ប្រទេសកម្ពុជាជាប្រទេសមានចំណូលមធ្យមទាបជាមួយនឹងការលូតលាស់សេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងលឿនដែលបានរក្សាអត្រាកំណើនប្រមាណ ៧ ភាគរយចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០១១។1 យោងតាមរបាយការណ៍របស់ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី សេដ្ឋកិច្ចបានធ្លាក់ចុះ ៣,១ ភាគរយនៅឆ្នាំ ២០២០ ដោយសារជំងឺឆ្លងកូវីដ-១៩។ សេដ្ឋកិច្ចត្រូវបានព្យាករណ៍ថានឹងកើនឡើង ៤ ភាគរយនៅឆ្នាំ ២០២១ និង ៥,៥ ភាគរយនៅឆ្នាំ ២០២២ ដោយសារការឆ្លើយតបរហ័សរបស់រដ្ឋាភិបាលចំពោះវិបត្តិ និងការស្ទុះងើបឡើងវិញនៃសេដ្ឋកិច្ចរបស់ដៃគូពាណិជ្ជកម្មសំខាន់ៗរបស់កម្ពុជាដោយជំរុញតម្រូវការនាំចេញ។ ទោះបីជាគ្រប់វិស័យទាំងអស់នឹងមិនទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ស្មើភាពគ្នា ក៏ប៉ុន្តែវានឹងជួយបង្កើនប្រាក់ចំណូលគ្រួសារទាំងមូលអោយមានកំណើន។2
ដៃគូពាណិជ្ជកម្មសំខាន់របស់ប្រទេសកម្ពុជាមានដូចជាបណ្តាប្រទេសអាស៊ាន ចិន និងអាមេរិក សហភាពអឺរ៉ុបក៏ដើរតួយ៉ាងសំខាន់ផងដែរ។ ទំហំពាណិជ្ជកម្មពីឆ្នាំ ២០១៩ ដល់ ២០២០ បានកើនឡើងពី ៣៤,៩ ពាន់លានដុល្លារដល់ ៣៥,៨ ពាន់លានដុល្លារដែលជាការកើនឡើង ២,៥ ភាគរយបើទោះបីជាមានការរឹតបន្តឹងការហោះហើរ និងព្រំដែនចំពេលមានជំងឺឆ្លងក៏ដោយនេះបើយោងតាមរបាយការណ៍របស់ក្រសួងពាណិជ្ជកម្មឆ្នាំ ២០២០។3
បណ្តាប្រទេសអាស៊ាន
របាយការណ៍របស់ក្រសួងពាណិជ្ជកម្មប្រចាំឆ្នាំ ២០២០ បង្ហាញថាពាណិជ្ជកម្មរវាងប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានមានទំហំពាណិជ្ជកម្មខ្ពស់បំផុតដែលមានចំនួន ១១,៣ ពាន់លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ ២០២០។ នេះគឺជាការកើនឡើង ២២,៤ ភាគរយបើប្រៀបធៀបនឹងតួលេខដែលបានកត់ត្រាក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ ដោយមានប្រទេសថៃ និងវៀតណាមជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មធំបំផុត។ ការធ្វើពាណិជ្ជកម្មនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២០ ជាមួយប្រទេសថៃមានតម្លៃ ៣,៤ ពាន់លានដុល្លារខណៈពេលដែលការធ្វើពាណិជ្ជកម្មជាមួយប្រទេសវៀតណាមគឺ ៣ ពាន់លានដុល្លារដែលធ្លាក់ចុះ ៦,៤ និង ១,១៣ ភាគរយបើធៀបទៅនឹងឆ្នាំ ២០១៩។4
បណ្តាប្រទេសអាស៊ានបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងមួយចំនួនដើម្បីអនុញ្ញាតឱ្យប្រទេសជាសមាជិកទទួលបាននូវលំហូរទំនិញ សេវាកម្ម ការវិនិយោគ ដើមទុន និងកម្លាំងពលកម្មដោយសេរីតាមរយៈការបង្កើតទីផ្សារ និងមូលដ្ឋានផលិតកម្មតែមួយ។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះរួមមានកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មទំនិញអាស៊ាន កិច្ចព្រមព្រៀងក្របខ័ណ្ឌអាស៊ានស្តីពីសេវាកម្ម កិច្ចព្រមព្រៀងគ្រប់ជ្រុងជ្រោយអាស៊ានស្តីពីវិនិយោគ កិច្ចព្រមព្រៀងអាស៊ានស្តីពីចលនាមនុស្សធម្មជាតិ និងកិច្ចព្រមព្រៀងអាស៊ានស្តីពីការទទួលស្គាល់ទៅវិញទៅមកលើសេវាកម្ម។5 រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម លោកប៉ាន