បឹងកក់។ រូបថត ថតដោយ Angel Garcia Vicente កាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០០៩។ ក្រោមអាជ្ញាប័ណ្ណ Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 2.0.
ក្រោមរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា និងច្បាប់ភូមិបាលឆ្នាំ ២០០១ រដ្ឋទទួលខុសត្រូវលើការការពារ សិទ្ធិកម្មសិទ្ធិឯកជន ។ បុគ្គលម្នាក់ អាចនឹងត្រូវដកហូតសិទ្ធិកម្មសិទ្ធិ លុះណាតែ ការដកហូតនោះត្រូវបានធ្វើឡើងដើម្បីជាប្រយោជន៍សាធារណៈ និងបន្ទាប់ពីបានទទួលការបង់ថ្លៃលើសំណងដោយសមរម្យ និងយុត្តិធម៌ ។1 ភស្តុតាងជាក់ស្តែងបំផុតនៃកម្មសិទ្ធិ គឺប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លី ប៉ុន្តែប្រជាជនកម្ពុជាជាច្រើនដែលជាម្ចាស់ដី នៅតែមិនមានប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិផ្លូវការ និងពឹងផ្អែកលើ “ប្លង់ទន់” ជំនួសវិញ។ នៅពេលគ្មានប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិផ្លូវការ ម្ចាស់ដីប្រឈមនឹងហានិភ័យជាច្រើននៃជម្លោះដីធ្លី។ នៅឆ្នាំ ២០១៤ អង្គការលីកាដូ បានរាយការណ៍ថា ប្រជាជនជិត ៥០.០០០ នាក់ បានពាក់ព័ន្ធក្នុងជម្លោះដីធ្លី។2រដ្ឋាភិបាលបដិសេធ តួលេខទាំងនេះ ដោយអះអាងថា មានជម្លោះដីធ្លីតែ ៧៥០ករណី ប៉ុណ្ណោះ នៅឆ្នាំ២០១៤ ។3 អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ រាយការណ៍ថា ប្រជាពលរដ្ឋក្រីក្រ អ្នកទទួលការអប់រំតិចតួច សហគមន៍ជនជាតិដើម និងស្ត្រី គឺទំនងជាស្ថិតក្នុងក្រុមនៃបុគ្គលងាយរងគ្រោះពីអសន្តិសុខកម្មសិទ្ធីដីធ្លីបំផុត។4
ក្របខ័ណ្ឌគិតយុត្តិ
សិទ្ធិទទួលបានអចលនវត្ថុឯកជនត្រូវបានបង្កើតឡើងជាផ្លូវការក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ១៩៩៣ ប៉ុន្តែក្របខ័ណ្ឌគ្របដណ្តប់លើសិទ្ធិទាំងនោះមិនត្រូវបានបង្កើតឡើងនោះទេ រហូតដល់ការអនុម័តច្បាប់ភូមិ បាលឆ្នាំ ២០០១។ ក្នុងគោលបំណងចុះបញ្ជីដីធ្លីទាំងអស់ជាប្លង់រឹងដែលមានការទទួលស្គាល់ថ្នាក់ជាតិ ជាលទ្ធផល កម្ពុជាមានប្រព័ន្ធកម្មសិទ្ធិដីធ្លីពីរ ដែលមានទាំងប្លង់ “ទន់” និងប្លង់ “រឹង” ។ ប្លង់ទន់ គឺសម្រាប់សិទ្ធិដីធ្លីដែលត្រូវបានចុះបញ្ជីជាមួយ ឬទទួលស្គាល់ដោយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ឬស្រុក។ នៅក្រោមក្របខ័ណ្ឌច្បាប់ភូមិបាល ឆ្នាំ ២០០១ ប្លង់ទន់មិនផ្តល់សិទ្ធិកម្មសិទ្ធិស្របច្បាប់ឡើយ។ ប៉ុន្តែវាជាការទទួលស្គាល់សិទ្ធិកាន់កាប់អចលនវត្ថុ។5
អ្នកកាន់កាប់ដី ដែលមិនមានប្លង់រឹង អាចមានសិទ្ធិលើដីធ្លីនោះ ក្នុងនាមជាភោគីស្របច្បាប់។ ភោគៈស្របច្បាប់ គឺគ្រាន់តែជាសិទ្ធិបណ្តោះអាសន្ន ដែលភោគីមានសិទ្ធិស្រដៀងគ្នានឹងម្ចាស់កម្មសិទ្ធិករដែរ។6 ភោគី អាចផាត់ចេញ ផ្ទេរ សាងសង់ កែលម្អរចនាសម្ព័ន្ធ និងប្រើប្រាស់ដីធ្លីសម្រាប់ដាក់ធានា។ យោងតាមច្បាប់ភូមិបាលឆ្នាំ ២០០១ បុគ្គលទាំងឡាយណាដែលចាប់កាន់កាប់ដី មុនការអនុម័តលើច្បាប់នេះ អាចមានសិទ្ធិកាន់កាប់ស្របច្បាប់ ដរាបណាការកាន់កាប់នោះបំពេញតាមលក្ខខណ្ឌមួយចំនួន។ ម្ចាស់ដីត្រូវបញ្ជាក់ថា ការកាន់កាប់នោះគឺ ៖ ពិតប្រាកដ គ្មានហិង្សា ដឹងឮជាសាធារណៈ គ្មានអាក់ខាន និងដោយសុចរិត ។7 យ៉ាងនេះក្តី រាល់ការកាន់កាប់ដែលចាប់ផ្តើមបន្ទាប់ពីច្បាប់ភូមិបាលត្រូវបានអនុម័តនៅខែ សីហា ឆ្នាំ ២០០១ គឺមិនស្របច្បាប់ឡើយ ។8 អ្នកទិញបន្តបន្ទាប់ មានសិទ្ធិកាន់កាប់ដូចភោគីដើម ប្រសិនបើពួកគេអាចបង្ហាញឯកសារបញ្ជាក់ពីការកាន់កាប់មុនពេលច្បាប់នេះចូលជាធរមាន។9 សិទ្ធិកាន់កាប់ស្របច្បាប់ មិនរាប់បញ្ចូលដីសាធារណៈរដ្ឋឡើយ ។10 ប្រសិនបើការកាន់កាប់បំពេញតាមលក្ខខណ្ឌខាងលើ ម្ចាស់ដីមានសិទ្ធិស្នើសុំប្លង់រឹង។
ការមានប្លង់រឹង ជាវិធីតែមួយគត់ដែលម្ចាស់ដីអាចទទួលបានសិទ្ធិកម្មសិទ្ធិលើអចលនវត្ថុ។ ដីដែលមានប្លង់រឹងត្រូវបានចុះបញ្ជីនៅថ្នាក់ជាតិ តាមរយៈយន្តការចុះបញ្ជីមួយក្នុងចំណោមយន្តការបី។ ការទទួលបានការទទួលស្គាល់ផ្លូវការលើកម្មសិទ្ធិជាប្រការសំខាន់ ព្រោះវាអាចកាត់បន្ថយហានិភ័យជម្លោះដីធ្លី និងការពារម្ចាស់ដីពីការបាត់បង់អចលនវត្ថុរបស់ខ្លួន ហើយឯកសារនេះ គ៏អាចយកទៅប្រើក្នុងតុលាការជាភស្តុតាងក្នុងពេលមានជម្លោះ។ ក្រៅពីនេះ ឯកសារប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លីផ្តល់ឲ្យម្ចាស់ដី នូវលទ្ធភាពទទួលបានមូលធនតាមរយៈការដាក់ធានា សម្រាប់កម្ចីប្រាក់ពីធនាគារ។ សេចក្តីព្រួយបារម្ភ លើបញ្ហាទាំងនេះ តែងតែត្រូវបានលើកឡើង ជាពិសេសបន្ទាប់ពី ករណីបឹងកក់ និងកោះពេជ្រ ដែលក្នុងករណីទាំងពីរនេះ ប្រជាជន ដែលមានសិទ្ធិស្របច្បាប់លើដី មិនទទួលបានឱកាសវាយតម្លៃលើ សិទ្ធិកាន់កាប់របស់ពួកគេ មុននឹងដីរបស់ពួកគេត្រូវបានដកហូត។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថា ប្រជាជនដែលមិនមានសិទ្ធិជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិករលើដីធ្លី អាចជាអ្នកតាំងទីលំនៅដោយមិនស្របច្បាប់ សម្រាប់ ហេតុផលជាច្រើន បើទោះជាពួកគេជឿថា ពួកគេមានកម្មសិទ្ធិ ឬការកាន់កាប់ស្របច្បាប់ក៏ដោយ។
ផលប៉ះពាល់នៃការផ្តល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លី
អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល និងអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ បានរាយការណ៍ឱ្យដឹងថា ដំណើរការនៃការផ្តល់កម្មសិទ្ធិដីធ្លី នៅប្រទេសកម្ពុជា បានបង្កើតឱ្យមានការប្រឈមនឹង ការបណ្តេញចេញដោយបង្ខំ សម្រាប់ ប្រជាជនខ្លះ ជាពិសេសប្រជាជននៅទីក្រុង និងនៅតំបន់ដីមានតម្លៃ។11ឧ. នៅភូមិទំនប់ រាជធានីភ្នំពេញ បន្ទាប់ពីការចុះបញ្ជីដីធ្លីឆ្នាំ ២០០៩ ក្បាលដីចំនួន ៨០% នៅតែមិនទាន់បានទទួលកម្មសិទ្ធិ។12 យោងទៅតាម អង្គការសហប្រជាជាតិ នៅរវាងឆ្នាំ១៩៩០ និងឆ្នាំ២០១២ ប្រជាជនប្រមាណជា ១២០,០០០ នាក់ នៅរាជធានីភ្នំពេញ ត្រូវបានបណេ្តញចេញពីដីធ្លីដោយបង្ខំ បើទោះបីគ្មានទិន្នន័យផ្លូវការក៏ដោយ។13 ចំនួនជាក់លាក់នៅពេលបច្ចុប្បន្ន មិនត្រូវបានគេដឹងទេ។ ជាមួយគ្នានេះ អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ បានរាយការណ៍ថា ដំណើរការផ្លូវការស្តីពីការផ្តល់កម្មសិទ្ធិ បានបង្កជាអសន្តិសុខកម្មសិទ្ធិដីធ្លី ដោយធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិកាន់កាប់ប្លង់ទន់ ដែលតែងតែត្រូវបានបដិសេធចោល នៅពេលអចលនវត្ថុមានតម្លៃខ្ពស់។14 ជាមួយគ្នានេះ សេចក្តីព្រួយបារម្ភ តែងធ្លាប់ត្រូវបានលើកឡើង ជាពិសេសនៅក្រោយពីករណីបឹងកក់ និងកោះពេជ្រ ដែលក្នុងនោះ ប្រជាជនដែលកាន់កាប់លើដីស្របច្បាប់ មិនទទួលបានឱកាសវាយតម្លៃលើសិទ្ធិកាន់កាប់របស់ពួកគេ មុននឹងដកហូតដីរបស់ពួកគេទេ។15 គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថា ប្រជាជន ដែលមិនមានសិទ្ធិជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិករ ឬភោគីលើដី អាចជាអ្នកតាំងទីលំនៅខុសច្បាប់ បើទោះបីជាពួកគេជឿជាក់ថា ពួកគេមានកម្មសិទ្ធិ ឬការកាន់កាប់ស្របច្បាប់ក៏ដោយ។16
នៅទីជនបទ អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ រកឃើញថា ដីដែលមិនបានចុះបញ្ជីជាមួយនឹងប្រព័ន្ធចុះបញ្ជីថ្នាក់ជាតិ គឺត្រូវប្រឈមនឹងការផ្តល់ទៅឱ្យក្រុមហ៊ុនឯកជន តាមរយៈ សម្បទានដី ។17 បើទោះជាមានការផ្អាកលើការផ្តល់សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច នៅក្នុងឆ្នាំ២០១២ ជម្លោះដីធ្លីពាក់ព័ន្ធនឹងអ្នកភូមិ និងម្ចាស់សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច នៅតែ បន្តរាយការណ៍ក្នុងប្រព័ន្ធផ្សព្បផ្សាយ។18 ជាមួយគ្នានេះ បុគ្គល និងក្រមហ៊ុន ដែលមានសញ្ជាតិជាខ្មែរប៉ុណ្ណោះ ទើបអាចមានសិទ្ធិកម្មសិទ្ធិលើដី។ 19នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៥ អ្នកភូមិវៀតណាម នៅក្នុងឃុំអរិយក្សត្រ ក្នុងខេត្តកណ្តាល បានចាកចេញពីផ្ទះសំបែងរបស់ពួកគេ មុនការកំណត់ការបណ្តេញចេញ ដើម្បីជៀសវាងជម្លោះហិង្សា។20
ការចុះបញ្ជីដីធ្លី
ការចុះបញ្ជីដីធ្លីជាប្រព័ន្ធ និងការចុះបញ្ជីដីធ្លីដាច់ដោយដុំ
ការចុះបញ្ជីដីធ្លី ត្រូវបានធ្វើឡើងតាមកម្មវិធីអនុវិស័យរដ្ឋបាលដីធ្លី (LASSP) របស់ក្រសួងរៀបចំដែន នគររូបនីយកម្ម និងសំណង់។ មានទម្រង់ពីរនៃការចុះបញ្ជីដីធ្លី ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងក្របខ័ណ្ឌគតិយុត្តិ ៖ ការចុះបញ្ជីដីធ្លីជាប្រព័ន្ធ និងការចុះបញ្ជីដីធ្លីដាច់ដោយដុំ។
ការចុះបញ្ជីដីធ្លីជាប្រព័ន្ធជាដំណើរការដែលស្រុក ឬឃុំទាំងមូលត្រូវបានកំណត់សម្រាប់ការវិនិច្ឆ័យ។ ក្រុមការងារចុះបញ្ជីដីធ្លីចុះវាស់ដី និងកំណត់ព្រំដែនក្បាលដី វាយតម្លៃឯកសារកម្មសិទ្ធិ ពិនិត្យឯកសារកាន់កាប់ និង វិនិច្ឆ័យលើកម្មសិទ្ធិ។ អនុក្រឹត្យលេខ ៤៦ ស្តីពីនីតិវិធីបង្កើតផែនទីសន្ទស្សន៍សុរិយោដី និងការចុះបញ្ជីដីធ្លី បង្កើតបានជាដំណើរការចុះបញ្ជីដីធ្លីជាប្រព័ន្ធ។ នៅឆ្នាំ ២០១៤ ការចុះបញ្ជីដីធ្លីជាប្រព័ន្ធបានចុះបញ្ជីដីជាង ៣ លានក្បាលដី និងផ្តល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិជាង ២.៥ លាន ច្បាប់។21
ការចុះបញ្ជីដីធ្លីដាច់ដោយដុំ អាចធ្វើឡើងបាន ប៉ុន្តែមានតម្លៃថ្លៃ ហើយប្រជាជនភាគច្រើនមិនមានលទ្ធភាពនោះទេ។ នៅត្រឹមឆ្នាំ ២០១៤ ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិ ៦០៣.៣០២ ត្រូវបានផ្តល់ជូនប្រជាពលរដ្ឋ តាមរយៈដំណើរការនេះ ។22
