នាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃកម្ពុជាលោក ហ៊ុន សែន និងរដ្ឋមន្រ្តីកម្ពុជាដទៃទៀតបានចូលរួមក្នុងកម្មវិធីជំនួយសម្រាប់ការធ្វើពាណិជ្ជកម្មសកលឆ្នាំ ២០១៩។ រូបភាព ដោយ អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក (WTO), ថតនៅថ្ងៃទី០៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៩។ ក្រោមអាជ្ញាបណ្ណ CC BY-SA 2.0។
បន្ទាប់ពីដំណើរការសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំអស់រយៈពេលពីរទសវត្សរ៍ ប្រទេសកម្ពុជាបានផ្លាស់ប្តូរទៅជាក្រុមប្រទេសមានចំណូលមធ្យមកម្រិតទាបនៅឆ្នាំ ២០១៥ ហើយបានកំណត់ទិសដៅនៃការឈានទៅក្លាយជាក្រុមប្រទេសមានចំណូលមធ្យមកម្រិតខ្ពស់នៅឆ្នាំ ២០៣០។ សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាគឺឋិតនៅក្នុងចំណោមប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចលូតលាស់លឿនដោយសារតែអត្រាកំណើនប្រចាំឆ្នាំគឺមានភាពឋិតថេរជាមធ្យម ៧,៧ ភាគរយរវាងឆ្នាំ ១៩៩៨ និង ២០១៩។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ កំណើនសេដ្ឋកិច្ចបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំងមកនៅត្រឹម -៣,១ ភាគរយក្នុងឆ្នាំ ២០២០ ដោយសារជំងឺរាតត្បាតកូវីដ-១៩ និងការផ្អាកផ្នែកខ្លះនៃប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធពីកម្ពុជាក្នុងការនាំចូលទៅកាន់ទីផ្សារអឺរ៉ុបក្រោមកិច្ចព្រមព្រៀង “ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធគ្រប់យ៉ាងលើកលែងតែអាវុធ (EBA)” ។1 សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាត្រូវបានរំពឹងថានឹងកើនឡើង ៥,៥ ភាគរយនៅឆ្នាំ ២០២២ ដោយផ្អែកលើការព្យាករណ៍របស់ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី។2
ការនាំចេញរបស់កម្ពុជាត្រូវបានគ្របដណ្តប់ដោយសម្លៀកបំពាក់ ស្បែកជើង និងសម្ភារៈធ្វើដំណើរ។ យោងតាមរបាយការណ៍លទ្ធផលការងារប្រចាំឆ្នាំរបស់ក្រសួងពាណិជ្ជកម្មនៅឆ្នាំ ២០២០ ទិសដៅនាំចេញសំខាន់ទាំង ៥ នៅឆ្នាំ ២០២០ គឺសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រទេសនៅក្នុងអាស៊ាន ចិន ជប៉ុន និងចក្រភពអង់គ្លេស។ តម្លៃនាំចេញសរុបបានឈានដល់ ១៧ ២១៥,៣៧ លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ ២០២០ ដែលជាការកើនឡើង ១៦,៧ ភាគរយពីតួលេខឆ្នាំ ២០១៩ ចំនួន ១៤ ៧៤៨,៧៤ លានដុល្លារទោះបីជាមានការរីករាលដាលនៃជំងឺក៏ដោយ។3 តួលេខនាំចេញត្រូវបានរំពឹងថានឹងបន្តកើនឡើងជាមួយនឹងការកើនឡើងនៃវ៉ាក់សាំងកូវីដ-១៩ និងការស្ទុះងើបឡើងវិញនៃសេដ្ឋកិច្ចរបស់អាមេរិកនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២១។4
សម្លៀកបំពាក់
វិស័យកាត់ដេរបានក្លាយជាសសរស្តម្ភមួយនៃសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាទោះបីជាវិស័យនេះបានរងផលប៉ះពាល់ដោយសារជំងឺរាតត្បាតក៏ដោយ។ របាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំរបស់ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជានៅឆ្នាំ ២០១៩ និយាយថាការនាំចេញសម្លៀកបំពាក់បានកើនឡើង ១១ ភាគរយក្នុងឆ្នាំ ២០១៨ បើប្រៀបធៀបទៅនឹងឆ្នាំកន្លងទៅ5 ខណៈរបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំរបស់ក្រសួងពាណិជ្ជកម្មបានចង្អុលបង្ហាញពីការថយចុះ ១០,២ ភាគរយពី ៨ ២៦៦,៣៥ លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ មក ៧ ៤២០,២៨ លានដុល្លារនៅឆ្នាំ ២០២០។ ជំងឺរាតត្បាតបានបណ្តាលឱ្យរោងចក្រមួយចំនួនបិទដែលជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានទាំងការនាំចេញ និងការងារទោះបីជាកម្មករកាត់ដេរនៅតែទទួលបាន ៧០ ដុល្លារក្នុងមួយខែក៏ដោយ។
