ្នាក់ក្រោមជាតិ។
ឃុំ សង្កាត់ មានបុគ្គលភាពគតិយុត្តឯករាជ្យផ្សេងពីរដ្ឋាភិបាលជាតិ និងរដ្ឋបាលមូលដ្ឋាន។6 រដ្ឋបាលដែនដីថ្នាក់ទាបបំផុតនេះ មានធនធានហិរញ្ញវត្ថុ និងការគ្រប់គ្រងផ្ទាល់ខ្លួន។ ប្រភពចំណូល បានមកពីពន្ធ បន្ទុកសេវាកម្ម វិភាគពីចំណូលជាតិ និងការផ្ទេរតម្លៃសម្រាប់ការបំពេញមុខងារជាភ្នាក់ងារជំនួសរាជរដ្ឋាភិបាល ក្រសួង និងស្ថាប័នជាតិ។7
ឃុំ/សង្កាត់នីមួយៗ មានក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់ ដែលជាស្ថាប័នតំណាងឲ្យប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងតំបន់របស់ខ្លួន ដើម្បីបម្រើប្រយោជន៍ទូទៅរបស់ពួកគេ។8 សមាសភាពនៃក្រុមប្រឹក្សា មានប្រធានក្រុមប្រឹក្សា ចៅសង្កាត់រង/ជំទប់ និងសមាជិក។ ចំនួនសមាជិករបស់ក្រុមប្រឹក្សា ប្រែប្រួលទៅតាមដង់ស៊ីតេប្រជាជនក្នុងតំបន់នោះ។ តាមរយៈប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតសមាមាត្រ និងបញ្ជីឈ្មោះបេក្ខជន គ្រប់សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាទាំងអស់ ត្រូវបានជ្រើសតាំងដោយផ្ទាល់ដោយប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ នៅក្នុងមូលដ្ឋានរស់នៅរបស់ពួកគេ (មើល ការបោះឆ្នោត)។
ក្រុមប្រឹក្សា គឺជាអង្គប្បញ្ញត្តិ ខណៈដែលមេឃុំ/ចៅសង្កាត់ តំណាងឱ្យអង្គប្រតិបត្តិ។ ប្រធានក្រុមប្រឹក្សា ដែលជាមេឃុំ/ចៅសង្កាត់ផងដែរនោះ ត្រូវបានជ្រើសតាំងចេញពីបេក្ខជននៃគណបក្សដែលឈ្នះអាសនៈភាគច្រើនដាច់នៅក្នុងក្រុមប្រឹក្សា និងមានលំដាប់ឈ្មោះលើគេនៃបញ្ជីបេក្ខជនគណបក្ស។ ភារកិច្ចរបស់ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់ រួមមាន សម្រេចនិងអនុម័តលើផែនការថវិកា ផែនការអភិវឌ្ឍន៍សហគមន៍ និងសន្តិសុខសណ្តាប់ធ្នាប់សធារណៈ នៅក្នុងមូលដ្ឋាគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួន ដោយសេចក្តីសម្រេច ឬដីកា។9
រដ្ឋបាលរាជធានី ខេត្ត ក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ ត្រូវគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សា និងគណៈអភិបាល នៅតាមកម្រិតនៃរដ្ឋបាលមូលដ្ឋាននីមួយ។ ក្រុមប្រឹក្សា គឺជាអង្គប្បញ្ញត្តិ ខណៈដែលគណៈអភិបាល តំណាងឱ្យអង្គប្រតិបត្តិ។ ចំនួនសមាជិកក្រុមប្រឹក្សា ប្រែប្រួលទៅតាមដង់ស៊ីតេរបស់ប្រជាជន។10 តាមរយៈប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតសមាមាត្រ និងបញ្ជីបេក្ខជន គ្រប់សមាជិកនៃក្រុមប្រឹក្សា ត្រូវបានបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងដោយមិនផ្ទាល់ តាមរយៈសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់។ ក្រុមប្រឹក្សា សម្រេច និងអនុម័តលើកម្មវិធីវិនិយោគ ផែនការអភិវឌ្ឍន៍ ថវិកាប្រចាំឆ្នាំ និងសន្តិសុខសណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ ដោយសេចក្តីសម្រេច ឬដីកា។11
គណៈកម្មាធិការពិសេស ដូចជាគណៈកម្មាធិការកិច្ចការនារីនិងកុមារ និង គណៈកម្មាធិការ លទ្ធកម្ម ចូលរួមជួយដល់ការងាររបស់ក្រុមប្រឹក្សាផងដែរ។ អាស្រ័យទៅតាមភាពចាំបាច់ គណៈកម្មាធិការពិសេសផ្សេងទៀត អាចត្រូវបានបង្កើតឡើង សម្រាប់វិស័យអប់រំ សេដ្ឋកិច្ច និងផែនការ។ គណៈកម្មាធិការលទ្ធកម្ម ទទួលខុសត្រូវធានាថា គ្រប់ដំណើរការ និង វិធី សាស្ត្រដេញថ្លៃទាំងអស់ ធ្វើឡើងស្របតាមច្បាប់ និងបទបញ្ជា ស្តីពីលទ្ធកម្មសាធារណៈ (មើល លទ្ធកម្ម)។ គណៈកម្មាធិការពិសេសទាំងអស់ តម្រូវឱ្យរាយការណ៍ជាប្រចាំអំពីសកម្មភាពរបស់ខ្លួន ទៅក្រុមប្រឹក្សា និងគណៈអភិបាល។12