ក្រសួងរៀបចំដែនដី នគររូបនីយកម្ម និងសំណង់បានធ្វើឲ្យមានវឌ្ឍនភាពជាច្រើនក្នុងការបង្កើតក្របខ័ណ្ឌគិតយុត្តិ និងការបែងចែកប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លីជាង ៣.៨ លាន23 ប៉ុន្តែកម្មវិធីចុះបញ្ជីដីធ្លីបានប្រឈមនឹងបញ្ហាជាច្រើន។ នៅឆ្នាំ ២០០៩ ទាំងសហគមន៍ និងក្រុមសង្គមស៊ីវិលបានចាប់ផ្តើមបង្ហាញ ក្តីបារម្ភ ថា អ្នករស់នៅក្នុងតំបន់មួយចំនួន មិនអាចទទួលបានប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លីឡើយ ទោះបីជាមានទីតាំងស្ថិតក្នុងតំបន់វិនិច្ឆ័យក៏ដោយ ។24 គោលជំហររបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហានេះ គឺថា ម្ចាស់ដីទាំងនោះ គឺជាអ្នកតាំងទីលំនៅដោយខុសច្បាប់។ យ៉ាងនេះក្តី ចំណុចនេះតែងត្រូវបានជំទាស់ដោយពលរដ្ឋពាក់ព័ន្ធ។
សង្គមស៊ីវិលនៅតែមានក្តីបារម្ភថា តំបន់មួយចំនួននៅតែត្រូវបានផាត់ចេញពីដំណើរការចុះបញ្ជីដីធ្លី ជាពិសេសសហគមន៍ដែលស្ថិតក្នុងតំបន់ដែលដីមានហាងឆេង ឬដីត្រូវបានកំណត់សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍ ។25 បញ្ហាមួយទៀតដែលត្រូវបានគូសបញ្ជាក់ក្នុងការសិក្សាវាយតម្លសរបស់សង្គមស៊ីវិល និងម្ចាស់ជំនួយជាច្រើន គឺការជួញដូរដីចុះបញ្ជី ភាគច្រើន មិនត្រូវបានចុះបញ្ជីជាបន្តបន្ទាប់។ ចំណុចនេះបានបង្កបញ្ហាជានិរន្តរ ដោយសារតែការចុះបញ្ជីដីធ្លីអាចកាន់តែមិនច្បាស់លាស់ឡើង។26
ការផ្តល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លីតាមបទបញ្ជាលេខ ០១
នៅឆ្នាំ ២០១២ បន្ទាប់ពីការសម្រេចបទបញ្ជាលេខ ០១ បប ស្តីពីវិធានការពង្រឹង និងបង្កើនប្រសិទ្ធភាពការគ្រប់គ្រងដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានប្រកាសគាំទ្របទបញ្ជានេះថា លោកនឹងដាកចេញយុទ្ធនាការចុះវាស់វែងដីធ្លី និងផ្តល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដល់ប្រជាជនដែលរស់នៅលើដីរដ្ឋ រួមទាំង ដីព្រៃ ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច និងដីព្រៃសម្បទាន។
ការផ្តល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិតាមបទបញ្ជាលេខ ០១ គឺខុសប្លែកពីដំណើរការចុះបញ្ជីដីធ្លីជាប្រព័ន្ធ។ វាត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅក្រៅក្របខ័ណ្ឌការចុះបញ្ជីដីធ្លីផ្លូវការ និងទទួលបានមូលនិធិជាឯកជនពីនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដោយប្រើប្រាស់យុវជនស្ម័គ្រចិត្តចុះវាស់វែង និងចុះបញ្ជីដីធ្លីរហូតដល់ឆ្នាំ ២០១៥។27 ផែនការយុទ្ធសាស្ត្រអភិវឌ្ឍន៍ជាតិឆ្នាំ ២០១៤-២០១៨ បានបង្ហាញកាលពីខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០១៤ ថា ដីចំនួន ៣៨០,០០០ ក្បាលដីត្រូវបានចុះបញ្ជី និងផ្តល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិ ។28 យ៉ាងនេះក្តី នៅត្រឹមខែ ធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៤ ក្រសួងរៀបចំដែនដី នគររូបនីយកម្ម និងសំណង់ រាយការណ៍ថា ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិជាង ៦១០.០០០ច្បាប់ ត្រូវបានផ្តល់ជូនប្រជាពលរដ្ឋ ហើយដីចំនួន ៧១០.