សូរ៉ាស័ក្តិបានធ្វើសន្និសីទវីដេអូជាមួយលោក Gan Kim Yong រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម និងឧស្សាហកម្មសិង្ហបុរីអំពីការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ពួកគេក្នុងការសហការយ៉ាងជិតស្និទ្ធលើវិស័យពាណិជ្ជកម្ម និងការវិនិយោគ និងដំណើរការផ្តល់សច្ចាប័នលើកិច្ចព្រមព្រៀងភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយតំបន់។6ដែលជាកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរី (FTA) រវាងសមាជិកអាស៊ាន និងដៃគូពាណិជ្ជកម្មនៃកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីទាំង ៦ របស់ខ្លួនរួមមានចិន កូរ៉េខាងត្បូង ជប៉ុន ឥណ្ឌា អូស្ត្រាលី និងនូវែលហ្សេឡង់។7
អនុប្រធានសភាពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជាលោក លឹម ហេងបានមានប្រសាសន៍ថាពាណិជ្ជកម្មជាមួយវៀតណាម និងថៃមានភាពស្រដៀងគ្នាច្រើនឆ្នាំមកហើយ។ ទំនិញនាំចេញភាគច្រើនមានផលិតផលកសិកម្មដូចជាស្រូវ ដំឡូងមី ពោត និងកៅស៊ូខណៈការនាំចូលរួមមានអាហារ និងភេសជ្ជៈ ទំនិញប្រើប្រាស់ និងសម្ភារៈសំណង់។ លោកក៏បានបន្ថែមថាទោះបីជាកម្ពុជាអាចដំណើរការផលិតផលប្រើប្រាស់បានទូលំទូលាយក៏ដោយក៏សមត្ថភាពនៅតែមានកម្រិត។ ប្រទេសនេះនៅតែត្រូវការការនាំចូលបន្ថែមជាពិសេសពីប្រទេសជិតខាង ដូច្នេះការវិនិយោគអន្តរជាតិត្រូវបានលើកទឹកចិត្តដើម្បីធ្វើអោយឧស្សាហកម្មកែច្នៃ និងសមត្ថភាពផលិតក្នុងស្រុកប្រសើរឡើង។8
ប្រទេសចិន
ប្រទេសចិន គឺជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មសំខាន់មួយរបស់ប្រទេសកម្ពុជាដែលមានទំហំពាណិជ្ជកម្ម ៨,១ ពាន់លានដុល្លារនៅឆ្នាំ ២០២០ (ទោះបីនេះគឺជាការធ្លាក់ចុះពី ៨,៥ ពាន់លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ២០១៩)។9 ពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីរវាងប្រទេសទាំងពីរមានសារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់មិនត្រឹមតែនៅក្នុងបរិបទនៃជំងឺឆ្លងប៉ុណ្ណោះទេប៉ុន្តែថែមទាំងនៅក្នុងការប្រកួតប្រជែងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងភូមិសាស្ត្រនយោបាយតំបន់ និងពិភពលោកផងដែរនេះបើយោងតាមរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម លោក សុខ សុភ័ក្ត្រ។10
ការចរចាស្ដីពីកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីរវាងកម្ពុជា និងចិន ត្រូវបានផ្តល់សច្ចាប័នហើយរំពឹងថានឹងចូលជាធរមាននៅឆ្នាំ ២០២២ និងជួយលើកកម្ពស់ទំហំពាណិជ្ជកម្ម និងពង្រឹងទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរ។ កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីនេះត្រូវបានរំពឹងថានឹងជំរុញពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីរវាងប្រទេសទាំងពីរទៅដល់ ១០ ពាន់លានដុល្លារនៅឆ្នាំ ២០២៣ នេះបើតាមលោក សុខ សុភ័ក្ត្រមានប្រសាសន៏។11 អនុប្រធានសភាពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជាបានចង្អុលបង្ហាញថានៅពេលកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីត្រូវបានអនុវត្តហើយវ៉ាក់សាំងការពារជំងឺកូវីដ-១៩ បានកើតឡើងនៅជុំវិញពិភពលោកហើយកម្ពុជា និងចិន ពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីរវាងប្រទេសទាំងពីរត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងកើនឡើងជាពិសេសការទាក់ទាញវិនិយោគិនពីប្រទេសចិនមកប្រទេសកម្ពុជាដើម្បីផលិត និងកែច្នៃផលិតផលដើម្បីនាំចេញត្រឡប់ទៅប្រទេសចិនវិញ។12
សហរដ្ឋអាមេរិក
ទោះបីជាវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចដែលបណ្តាលមកពីជំងឺឆ្លងបានធ្វើឱ្យពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិធ្លាក់ចុះ ទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មរវាងកម្ពុជា និងអាមេរិកមានដំណើរការល្អ។ បើយោងតាមទិន្នន័យរបស់ក្រសួងពាណិជ្ជកម្មឆ្នាំ ២០២១ តម្លៃសរុបនៃពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជាជាមួយអាមេរិកបានកើនឡើងពី ៤,៧ ពាន់លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ ដល់ ៥,៥ ពាន់លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ ២០២០ ដែលជានការកើនឡើង ១៦,៨ ភាគរយ។13 ទោះបីជាអាមេរិកមិនមែនជាប្រភពវិនិយោគដ៏សំខាន់របស់កម្ពុជាក៏ដោយក៏អាមេរិកជាទីផ្សារនាំចេញធំបំផុតរបស់កម្ពុជាដោយភាគច្រើនជាសម្លៀកបំពាក់ និងស្បែកជើងដែលមានចំនួន ៥,២ ពាន់លានដុល្លារនៅឆ្នាំ ២០២០។14
ដើម្បីលើកកម្ពស់ពាណិជ្ជកម្ម និងការវិនិយោគ ប្រទេសទាំងពីរបានជួបគ្នាជាញឹកក្រោមកិច្ចព្រមព្រៀងក្របខ័ណ្ឌពាណិជ្ជកម្ម និងវិនិយោគឆ្នាំ ២០០៦ ដែលជាកិច្ចព្រមព្រៀងមួយសម្រាប់ពួកគេដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាទ្វេភាគី តំបន់ និងពហុភាគី។15 នៅថ្ងៃទី ០១ ខែមិថុនាឆ្នាំ ២០២១ អនុរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក Wendy Sherman បានមកប្រទេសកម្ពុជាដើម្បីជួបជាមួយនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។ អនុប្រធានសភាពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជាបានបញ្ជាក់ថាដំណើរទស្សនកិច្ចនេះឆ្លុះបញ្ចាំងពីទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធ និងជំរុញពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគី និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការបន្ថែមទៀតរវាងប្រទេសទាំងពីរ។16
សហភាពអឺរ៉ុប
ប្រទេសកម្ពុជា និងសហភាពអឺរ៉ុបបានធ្វើការយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយគ្នានៅក្រោមក្របខ័ណ្ឌកិច្ចព្រមព្រៀងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសហភាពអឺរ៉ុប និងអាស៊ាន។17ទិន្នន័យពីក្រសួងពាណិជ្ជកម្មបង្ហាញថាពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីរវាងកម្ពុជា និងសហភាពអឺរ៉ុបមានចំនួន ៣,៨ ពាន់លានដុល្លារនៅឆ្នាំ ២០២០ ដែលជាការធ្លាក់ចុះ ១៥,៩ ភាគរយពី ៤,៥ ពាន់លានដុល្លារដែលបានបង្ហោះក្នុងឆ្នាំ២០១៩។ ការធ្លាក់ចុះគឺមកពីការដកផ្នែកខ្លះនៃប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធទូទៅរបស់សហភាពអឺរ៉ុប (ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធគ្រប់យ៉ាងលើកលែងតែអាវុធ) និងជំងឺឆ្លងដែលបណ្តាលឱ្យមានការធ្លាក់ចុះនៃតម្រូវការ និងការនាំចេញទៅកាន់សហភាពអឺរ៉ុប និងការផ្អាកដំណើរការរោងចក្រមួយចំនួន។18