គណៈអភិបាល រួមមានប្រធានគណៈអភិបាល ឬអភិបាល និងអភិបាលរងមួយចំនួន។ ការតែងតាំងរបស់ពួកគេ គឺអាស្រ័យទៅតាមសំណើរបស់ក្រសួងមហាផ្ទៃ។13 គណៈអភិបាល ទទួលបន្ទុកអនុវត្តគោលនយោបាយ ផែនការសកម្មភាព សេចក្តីសម្រេច និងដីកា ដែលត្រូវបានសម្រេចនិងផ្តល់ការយល់ព្រមដោយក្រុមប្រឹក្សា ព្រមទាំងត្រូវរាយការណ៍អំពីវឌ្ឍនភាពនៃការអនុវត្តនោះ មកក្រុមប្រឹក្សាវិញ។14 ជាតំណាងរបស់ អង្គនីតិប្រតិបត្តិ ផងដែរនោះ អភិបាលគ្រប់គ្រង សម្របសម្រួល និងដឹកនាំគ្រប់មន្ទីរ និងអង្គភាពនៃក្រសួង និងស្ថាប័នរាជរដ្ឋាភិបាល ដែលបំពេញភារកិច្ចនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរបស់រដ្ឋបាលរាជធានី និងខេត្ត (មើល ក្រសួង និងស្ថាប័នរដ្ឋ)។15
ជាមួយនឹងការធ្វើវិសោធនកម្មថ្មីៗនេះ ទៅលើច្បាប់ស្តីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅនៃគណៈរដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋបាលមូលដ្ឋានគ្រប់លំដាប់ នឹងមានសិទ្ធិអំណាចកាន់តែច្រើនជាងមុន នៅក្នុងការដឹកនាំ និងគ្រប់គ្រងមន្ត្រីរាជការរបស់ក្រសួង និងស្ថាប័នជាតិ ដែលកំពុងបំពេញការងារនៅក្នុងយុត្តាធិការដែនដីរបស់ពួកគេ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី សិទ្ធិអំណាចនេះមិនទាន់ត្រូវបានអនុវត្តនៅឡើយទេ ពីព្រោះបទប្បញ្ញត្តិនេះ តម្រូវឱ្យមានការធ្វើប្រតិភូកម្មអំណាចពីរាជរដ្ឋាភិបាល ដោយអនុក្រឹត្យ។
ទាក់ទងនឹងការគ្រប់គ្រង
បច្ចុប្បន្នភាពចុងក្រោយ ថ្ងៃទី២៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៥
ឯកសារយោង
- 1. ច្បាប់ស្តីពីការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលរាជធានី ខេត្ត ក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ (ឆ្នាំ២០០៨), មាត្រា៤។
- 2. ដូចខាងដើម, មាត្រា៥។
- 3. សម្រាប់ព័ត៌មានលម្អិតអំពីដែនរដ្ឋបាលនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា និងឯកសារច្បាប់ពាក់ព័ន្ធសម្រាប់ពិគ្រោះ សូមចូលទៅកាន់ គណៈកម្មាធិការជាតិសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិ. “មូលដ្ឋានទិន្នន័យឈ្មោះទីកន្លែងលើអ៊ីនធឺណេត’។ ចូលអាននៅថ្ងៃទី២៦ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៥, http://db.ncdd.gov.kh/gazetteer/view/index.castle
- 4. ដូចខាងដើម។
- 5. រដ្ឋធម្មនុញ្ញ មាត្រា ១៤៦ថ្មី។
- 6. ច្បាប់ស្តីពីការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលឃុំ-សង្កាត់ (ឆ្នាំ២០០១), មាត្រា៧៣។
- 7. ដូចខាងដើម មាត្រា ៧៤-៧៦។
- 8. ដូចខាងដើម មាត្រា៩។
- 9. សិទ្ធិអំណាចរបស់រដ្ឋបាលឃុំ សង្កាត់ ត្រូវបានរឹតត្បិតជាមួយនឹងវិស័យខ្លះ មានដូចជា ព្រៃឈើ ប្រៃសណីយ៍និងទូរគមនាគមន៍ ការពារជាតិ សន្តិសុខ រូបិយប័ណ្ណ នយោបាយអន្ដរជាតិនិងគោលនយោបាយសារពើពន្ធ។ ច្បាប់ស្តីពីការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលឃុំ-សង្កាត់ (ឆ្នាំ២០០១), មាត្រា៤៥។
- 10. ច្បាប់ស្តីពីការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលរាជធានី ខេត្ត ក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ (ឆ្នាំ២០០៨), មាត្រា១៤០។
- 11. ដូចខាងដើម មាត្រា៣៦។
- 12. ដូចខាងដើម មាត្រា១១៩។
- 13. ដូចខាងដើម មាត្រា១៤១។
- 14. ដូចខាងដើម មាត្រា១៥៥ និង មាត្រា១៥៦។
- 15. ដូចខាងដើម មាត្រា១៥៤។