០០០ ក្បាលដីត្រូវបានចុះវាស់វែង និងដាក់បង្ហាញ តាមគំនិតផ្តួចផ្តើមនៃបទបញ្ជាលេខ ០១ ។29 កម្មវិធីនេះគឺសកម្មបំផុត រហូតដល់ការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០១៣ ជាពេលដែលដំណើរការនេះយឺតយ៉ាងខ្លាំង។ ការផ្តល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិបន្តធ្វើឡើងវិញនៅខែ ធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣30 ហើយកម្មវិធីនេះត្រូវបានដាក់បញ្ចូលក្នុងគោលនយោបាយកំណែទម្រង់ដីធ្លីរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ។31
អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ បានលើកជាសំណួរ និងសេចក្តីបារម្ភនានាអំពីវិធីសាស្ត្រ និងការអនុវត្តយុទ្ធនាការនេះ ដែលតែងត្រូវបានមើលឃើញថាមានលក្ខណៈនយោបាយ និងយោធា ។32 ក្រៅពីនេះ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយបានរាយការណ៍ពីហេតុការណ៍នានា ដែលប្រជាជនមួយចំនួនត្រូវបានបដិសេធពីការវាស់វែងដី ដោយសារតែដីរបស់ពួកគាត់ជាដីជម្លោះ33 ហើយការចុះបញ្ជីសិទ្ធិកម្មសិទ្ធិសមូហភាពសម្រាប់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចត្រូវបានផ្អាក ។34 ម្យ៉ាងវិញទៀត ហេតុការណ៍ជាច្រើនត្រូវបានរាយការណ៍ពាក់ព័ន្ធនឹងដីដែលត្រូវបានវាស់វែង និងមានការសន្យាផ្តល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិ ប៉ុន្តែវិញ្ញាបនប័ត្រកម្មសិទ្ធិ មិនត្រូវបានផ្តល់ឱ្យទេ។35
ការរំពឹងទុកនៅពេលខាងមុខ
ជាសរុបមក យោងតាមក្រសួងរៀបចំដែន នគររូបនីយកម្ម និងសំណង់ ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិជាង ៣.៨លានច្បាប់ ត្រូវបានចេញជូនប្រជាពលរដ្ឋ ហើយដីជាង ១លានហិកតា ត្រូវបានកាត់ចេញពីដីរដ្ឋ និងយកមកធ្វើចំណាត់ថ្នាក់សារជាថ្មី។36 រាជរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសកម្ពុជា មានបំណងចុះបញ្ជីដីកាន់កាប់ជាឯកជនទាំងអស់នៅប្រទេសកម្ពុជា។ ដើម្បីសម្រេចគោលដៅនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសកម្ពុជា មានបំណងពន្លឿនការចុះបញ្ជីដីធ្លី និងការចេញប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិ ដោយផ្តល់អាទិភាពទៅឱ្យការផ្តល់កម្មសិទ្ធិដី នៅក្នុងតំបន់គ្មានជម្លោះ។37
ទាក់ទងនឹង ការកាន់កាប់ដីធ្លី និងការចេញប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លី
បច្ចប្បន្នភាពចុងក្រោយ នៅថ្ងៃទី ១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៥
ឯកសារយោង
- 1. រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាឆ្នាំ ១៩៩៣ មាត្រា ៤៤; ច្បាប់ភូមិបាល ឆ្នាំ ២០០១ មាត្រា ៥។
- 2. អង្គការ លីកាដូ. ២០១៥. “ការងើបឡើងជាថ្មីនៃជម្លោះដីធ្លី គួរត្រូវដោះ ស្រាយ ចៀសជាងបដិសេធ.” ថ្ងៃទី ១៩ ខែ កុម្ភៈ. ចូលអាននៅថ្ងៃទី ២៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៥. http://www.licadho-cambodia.org/pressrelease.php?perm=374.។
