ដែនជម្រកសត្វព្រៃព្រៃឡង់។ រូបភាពដោយ ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំរាជធានីភ្នំពេញ ថតថ្ងៃទី០៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៦។ ក្រោមអាជ្ញាប័ណ្ណក្រោម CC BY-ND 2.0។
ប្រទេសកម្ពុជាមានធនធានព្រៃឈើជាង ៨លានហិកតាក្នុងឆ្នាំ ២០២០ ស្មើនឹង ៤៤,៧% នៃផ្ទៃដីសរុបរបស់ប្រទេស។1 រាជរដ្ឋាភិបាលកាន់កាប់ផ្ទៃដីព្រៃឈើទាំងអស់នៅក្នុងប្រទេស នេះមានន័យថារដ្ឋាភិបាលអាចផ្ទេរដីព្រៃទៅសហគមន៍មូលដ្ឋានក្នុងទម្រង់ជាព្រៃសហគមន៍សម្រាប់ការគ្រប់គ្រងធនធានព្រៃឈើ និងការប្រើប្រាស់បែបប្រពៃណី ឬផ្តល់ឲ្យក្រុមហ៊ុនឯកជនក្នុងទម្រង់សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច (ELCs) ព្រមទាំងផ្តល់ជូនប្រជាពលរដ្ឋជាសម្បទានដីសង្គមកិច្ច (SLCs)។ ព្រៃឈើអចិន្ត្រៃយ៍រួមមានព្រៃបម្រុងទុកអចិន្ត្រៃយ៍ និងព្រៃឯកជន។ ព្រៃបម្រុងទុកអចិន្ត្រៃយ៍មានបីប្រភេទដូចជា ព្រៃផ្តល់ផល ព្រៃការពារ និងព្រៃសម្រាប់ផ្ទេរ។ ព្រៃផ្តល់ផលត្រូវបានរក្សាទុកសម្រាប់ផលិតកម្មផល និងអនុផលព្រៃឈើប្រកបដោយនិរន្តរភាពដែលក្នុងនោះ មុខងារការពារត្រូវចាត់ទុកជាអាទិភាពបន្ទាប់។ ព្រៃផ្តល់ផលមានដូចជា ព្រៃសម្បទាន ព្រៃផ្តល់ផលក្រៅពីព្រៃសម្បទាន ព្រៃឈើត្រូវស្តារឡើងវិញ ផ្ទៃដីព្រៃបម្រុងទុកសម្រាប់ដាំដើមឈើឡើងវិញ ឬចំការព្រៃឈើ ផ្ទៃដីបម្រុងទុកសម្រាប់បន្តពូជព្រៃឈើ និងព្រៃសហគមន៍ក្រោមកិច្ចព្រមព្រៀង។2 ព្រៃឈើឯកជនមួយចំនួន រួមមានចំការដើមឈើ ឬព្រៃឈើត្រូវបានកាន់កាប់ដោយក្រុមហ៊ុនឯកជន បុគ្គល និងគ្រួសារក្នុងស្រុក។ ព្រៃឯកជនត្រូវរក្សាទុកដោយម្ចាស់កម្មសិទ្ធិ ហើយមានសិទ្ធិទទួលផលប្រយោជន៍ក្នុងការអភិវឌ្ឍ និងប្រមូលផលប្រើប្រាស់ និងលក់ចែកចាយផលិតផលរបស់ខ្លួនផ្ទាល់។3
ផលិតផលព្រៃឈើ
រាជរដ្ឋាភិបាលកាន់កាប់ផលិតផលព្រៃឈើ និងអនុផលព្រៃឈើទាំងអស់ (ផលិតផលឈើ អនុផលព្រៃឈើ និងទំនិញកែច្នៃ) ដែលរកឃើញនៅក្នុង និងប្រភពមកពីព្រៃបម្រុងទុកអចិន្ត្រៃយ៍។ នៅពេលដែលការផ្គត់ផ្គង់លើសពីតម្រូវការក្នុងស្រុក គេជ្រើសរើសផលិតផលសម្រាប់តម្រូវការក្នុងស្រុកប្រចាំឆ្នាំ និងនាំចេញ។4 ដោយផ្អែកលើសក្តានុពលផលិតកម្ម រដ្ឋាភិបាលអាចផ្តល់សម្បទានដីព្រៃឈើដល់អ្នកវិនិយោគ ឬក្រុមហ៊ុនស្របច្បាប់ ដោយអនុញ្ញាតឱ្យពួកគេគ្រប់គ្រង និងប្រមូលផលព្រៃឈើ និងអនុផលព្រៃឈើ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ រដ្ឋាភិបាលបានលុបចោលក្រុមហ៊ុនសម្បទានទាំងអស់ក្នុងឆ្នាំ២០០២ ហើយបានហាមការកាប់ឈើនៅក្នុងព្រៃធម្មជាតិ ក៏ដូចជាបានផ្អាកការនាំចេញឈើនៅឆ្នាំ២០០៦។ បច្ចុប្បន្ននេះ ការប្រមូលផល និងអនុផលព្រៃឈើលើដីរដ្ឋត្រូវបានអនុញ្ញាតតែក្នុងសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច សម្បទានដីសង្គមកិច្ច ការអភិវឌ្ឍន៍ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ដីឯកជន និងព្រៃសហគមន៍តែប៉ុណ្ណោះ។5 ព្រៃឈើផ្តល់ផលរបស់ប្រទេសកម្ពុជាមានចំនួន ៣,១លានហិកតា6 ខណៈដែលការបាត់បង់ព្រៃឈើប្រចាំឆ្នាំជាមធ្យម (២០១០-២០២០) គឺ ២៥២.០០០ហិកតាក្នុងមួយឆ្នាំ ស្មើនឹង ២,៦៨ភាគរយ ។ ព្រៃឈើចំនួន ៣,១លានហិកតាត្រូវបានកំណត់សម្រាប់ផលិតកម្ម។7