កម្ពុជាទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ជាច្រើនពី ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះទូទៅរបស់សហភាពអឺរ៉ុបដែលផ្តល់ឱ្យបណ្តាប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍តិចតួចនូវការរួចពន្ធ និងមិនគិតកូតាចូលចំពោះផលិតផលទាំងអស់លើកលែងតែអាវុធ និងគ្រាប់រំសេវ។19 ការដក ២០ ភាគរយនៃប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធគ្រប់យ៉ាងលើកលែងតែអាវុធជាមួយកម្ពុជានៅឆ្នាំ២០២០ ដែលសហភាពអឺរ៉ុបបានអះអាងថាមកពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពជាមូលដ្ឋាននៅកម្ពុជា បានប៉ះពាល់ពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីជាមួយសហភាពអឺរ៉ុបជាពិសេសសំលៀកបំពាក់សម្លៀកបំពាក់ ទំនិញធ្វើដំណើរ និងស្ករ។20 ជាសំណាងល្អដែលកម្ពុជាមានសិទ្ធិទទួលបានការនាំចេញដោយរួចពន្ធក្រោមប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធទូទៅរបស់ចក្រភពអង់គ្លេស ដូច្នេះវាអនុញ្ញាតឱ្យកម្ពុជានាំចេញទំនិញ ២០ ភាគរយដែលបាត់បង់ពីសហភាពអឺរ៉ុបទៅចក្រភពអង់គ្លេសជំនួសវិញ។ ចក្រភពអង់គ្លេសមានការរៀបចំការធ្វើពាណិជ្ជកម្មមួយដែលរឹងមាំជាមួយប្រទេសកម្ពុជា និងមានសិទ្ធពាណិជ្ជកម្មលើការនាំចេញបើទោះបីជាចក្រភពអង់គ្លេសបានចាកចេញពីសហភាពអឺរ៉ុប។21
ដើម្បីជំរុញកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងពាណិជ្ជកម្ម សហភាពអឺរ៉ុប និងកម្ពុជាបានជួបប្រជុំគ្នានៅថ្ងៃទី ១១ ខែមករា ឆ្នាំ ២០២១ ដើម្បីរៀបចំសេចក្តីព្រាងយុទ្ធសាស្ត្ររួមរបស់អឺរ៉ុបស្តីពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអភិវឌ្ឍន៍សម្រាប់កម្ពុជាឆ្នាំ ២០២១-២០២៧។ នេះស្របតាមយុទ្ធសាស្ត្រចតុកោណ ដំណាក់កាលទី ៤ លើវិស័យដូចជាការអភិវឌ្ឍធនធានមនុស្ស ការធ្វើពិពិធកម្មសេដ្ឋកិច្ច ការលើកស្ទួយវិស័យឯកជន និងការងារ និងការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព និងបរិយាប័ន្ន។ កិច្ចប្រជុំនេះក៏បានពិភាក្សាអំពីសេចក្តីព្រាងច្បាប់ថ្មីនៃកម្មវិធីណែនាំពហុឆ្នាំរបស់សហភាពអឺរ៉ុបឆ្នាំ ២០២១-២០២៧ ដោយផ្តោតលើវិស័យអាទិភាពនៃវិស័យសេដ្ឋកិច្ច និងការងារ វិស័យអប់រំនិងបណ្តុះបណ្តាលជំនាញវិជ្ជាជីវ: និងវិស័យអភិបាលកិច្ច។22
ទាក់ទងទៅនឹងពាណិជ្ជកម្ម
- សេដ្ឋកិច្ច និងពាណិជ្ជកម្ម
- ការនាំចេញ/នីហរណ
- ការនាំចូល/អាហរណ
- គោលនយោបាយ និងបទប្បញ្ញត្តិពាណិជ្ជកម្ម
ឯកសារយោង
- 1. ធនាគារពិភពលោក, “កំណើនផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (ភាគរយប្រចាំឆ្នាំ) - ប្រទេសកម្ពុជា,” បានចូលអានខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១។