- 3. ម៉ៃ ទិត្យថារ៉ា (ឆ្នាំ២០១៥). “រដ្ឋាភិបាល បង្ហាញទិន្នន័យជម្លោះដីធ្លីរបស់ខ្លួន.” ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃទី ៣ ខែមីនា. http://www.phnompenhpost.com/govt-issues-own-dispute-data។
- 4. Beban, Alice និង ពូ សុវច្ចនា. “សន្តិសុខមនុស្ស និងសិទ្ធិដីធ្លី នៅកម្ពុជា.” វិទ្យាស្ថានខ្មែរសំរាប់សហប្រតិបត្តិការនិងសន្តិភាព (ឆ្នាំ២០១៥): ទំព័រ១. http://www.cicp.org.kh/userfiles/file/Publications/HSLR-report-Final-3-29-2015.pdf
- 5. CBRE Cambodia (ឆ្នាំ២០១២). “ស្វែងយល់អំពីកម្មសិទ្ធិដីធ្លីនៅកម្ពុជា.” ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃទី ៩ ខែសីហា. http://www.phnompenhpost.com/real-estate/understanding-land-ownership-cambodia។
- 6. រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មាត្រា ៤៤។ ច្បាប់ភូមិបាល ឆ្នាំ២០០១ មាត្រា ៣៩។
- 7. រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មាត្រា ៤៤; ច្បាប់ភូមិបាល ឆ្នាំ២០០១ មាត្រា ៣៨។
- 8. រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មាត្រា ៤៤; ច្បាប់ភូមិបាល ឆ្នាំ២០០១ មាត្រា ៣៤។
- 9. រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មាត្រា ៤៤; ច្បាប់ភូមិបាល ឆ្នាំ២០០១ មាត្រា ៣០។
- 10. រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មាត្រា ៤៤; ច្បាប់ភូមិបាល ឆ្នាំ២០០១ មាត្រា ៤៣។
- 11. មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (ឆ្នាំ២០១៣). “ប្រទេសកម្ពុជា: ដីធ្លីនៅក្នុងជម្លោះ-ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃស្ថានភាពដីធ្លី.” bit.ly/1KtPNVy។ ម៉ាក ហ្រ្គីមឌីជ និង នីក ហែនឌឹសិន (ឆ្នាំ២០១២). “ភាពគ្មានកម្មសិទ្ធិ: សន្តិសុខ និងអសមភាពកម្មលើកម្មសិទ្ធិ នៅកម្ពុជា.” អង្គការស្ពានឆ្លងកាត់ព្រំដែន. https://data.opendevelopmentcambodia.net/library_record/untitled-tenure-insecurity-and-inequality-in-the-cambodian-land-sector ។
- 12. មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (ឆ្នាំ២០១៣). “ប្រទេសកម្ពុជា: ដីធ្លីនៅក្នុងជម្លោះ-ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃស្ថានភាពដីធ្លី.” http://bit.ly/1KtPNVy ។
- 13. ការិយាល័យឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស. ឆ្នាំ២០១២. “ការបណ្តេញចេញ និងការតាំងលំនៅជាថ្មី នៅកម្ពុជា៖ “តម្លៃមនុស្ស ផលប៉ះពាល់ និងដំណោះស្រាយ.” អង្គការសហប្រជាជាតិ. http://cambodia.ohchr.org/WebDOCs/DocProgrammes/Resettlement_Study-28_Feb_2012_Eng.pdf ។
- 14. ម៉ាក ហ្រ្គីមឌីជ និង នីក ហែនឌឹសិន (ឆ្នាំ២០១២). “ភាពគ្មានកម្មសិទ្ធិ: សន្តិសុខ និងអសមភាពកម្មលើកម្មសិទ្ធិ នៅកម្ពុជា.” អង្គការស្ពានឆ្លងកាត់ព្រំដែន. https://data.opendevelopmentcambodia.net/library_record/untitled-tenure-insecurity-and-inequality-in-the-cambodian-land-sector ។