ប្រទេសកម្ពុជាផលិតឈើហុបបានប្រមាណ ៨១៣.០០០ម៉ែត្រគូបក្នុងឆ្នាំ២០២០។ ការផលិតឈើរបស់ប្រទេសមានកម្រិតទាប ចាប់តាំងពីរដ្ឋាភិបាលបានបញ្ឈប់អាជ្ញាប័ណ្ណកាប់ឈើនៅក្នុងព្រៃធម្មជាតិក្នុងឆ្នាំ២០០២ និងបានផ្អាកការនាំចេញឈើនៅឆ្នាំ២០០៦។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៩ កម្ពុជាបាននាំចេញផលិតផលឈើដូចជា ក្តារបន្ទះ ក្តារកុងផ្លាកេ និងឈើឡាមីណេតទៅកាន់ប្រទេសមួយចំនួនរួមមាន សហរដ្ឋអាមេរិក ៩២,០៧ភាគរយ ចិន ៥,៧ភាគរយ វៀតណាម ០,៨ភាគរយ កាណាដា ០,៣ភាគរយ តៃវ៉ាន់ ០,១ភាគរយ និងសិង្ហបុរី ០,១ភាគរយ។ តម្លៃនៃការនាំចេញទាំងមូលនៃផលិតផលឈើបឋមគឺប្រមាណ ១៩០លានដុល្លារអាមេរិក។ នៅឆ្នាំ ២០២០ កម្ពុជាបាននាំចេញឈើហុបប្រមាណ ១៣.៤១០ម៉ែត្រគូប។8
ក្របខណ្ឌច្បាប់សម្រាប់ការប្រមូលផលព្រៃឈើ
ការប្រមូលផលព្រៃឈើរបស់បុគ្គល សហគមន៍ និងក្រុមហ៊ុននីមួយៗ ត្រូវមានឯកសារផ្លូវច្បាប់ផ្សេងៗ ដោយផ្អែកលើប្រភេទដីដូចខាងក្រោម៖
- សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច៖ សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច គឺជាការជួលរយៈពេលវែងដែលអនុញ្ញាតឲ្យសម្បទានិកធ្វើការសម្អាតដី ដើម្បីអភិវឌ្ឍវិស័យកសិ-ឧស្សាហកម្មខ្នាតធំ ហើយអាចផ្តល់ឱ្យសម្រាប់សកម្មភាពផ្សេងៗរួមមាន ចំការធំៗ ការចិញ្ចឹមសត្វ និងការសាងសង់រោងចក្រកែច្នៃផលិតផលកសិកម្មជាដើម។ ក្រុមហ៊ុនឯកជនត្រូវបានផ្តល់កិច្ចសន្យាសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច ដើម្បីអភិវឌ្ឍដីព្រៃសម្រាប់ការប្រើប្រាស់ផ្សេងៗ។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៤មក សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចសម្រាប់កសិ-ឧស្សាហកម្ម (រួមទាំងការដាំដើមឈើ) អាចផ្តល់រយៈពេលអតិបរមា ៥០ឆ្នាំ និងផ្ទៃដីមិនលើសពី ១០.០០០ហិកតា។ នៅពេលដែលលក្ខខណ្ឌផ្លូវច្បាប់ និងកិច្ចសន្យាមិនត្រូវបានបំពេញ រដ្ឋាភិបាលមានសិទ្ធិដកហូត ឬលុបចោលកិច្ចសន្យាសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច។9
- កិច្ចសន្យាសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច
- ផែនការគ្រប់គ្រង
- ការចុះបញ្ជីដីធ្លី
- ផែនទីសុរិយោដី
ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន - បញ្ជីសារពើភណ្ឌព្រៃឈើ បញ្ជីប្រភេទឈើ និងបរិមាណ
- ការចុះបញ្ជីពាណិជ្ជកម្ម
- លិខិតអនុញ្ញាតឱ្យប្រមូលផលអនុផលព្រៃឈើ និងអនុផល។10
- សម្បទានដីសង្គមកិច្ច៖ រដ្ឋាភិបាលបានបែងចែកទ្រព្យសម្បត្តិឯកជនសម្រាប់លំនៅដ្ឋាន និង/ឬការធ្វើកសិកម្មលក្ខណៈគ្រួសារ។ សម្បទានដីសង្គមកិច្ចអាចត្រូវបានបំប្លែងទៅជាដីឯកជនបន្ទាប់ពីការកាន់កាប់រយៈពេល ៥ឆ្នាំលើដីឯកជនរបស់រដ្ឋ ហើយការដាំព្រៃឈើក៏ក្លាយជាចម្ការព្រៃឯកជនផងដែរ។11 ក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ ទទួលបន្ទុកដាក់សំណើទៅរដ្ឋាភិបាលសម្រាប់ការផ្តល់ដីសម្បទាន។ ប្រសិនបើមានការអនុញ្ញាត ក្រុមហ៊ុនអាចដេញថ្លៃឈូសឆាយដី ដោយផ្អែកលើលទ្ធផលសារពើភ័ណ្ឌព្រៃឈើរបស់រដ្ឋបាលព្រៃឈើ។ លិខិតអនុញ្ញាតប្រមូលផល ក៏ដូចជាការអនុញ្ញាតសម្រាប់ការដឹកជញ្ជូនគឺចាំបាច់។12
