ការហោះហើរពីលើទន្លេសាបដ៏អស្ចារ្យ នៅប្រទេសកម្ពុជា-បឹងទឹកសាបធំជាងគេនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ រូបភាព ថតដោយ ផូល វីល លៀម។ ក្រោមអាជ្ញាប័ណ្ណ CC BY-ND 2.0
តំណាងឲ្យផលប្រយោជន៍យ៉ាងសំខាន់ចំពោះសាធារណជន ដីសាធារណៈរបស់រដ្ឋត្រូវបានការពារដោយច្បាប់នៃប្រទេសកម្ពុជា។ ក្នុងគោលដៅរក្សាតម្លៃខាងប្រយោជន៍ជាសាធាររណៈរបស់ដី ការប្រើប្រាស់ដីប្រភេទនេះត្រូវបានរិតត្បិត និងមិនអាចត្រូវបានផ្តល់ក្នុងទម្រង់ជាសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចបានឡើយ។ ការណ៍នេះគឺដើម្បីរក្សាផលប្រយោជន៍សាធារណៈរបស់ដីនោះ។ យ៉ាងនេះក្តី យោងតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល នៅតែមានដីសាធារណៈរបស់រដ្ឋជាច្រើនត្រូវបានធ្វើចំណាត់ថ្នាក់ជាថ្មីជាដីឯកជនរបស់រដ្ឋ និងយកទៅធ្វើអាជីវកម្ម ដោយនីតិបុគ្គលឯកជន។1
ដីសាធារណៈរដ្ឋ រួមបញ្ចូលដីទាំងអស់ដែលបម្រើផលប្រយោជន៍សាធារណៈ។ ដីទាំងនេះ រាប់បញ្ចូលទាំង ដីមានប្រភពពីធម្មជាតិ (ដូចជា ទន្លេ បឹងបួរ និងភ្នំ) អចលនវត្ថុដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងសម្រាប់ការប្រើប្រាស់ជាសាធារណៈ ក្នុងគោលដៅជាក់លាក់ (កំពង់ផែ ផ្លូវដែក និងព្រលានយន្តហោះ) អចលនវត្ថុដែលបម្រើឲ្យប្រយោជន៍សាធារណៈ (ដូចជា ផ្លូវថ្នល់ ផ្លូវលំ និងសួនច្បារសាធារណៈ) អចលនវត្ថុដែលត្រូវបានបែងចែកសម្រាប់ផ្តល់សេវាសាធារណៈ (ដូចជា សាលារៀន មន្ទីរពេទ្យ និងអគាររដ្ឋបាល) តំបន់ការពារ តំបន់បុរាណវិទ្យា និងប្រវត្តិសាស្ត្រ និងទ្រព្យសម្បត្តិផ្លូវការរបស់ខ្សែរាជវង្សានុវង្ស។2
ដីសាធារណៈរបស់រដ្ឋមិនអាចផ្លាសប្តូរបាន បើសិនជាវានៅតែមានប្រយោជន៍សាធារណៈ។3 លក្ខខណ្ឌរឹតត្បិតមួយចំនួន ត្រូវបានច្បាប់បង្កើតឡើង ដើម្បីឱ្យដីសាធារណៈរបស់រដ្ឋអាចយកទៅជួលបាន ប៉ុន្តែវាមិនអានយកទៅលក់ ដោះដូរ ផ្ទេរ ឬចាត់ចែងផ្សេងទៀតទេ។ ការជួលដីសាធារណៈរបស់រដ្ឋ មិនត្រូវកែប្រែ ឬធ្វើឱ្យខូចខាតអចលនវត្ថុនោះ ឬការបម្រើបម្រាស់របស់ដី ឬមុខងារខាងសេវាសាធារណៈរបស់វា។4 ក្រៅពីនេះ ដីសាធារណៈរបស់រដ្ឋ មិនអាចយកទៅជួលសម្រាប់រយៈច្រើនជា១៥ ឆ្នាំ បានទេ។5 រដ្ឋ អាចដកហូតការជួលនោះបាននៅគ្រប់ពេលវេលា ដើម្បីការពារដី និងថែរក្សាផលប្រយោជន៍សាធារណៈរបស់ដីនោះ។