- 15. លីនដា លីមស្រ្តម និង ម៉ាក ហ្គ្រីមឌីជ (ឆ្នាំ២០១៣). “គោលនយោបាយសម្រាប់អ្នកក្រ? ភ្នំពេញ សន្តិសុខកម្មសិទ្ធិ និងសរាចរលេខ ០៣.” កិច្ចផ្តួចផ្តើមទីក្រុង. https://www.academia.edu/8476693/Policy_for_the_Poor_Phnom_Penh_Tenure_Security_and_Circular_03 ។
- 16. ដូចខាងលើ។
- 17. ដូចខាងដើម។ អាលីស ប៊ីប៊ែន និង ពូ សុវច្ចនា (ឆ្នាំ២០១៤). “សន្តិសុខមនុស្ស និងសិទ្ធិដីធ្លី នៅកម្ពុជា.” រាជធានីភ្នំពេញ: វិទ្យាស្ថានខ្មែរសំរាប់សហប្រតិបត្តិការនិងសន្តិភាព. http://www.cicp.org.kh/userfiles/file/Publications/Human-Security-executive-summary-eg-2.pdf ។
- 18. ម៉ៃ ទិត្យថារ៉ា (ឆ្នាំ២០១៥). “អ្នកភូមិ៖ ក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍសហភាព ដាក់ចេញការគម្រាមបណ្តេញចេញជាថ្មី.” ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃទី ២១ ខែមេសា. http://www.phnompenhpost.com/national/udg-issuing-eviction-threats-again-villagers ។
- 19. ច្បាប់ភូមិបាល ២០០១ មាត្រា៨។
- 20. សែន ដេវីឌ (ឆ្នាំ២០១៥). “សហគមន៍បណ្តែតទឹកចាកចេញមុនថ្ងៃកំណត់.” ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃទី២២ ខែមិថុនា. http://www.phnompenhpost.com/national/floating-community-clears-out-date ។
- 21. ក្រសួងរៀបចំដែន នគររូបនីយកម្ម និងសំណង់ (ឆ្នាំ២០១៤). “សេចក្តីជូនដំណឹង.” ថ្ងៃទី២២ ខែធ្នូ. http://www.mlmupc.gov.kh/mlm/imgs/2014-12-22.pdf ។ តាំង វីដា (ឆ្នាំ២០១៥). “តួលេខប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិត្រូវបានបញ្ចេញ និងមានភាពខុសគ្នា.” ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃទី ១ ខែមករា. http://www.phnompenhpost.com/national/land-title-figures-released-disputed ។
- 22. ដូចខាងលើ។
- 23. ដូចខាងលើ។
- 24. ក្រុមការងារអធិការកិច្ចរបស់ធនាគារពិភពលោក (ឆ្នាំ២០០៩). “កម្ពុជា: គម្រោងការគ្រប់គ្រងនិងរដ្ឋបាលដីធ្លី (ឆ្នាំ២០០៩).” ចូលអានៅថ្ងៃទី ២៤ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៤. http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/EXTINSPECTIONPANEL/0,,contentMDK:22512162~pagePK:64129751~piPK:64128378~theSitePK:380794,00.html ។
- 25. មើល ម៉ាក ហ្រ្គីមឌីជ កុល ល័ក្ខកញ្ញា និង ឌីពីកា សឺចាន់ (ឆ្នាំ២០១២). “ការទទួលបាន កម្មសិទ្ធិដីធ្លី នៅកម្ពុជា: ការសិក្សាលើការចុះបញ្ជីជាប្រព័ន្ធ នៅខេត្តចំនួនបី និងរាជធានី នៃប្រទេសកម្ពុជា.” វេទិកានៃអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្តីពីកម្ពុជា. http://library.opendevelopmentcambodia.net:8080/newgenlibctxt/View?CatId=2469&OwnLibId=1&LibraryId=1&From=Library ។