- ការអភិវឌ្ឍហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ៖ គឺជាដីរបស់រដ្ឋដែលកំណត់សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍដោយក្រុមហ៊ុនឯកជន (ទំនប់វារីអគ្គិសនី ផ្លូវជាតិ និងផ្លូវខេត្ត)។ ការអនុញ្ញាតការប្រមូលផលគឺចាំបាច់ដើម្បីឈូសឆាយដីក្នុងការរៀបចំសម្រាប់ការសាងសង់។13
- អនុស្សរណៈនៃការយោគយល់គ្នាជាមួយក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល
- ការសិក្សាលទ្ធភាព
- អនុម័តដោយក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា
- អាជ្ញាប័ណ្ណប្រើប្រាស់ទឹកពីក្រសួងធនធានទឹក និងឧតុនិយម
- ការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន
- កិច្ចសន្យាសាងសង់-ប្រតិបត្តិការ-ផ្ទេរ
- លិខិតអនុញ្ញាតឱ្យកំណត់កូតាប្រមូលផល
- លិខិតអនុញ្ញាតឱ្យប្រមូលផល និងអនុផលព្រៃឈើ។
- ដីឯកជន៖ ដីដែលជាកម្មសិទ្ធិឯកជន និងគ្រប់គ្រងដោយឯកជន គឺដីត្រូវតែចុះបញ្ជី ហើយមានវិញ្ញាបនបត្រចុះបញ្ជី។ ផលិតផលពីព្រៃឯកជន ឬចំការដើមឈើមិនតម្រូវឱ្យមានការអនុញ្ញាត ដូចជាលិខិតអនុញ្ញាតប្រមូលផល អាជ្ញាប័ណ្ណអនុញ្ញាត ឬលិខិតអនុញ្ញាតដឹកជញ្ជូននោះទេ។ ប៉ុន្តែត្រូវមានអាជ្ញាប័ណ្ណនាំចេញ ឬកែច្នៃផលិតផលពីព្រៃឯកជន ឬចម្ការដើមឈើ ដែលចេញដោយក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម និងរដ្ឋបាលព្រៃឈើ។
- សហគមន៍ព្រៃឈើ៖ ឈើពីតំបន់ព្រៃសហគមន៍ក៏អាចនាំចេញបានដែរ ប្រសិនបើក្រុមហ៊ុននាំចេញឈើទិញ។ សហគមន៍មូលដ្ឋានមានសិទ្ធិប្រើប្រាស់លើផលិតផល និងអនុផលព្រៃឈើ ហើយអាចជួយគ្រប់គ្រងព្រៃឈើ។ សហគមន៍ក៏មានសិទ្ធិប្រមូលផល និងអនុផលព្រៃឈើ ប៉ុន្តែត្រូវមានការយល់ព្រមពីក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ និងមានលិខិតអនុញ្ញាតប្រមូលផលដែលចេញដោយរដ្ឋបាលព្រៃឈើ។ ការបង់ថ្លៃបុព្វលាភ និងសួយសារគឺចាំបាច់ ហើយកំណត់រួមគ្នាដោយក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ និងក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ។14
ពន្ធព្រៃឈើ ថ្លៃឈ្នួល និងសួយសារអាករ
បុគ្គល និងនីតិបុគ្គលដែលប្រមូលផលព្រៃឈើ និងអនុផលព្រៃឈើអចិន្ត្រៃយ៍ដោយហេតុផលពាណិជ្ជកម្ម ត្រូវបង់ថ្លៃសួយសារ និងបុព្វលាភចូលថវិកាជាតិ តាមរយៈរដ្ឋបាលព្រៃឈើ យោងតាមច្បាប់ស្តីពីព្រៃឈើ មាត្រា៥២។ ប្រាក់តំកល់សុវត្ថិភាពដើម្បីធានាការបង់ថ្លៃសួយសារ និងបុព្វលាភគឺចាំបាច់ដើម្បីទទួលបានលិខិតអនុញ្ញាតប្រមូលផល ហើយទំហំនៃប្រាក់តំកល់សុវត្ថិភាពអាស្រ័យទៅលើការអនុញ្ញាតកូតាប្រមូលផលប្រចាំឆ្នាំ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ផលិតផលដែលប្រមូលផលពីព្រៃឯកជន និងព្រៃសហគមន៍ត្រូវបានលើកលែងពីសួយសារ និងបុព្វលាភ។ ពន្ធនាំចេញនិងពន្ធផ្សេងៗត្រូវបង់ចូលថវិកាជាតិ។15
ទាក់ទងនឹងផលិតផលព្រៃឈើ
ឯកសារយោង
- 1. អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្មនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ, “ការវាយតម្លៃធនធានព្រៃឈើសកលឆ្នាំ២០២០,“ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី០៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២។