- 2. ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី, “សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសកម្ពុជានឹងងើបឡើងវិញនៅឆ្នាំ២០២១ បង្កើនល្បឿននៅឆ្នាំ២០២២ - ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី,” បានចូលអានខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១។
- 3. ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម, “របាយការណ៍បូកសរុបលទ្ធផលការងារពាណិជ្ជកម្មឆ្នាំ២០២០ និង ទិសដៅការងារពាណិជ្ជកម្ម ឆ្នាំ២០២១,” ខែមីនា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១។
- 4. ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម, “របាយការណ៍បូកសរុបលទ្ធផលការងារពាណិជ្ជកម្មឆ្នាំ២០២០ និង ទិសដៅការងារពាណិជ្ជកម្ម ឆ្នាំ២០២១,” ខែមីនា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១។
- 5. ការវិនិយោគអាស៊ាន “កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរី អាស៊ាន,” បានចូលអានខែកញ្ញាឆ្នាំ ២០២១។ ឯកសារជាភាសាអង់គ្លេស ពុំមានការបកប្រែជាភាសាខ្មែរ។
- 6. Michael Firn, “រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្មបញ្ជាក់ជាថ្មីអំពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការពាណិជ្ជកម្មជាមួយសិង្ហបុរី,” កាសែតខ្មែរថាមស៍, ចុះថ្ងៃទី៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែតុលា ឆ្នាំ២០២១។
- 7. The ASEAN Secretariat, “ភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយតំបន់(RCEP),” បានចូលអានខែតុលា ឆ្នាំ២០២១។
- 8. ម៉ៃ គុណមករា “ពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីកម្ពុជា និងសមាជិកអាស៊ានបានកើនជិត ២២,៥% ដល់ជាង $១១ ពាន់លានឆ្នាំ ២០២០,” កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍, ចុះថ្ងៃទី ១០ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែសីហា ឆ្នាំ២០២១។
- 9. ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម, “របាយការណ៍បូកសរុបលទ្ធផលការងារពាណិជ្ជកម្មឆ្នាំ២០២០ និង ទិសដៅការងារពាណិជ្ជកម្ម ឆ្នាំ២០២១,” ចុះខែមីនា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១។
- 10. ធូ វីរៈ, “កម្ពុជា-ចិន ប្តេជ្ញាបង្កើនទំហំពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីឱ្យកើនដល់ $១០ ពាន់លាន,” កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍, ចុះថ្ងៃទី ២៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែសីហា ឆ្នាំ២០២១។
- 11. ធូ វីរៈ, “កម្ពុជា-ចិន ប្តេជ្ញាបង្កើនទំហំពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីឱ្យកើនដល់ $១០ ពាន់លាន,” កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍, ចុះថ្ងៃទី ២៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែសីហា ឆ្នាំ២០២១។
- 12. ជា វណ្ណយុទ្ធ, “ពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីជាមួយចិនកើនដល់ ៨,២ ពាន់លានដុល្លារ,” កាសែតខ្មែរថាមស៍, ចុះថ្ងៃទី ០៥ ខែមិនា ឆ្នាំ២០២១,បានចូលអានខែសីហា ឆ្នាំ២០២១។