- 26. ក្រុមប្រឹក្សាភិបាលអភិវឌ្ឍន៍និងស្តារកម្ពុជា និងក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា (ឆ្នាំ២០១១). “កំណត់ត្រាសង្ខេបនៃកិច្ចចរចារស្តីពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអភិវឌ្ឍន៍រវាងរដ្ឋាភិបាលនៃសាធារណរដ្ឋសហព័ន្ធអាឡឺម៉ង់ និងរាជរដ្ឋាភិបាលនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា នៅទីក្រុងប៊ន កាលពីថ្ងៃទី ១៣-១៤ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១១.” ចូលអាននៅថ្ងៃទី ៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៥. http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/Donor_Development_Cooperation_Programs/Germany/Negotiation_on_Development_Cooperation_2011/summary_record.htm ។
- 27. អូន ភាព (ឆ្នាំ២០១៤). “និសិត្សស្ម័គ្រចិត្តចូលនិវត្តន៍ពីកម្មវិធីផ្តល់កម្មសិទ្ធិដីធ្លីរបស់រដ្ឋាភិបាល.” ឌឹ ខេបូឌា ដេលី. ថ្ងៃទី ២៦ ខែ ធ្នូ. https://www.cambodiadaily.com/news/student-volunteers-to-be-retired-from- govt-land-title-program-74875/ ។
- 28. រាជរដ្ឋាភិបាលនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា (ឆ្នាំ២០១៥). “ផែនការយុទ្ធសាស្រ្តអភិវឌ្ឍន៍ជាតិ: ឆ្នាំ២០១៤-ឆ្នាំ២០១៨.” http://countryoffice.unfpa.org/cambodia/drive/NSDP2014-2018.pdf ។
- 29. ម៉ាក ហ្រ្គីមឌីជ និង សឺងប៊ឺជឺ (ឆ្នាំ២០១៥) ស្រង់ព័ត៌មានពី ក្រសួងរៀបចំដែនដី នគររូបនីយកម្ម (ឆ្នាំ២០១៤). “សេចក្តីជូនដំណឹង.” ថ្ងៃទី ១៧ ខែធ្នូ. http://www.mlmupc.gov.kh/mlm/imgs/notification_En_20141118.pdf ។
- 30. ម៉ាក ហ្រ្គីមឌីជ និង សឺងប៊ឺជឺ (ឆ្នាំ២០១៥). “សកម្មភាពថ្មី និងគោលនយោបាយចាស់: ការអនុវត្ត និងផលប៉ះពាល់នៃបទបញ្ជាលេខ០១.” វេទិកានៃអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្តីពីកម្ពុជា: ទំព័រ៣៩. http://www.ngoforum.org.kh/NewActionsandExistingPoliciesImplementationandImpactsofDirective01_Eng.pdf ។
- 31. ផែនការយុទ្ធសាស្រ្តអភិវឌ្ឍន៍ជាតិ: ឆ្នាំ២០១៤-ឆ្នាំ២០១៨ ។
- 32. ហ្រី្គមឌីជ (ឆ្នាំ២០១៥)។
- 33. ដូចខាងលើ។ ភ័ក្រ្ត សេងលី (ឆ្នាំ២០១៣). “អ្នកភូមិអង្វរសំុជំនួយ.” ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍. ថ្ងៃទី៤ ខែមេសា. http://www.phnompenhpost.com/national/villagers-deliver-plea-help ។ អូន ភាព និង ចច ហ្វ្រាយ (ឆ្នាំ២០១៤). “អ្នកភូមិ ១៧គ្រួសារ ត្រូវបានបដិសេដពីការទទួលបានដីឡូ នៅខេត្តក្រចេះ.” ឌឹ ខេមបូឌា ដេលី. ថ្ងៃទី ៤ ខែកញ្ញា.https://www.cambodiadaily.com/news/17-families-denied-plots-in-kratie-land-reallotment-67512/ ។
- 34. ក្រុមប្រឹក្សាសម្រាប់គោលនយោបាយដីធ្លី. សេចក្តីបង្គាប់ លេខ២០ ស្តីពីការអនុវត្តបទបញ្ជា លេខ០១ របស់រាជរដ្ឋាភិបាល (ឆ្នាំ២០១២): ទំព័រ២៦. http://www.mlmupc.gov.kh/mlm/imgs/20130213%20Manual%20for%20Implementing%20Govt%20Order%2001_ENG.pdf។
- 35. ដូចខាងលើ ទំព័រ៨៥។
- 36. ក្រសួងរៀបចំដែន នគររូបនីយកម្ម និងសំណង់ (ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៤)។ តាំង (ឆ្នាំ២០១៥)។
- 37. ផែនការយុទ្ធសាស្ត្រអភិវឌ្ឍន៍ជាតិឆ្នាំ ២០១៤-២០១៨។