ប្រសិនបើដីសាធារណៈរបស់រដ្ឋបាត់បង់ផលប្រយោជន៍សាធារណៈ ឬមុខងារខាងប្រយោជន៍សាធារណៈរបស់វា ឬវាលែងត្រូវបានសាធារណជនប្រើប្រាស់ ដីនេះអាចនឹងត្រូវយកមកចាត់ថ្នាក់ឡើងវិញជា ដីឯកជនរបស់រដ្ឋ។6 យ៉ាងនេះក្តី ដើម្បអាចកិច្ចការនេះធ្វើទៅបាន ដីសាធារណៈរបស់រដ្ឋត្រូវចុះបញ្ជីសារពើភ័ណ្ឌរបស់រដ្ឋ។ ព្រះរាជក្រឹត្យ លេខ ៣៣៩ ស្តីពីគោលការណ៍ណែនាំបណ្តោះអាសន្នពាក់ព័ន្ធនឹង ការធ្វើចំណាត់ថ្នាក់កម្មសិទ្ធិសាធារណៈរបស់រដ្ឋ និង អង្គភាពសាធារណៈ ចែងថា ការធ្វើចំណាត់ថ្នាក់នេះ ត្រូវបានធ្វើតាមរយៈអនុក្រឹត្យ។7
ទោះបីជាមានការរិតត្បិតលើការប្រើប្រាស់ និងចាត់ចែងដីសាធារណៈរបស់រដ្ឋ តំណាងពិសេសរបស់អគ្គលេខាធិការនៃអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំនៅប្រទេសកម្ពុជា បានរាយ ការណ៍ថា ដីសាធារណៈរបស់រដ្ឋត្រូវបានផ្តល់ទៅឱ្យក្រុមហ៊ុនឯកជន។ ការចាប់អារម្មណ៍ជាពិសេសមួយ ត្រូវបានស្នើឡើង សុំឱ្យតាមដានលើដីព្រៃដែលត្រូវបានផ្តល់ទៅអ្នកវិនិយោគ ក្រោមរូបភាពជាសម្បទានដី សេដ្ឋកិច្ច សម្រាប់វិស័យកសិ-ឧស្សាហកម្ម។8 ខណៈដែលដីសាធារណៈរបស់រដ្ឋទំហំ ៨៥០,០០០ ហិចតា ត្រូវបានចាត់ថ្នាក់ឡើងវិញនៅចន្លោះឆ្នាំ ២០០៨ និងឆ្នាំ ២០១៣ អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលខ្លះ យល់ថា ការចាត់ថ្នាក់ឡើងវិញពីដីសាធារណៈរបស់រដ្ឋ ទៅជាដីឯកជនរបស់រដ្ឋ ជាការធ្វើតែតាមអំពើចិត្ត។9 អង្គការ អាដហុក បានអះអាងថា តំនប់ការពារធម្មជាតិជាច្រើនកន្លែង ត្រូវបានយកមកធ្វើចំណាតថ្នាក់ឡើងវិញ។10 លើសពីនេះ អង្គការដដែលនេះ បានអះអាងថា ការអនុវត្តជាទូទៅដោយសម្បទានិក គឺកាប់ឆ្ការព្រៃឈើរដួលរលំនៅក្នុងតំបន់ការពារ ហើយបន្ទាប់មកស្នើឲ្យរដ្ឋាភិបាលធ្វើការចាត់ថ្នាក់ដីធ្លីឡើងវិញ។11 ការធ្វើចំណាត់ថ្នាក់ដីបែបនេះ នាំឱ្យមានជាកង្វង់នៅក្នុងចំណោមសង្គមស៊ីវិល អំពីការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ និងការអភិរក្សធនធានធម្មជាតិរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។
ទាក់ទងនឹងដីសាធារណៈរបស់រដ្ឋ
បច្ចុប្បន្នភាពចុងក្រោយ៖ ថ្ងៃទី៧ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៥
ឯកសារយោង
- 1. មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (២០១៣) “កម្ពុជា ៖ ជម្លោះដីធ្លី-ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃស្ថានភាពដីធ្លី.” http://cchrcambodia.org/admin/media/report/report/english/CCHR%20Report%20%20Cambodia%20Land%20in%20Conflict%20An%20Overview%20of%20the%20Land%20Situation%20ENG.pdf ។