- 13. ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម, “របាយការណ៍បូកសរុបលទ្ធផលការងារពាណិជ្ជកម្មឆ្នាំ២០២០ និង ទិសដៅការងារពាណិជ្ជកម្ម ឆ្នាំ២០២១,” ខែមីនា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១។
- 14. ក្រសួងការបរទេសអាមេរិក, “ទំនាក់ទំនងអាមេរិកជាមួយកម្ពុជា,” ចុះថ្ងៃទី ១៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១។ឯកសារជាភាសាអង់គ្លេស ពុំមានការបកប្រែជាភាសាខ្មែរ។
- 15. ការិយាល័យតំណាងពាណិជ្ជកម្មសហរដ្ឋអាមេរិក, “ប្រទេសកម្ពុជា,” បានចូលអាននៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១។ ឯកសារជាភាសាអង់គ្លេស ពុំមានការបកប្រែជាភាសាខ្មែរ។
- 16. ជា វណ្ណយុទ្ធ, “ពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីរវាងកម្ពុជានិងសហរដ្ឋអាមេរិកដើម្បីកំណើនសេដ្ឋកិច្ច,” កាសែតខ្មែរថាមស៏, ចុះថ្ងៃទី ០២ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១។ ឯកសារជាភាសាអង់គ្លេស ពុំមានការបកប្រែជាភាសាខ្មែរ។
- 17. គណៈកម្មការអឺរ៉ុប, “ប្រទេសកម្ពុជា,” ចុះថ្ងៃទី ០៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១។ ឯកសារជាភាសាអង់គ្លេស ពុំមានការបកប្រែជាភាសាខ្មែរ។
- 18. ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម, “របាយការណ៍បូកសរុបលទ្ធផលការងារពាណិជ្ជកម្មឆ្នាំ២០២០ និង ទិសដៅការងារពាណិជ្ជកម្ម ឆ្នាំ២០២១,” ខែមីនា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១។
- 19. គណៈកម្មការអឺរ៉ុប, “ប្រទេសកម្ពុជា,” ចុះថ្ងៃទី ០៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១។ ឯកសារជាភាសាអង់គ្លេស ពុំមានការបកប្រែជាភាសាខ្មែរ។
- 20. គណៈកម្មការអឺរ៉ុប, “កម្ពុជាបាត់បង់សិទ្ធិនៃការរួចពន្ធចូលទៅទីផ្សារសហភាពអឺរ៉ុបដោយសារបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស,” ចុះថ្ងៃទី ១២ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២០, បានចូលអាននៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១។ ឯកសារជាភាសាអង់គ្លេស ពុំមានការបកប្រែជាភាសាខ្មែរ។
- 21. មជ្ឍមណ្ឌលធនធានធុរកិច្ច និងសិទ្ធិមនុស្ស, “កម្ពុជា៖ ថ្វីត្បិតតែសហភាពអឺរ៉ុបសម្រេចចិត្តដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធគ្រប់យ៉ាងលើកលែងតែអាវុធមួយផ្នែកដោយសារការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្សនិងសេរីភាពក៏ដោយ ចក្រភពអង់គ្លេសផ្តល់សិទ្ធិពាណិជ្ជកម្មដល់កម្ពុជាលើការនាំចេញ,” បានចូលអានខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១។ ឯកសារជាភាសាអង់គ្លេស ពុំមានការបកប្រែជាភាសាខ្មែរ។
- 22. ក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា, “ឯកឧត្តម ឈៀង យ៉ាណារ៉ាបានទទួលជួបពិភាក្សាការងារជាមួយតំណាងសហភាពអឺរ៉ុប និងតំណាងដៃគូអឺរ៉ុបប្រចាំកម្ពុជា,” ចុះថ្ងៃទី ១១ ខែមករា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១។