- 2. រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា, “ច្បាប់ស្តីពីព្រៃឈើ,” ថ្ងៃទី៣១ ខែសីហា ឆ្នាំ២០០២ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី០១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២។
- 3. ដូចឯកសារយោងខាងលើ។
- 4. រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា, "ច្បាប់ស្តីពីព្រៃឈើ," ថ្ងៃទី៣១ ខែសីហា ឆ្នាំ២០០២ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី០១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២។
- 5. ពាណិជ្ជកម្មឈើ, "ក្របខណ្ឌច្បាប់សម្រាប់ការគ្រប់គ្រងព្រៃឈើ និងពាណិជ្ជកម្មឈើនៅកម្ពុជា," បានចូលអាននៅថ្ងៃទី១០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២០។
- 6. ពាណិជ្ជកម្មឈើ, "ធនធានព្រៃឈើ និងបរិបទនៃប្រទេសកម្ពុជា” បានចូលអាននៅថ្ងៃទី០១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០២២។
- 7. អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្មនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ, "ការវាយតម្លៃធនធានព្រៃឈើសកលឆ្នាំ២០២០," បានចូលអាននៅថ្ងៃទី០៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២។
- 8. ពាណិជ្ជកម្មឈើ, "ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃវិស័យឈើក្នុងប្រទេសកម្ពុជា,” បានចូលអាននៅថ្ងៃទី០១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២។
- 9. Preferred by Nature, “ព័ត៌មានហានិភ័យព្រៃឈើនៅកម្ពុជា” ថ្ងៃទី២៤ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី០១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២។
- 10. ពាណិជ្ជកម្មឈើ, "ក្របខណ្ឌច្បាប់សម្រាប់ការគ្រប់គ្រងព្រៃឈើ និងពាណិជ្ជកម្មឈើនៅកម្ពុជា," បានចូលអាននៅថ្ងៃទី១០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២០។
- 11. Preferred by Nature, “ព័ត៌មានហានិភ័យព្រៃឈើនៅកម្ពុជា” ថ្ងៃទី២៤ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី០១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២។
- 12. ពាណិជ្ជកម្មឈើ, "ក្របខណ្ឌច្បាប់សម្រាប់ការគ្រប់គ្រងព្រៃឈើ និងពាណិជ្ជកម្មឈើនៅកម្ពុជា," បានចូលអាននៅថ្ងៃទី១០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២០។
- 13. Preferred by Nature, “ព័ត៌មានហានិភ័យព្រៃឈើនៅកម្ពុជា” ថ្ងៃទី២៤ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី០១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២។
- 14. ពាណិជ្ជកម្មឈើ, "ក្របខណ្ឌច្បាប់សម្រាប់ការគ្រប់គ្រងព្រៃឈើ និងពាណិជ្ជកម្មឈើនៅកម្ពុជា," បានចូលអាននៅថ្ងៃទី១០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២០។
- 15. រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា, "ច្បាប់ស្តីពីព្រៃឈើ," ថ្ងៃទី៣១ ខែសីហា ឆ្នាំ២០០២ បានចូលអាននៅថ្ងៃទី០១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២។