- 2. រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា (១៩៩៣), មាត្រា ៥៨។ ច្បាប់ភូមិបាល ឆ្នាំ ២០០១, មាត្រា ១២ និង ១៥។ អនុក្រឹត្យលេខ ១២៩ ស្តីពីវិធាន និងនីតិវិធីនៃការធ្វើចំណាត់ថ្នាក់ឡើងវិញលើកម្មសិទ្ធិសាធារណៈរបស់រដ្ឋ និងអង្គភាពសាធារណៈ (២០០៦), មាត្រា ៣។
- 3. ច្បាប់ភូមិបាល ឆ្នាំ ២០០១, មាត្រា ១៦។
- 4. អនុក្រឹត្យលេខ ១២៩ ស្តីពីវិធាន និងនីតិវិធីនៃការធ្វើចំណាត់ថ្នាក់ឡើងវិញលើកម្មសិទ្ធិសាធារណៈរបស់រដ្ឋ និងអង្គភាពសាធារណៈ (២០០៦), មាត្រា ១៦។
- 5. ដូចខាងយោងខាងលើ, មាត្រា ១៨។
- 6. ព្រះរាជក្រឹត្យ លេខ ៣៣៩ (ឆ្នាំ២០០៦) ស្តីពីស្តីពីគោលការណ៍ណែនាំបណ្តោះអាសន្នពាក់ព័ន្ធនឹងការធ្វើចំណាត់ថ្នាក់កម្មសិទ្ធិសាធារណៈរបស់រដ្ឋ និង អង្គភាពសាធារណៈ។
- 7. ដូចយោងខាងលើ។
- 8. តំណាងពិសេសរបស់អគ្គលេខាធិការទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា. ឆ្នាំ២០០៧. “សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចនៅកម្ពុជា៖ ទស្សនៈវិស័យមនុស្ស.” រាជធានីភ្នំពេញ: ការិយាល័យឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស. http://cambodia.ohchr.org/WebDOCs/DocReports/2-Thematic-Reports/Thematic_CMB12062007E.pdf ។
- 9. មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា. ឆ្នាំ២០១៣. “កម្ពុជា ៖ ជម្លោះដីធ្លី-ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃស្ថានភាពដីធ្លី−ទិដ្ឋភាពនៃស្ថានភាពដីធ្លី.” http://cchrcambodia.org/admin/media/report/report/english/CCHR%20Report%20%20Cambodia % 20Land%20in%20Conflict%20An%20Overview%20of%20the%20Land%20Situation%20ENG.pdf.។
- 10. ដូចយោងខាងលើ, ទំព័រ២៣។ អង្គការ អាដហុក. ឆ្នាំ២០១៣. “ចំណុចរបត់? សិទ្ធិដីធ្លី លំនៅដ្ឋាន និងធនធានធម្មជាតិនៅកម្ពុជាឆ្នាំ ២០១២.” រាជធានីភ្នំពេញ: អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស និងការអភិវឌ្ឍន៍។
- 11. អង្គការ អាដហុក. ឆ្នាំ២០១៣. “ចំណុចរបត់? សិទ្ធិដីធ្លី លំនៅដ្ឋាន និងធនធានធម្មជាតិនៅកម្ពុជាឆ្នាំ ២០១២.” រាជធានីភ្នំពេញ: អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស និងការអភិវឌ្ឍន៍។