សមាគមរោងចក្រកាត់ដេរនៅកម្ពុជា (GMAC) បានប្រកាសនៅថ្ងៃទី៦ ខែមករា ឆ្នាំ២០២១ ថាប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធទូទៅរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក (GSP) ដែលអនុញ្ញាតឱ្យកម្ពុជាទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ពីអត្រាពន្ធទាបបានផុតកំណត់នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២០។ ប្រទេសចំនួន ១១៩ នឹងត្រូវបង់ពន្ធនាំចូលផ្អែកលើ Most Favored Nation (MFN) ដែលជាប្រព័ន្ធអនុគ្រោះផ្នែកពាណិជ្ជកម្មមួយដែលផ្តល់លទ្ធភាពអោយបង់ពន្ធក្នុងកម្រិតទាប។ ប្រធានសហភាពការងារកម្ពុជា (CLC) លោក អាត់ ធន់ មានប្រសាសន៍ថា “សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ផលិតផលកាត់ដេរដែលស្ថិតក្រោម MFN ត្រូវបានបង់ពន្ធពី ១២ ទៅ ៣៣ ភាគរយ” ។6 លោកវ៉ាន ស៊ូឡេង ប្រធានសមាគមរោងចក្រកាត់ដេរនៅកម្ពុជាបានប្រាប់សារព័ត៌មានថា “វានឹងមានការធ្លាក់ចុះនៃការនាំចេញសម្លៀកបំពាក់ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានខែខាងមុខនេះ…” ។ ការធ្លាក់ចុះនៃតម្លៃសរុបនៃការនាំចេញគឺដោយសារតែជំងឺរាតត្បាតកូវីដ-១៩ ការបិទខ្ទប់ ការរំខានដល់ការផ្គត់ផ្គង់ និងការធ្លាក់ចុះនៃតម្រូវការអន្តរជាតិ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ វាអាចនឹងកើនឡើងវិញបន្ទាប់ពីលែងមានការបិទខ្ទប់នៅក្នុងប្រទេសគោលដៅនាំចេញ។7
ស្បែកជើង
វិស័យស្បែកជើងបានផ្តល់ឱកាសដ៏ធំសម្រាប់ការវិនិយោគ និងការផលិតដោយសារតែការរីកចម្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់រវាងឆ្នាំ ២០១៣ និងឆ្នាំ ២០១៨ ដោយប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានបញ្ចូលក្នុងបញ្ជីប្រទេសនាំចេញស្បែកជើងកំពូលទាំង ១០ ជាលើកដំបូងក្នុងឆ្នាំ ២០១៦។ ក្នុងរយៈពេល ៥ ឆ្នាំនេះ ការនាំចេញស្បែកជើងបានកើនឡើង ៤,៤ ភាគរយខណៈពេលដែលវិស័យកាត់ដេរបានធ្លាក់ចុះជិត ១០ ភាគរយបើយោងតាមរបាយការណ៍ស្រាវជ្រាវរបស់អង្គការពលកម្មអន្តរជាតិស្តីពីឧស្សាហកម្មសម្លៀកបំពាក់ វាយនភ័ណ្ឌ និងស្បែកជើងរបស់កម្ពុជា។8
ជាថ្មីម្តងទៀត ជំងឺរាតត្បាតបាននាំឱ្យមានការធ្លាក់ចុះនៃការនាំចេញស្បែកជើងពី ១ ២៦៤,៦២ លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ ដល់ ១ ១១៦,៧៣ លានដុល្លារនៅឆ្នាំ ២០២០ ដោយផ្អែកលើរបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំរបស់ក្រសួងពាណិជ្ជកម្មក្នុងឆ្នាំ ២០២០។9 ប្រធានសមាគមស្បែកជើងកម្ពុជា លោក ឧកញ៉ា លី ឃុនថៃ បាននិយាយថាដោយសារជំងឺរាតត្បាតនេះ ប្រជាជនត្រូវបានបង្ខំឲ្យស្នាក់នៅក្នុងផ្ទះហើយវិស័យទេសចរណ៍នៅក្នុងប្រទេសនីមួយៗត្រូវបានបិទដែលធ្វើអោយថយចុះនូវតម្រូវការនៃស្បែកជើង។ លោកក៏បានបន្ថែមទៀតថា “មូលហេតុដែលនាំឱ្យការធ្លាក់ចុះនៃតម្លៃនៃការនាំចេញស្បែកជើងពីកម្ពុជានៅក្នុងត្រីមាសទី ១ គឺដោយសារតែតម្រូវការនៅលើទីផ្សារអន្តរជាតិថយចុះហើយមិនទាក់ទងទៅនឹងសកម្មភាពផលិត”។ ជាមួយនឹងការរៀបចំបង្កើតសមាគមស្បែកជើងកម្ពុជា កម្ពុជាត្រូវបានរំពឹងថានឹងទាក់ទាញវិនិយោគិនកាន់តែច្រើនហើយឧស្សាហកម្មស្បែកជើងទំនងជានឹងរីកចម្រើន។10
សម្ភារៈធ្វើដំណើរ
សម្ភារៈធ្វើដំណើរដែលមានដូចជាវ៉ាលី កាបូបស្ពាយ កាបូបយួរ និងកាបូបដាក់លុយ បានស្ថិតនៅលេខរៀងទី ៣ នៃការនាំចេញសំខាន់ៗពីប្រទេសកម្ពុជា។ កំណើននៃការនាំចេញនេះ គឺដោយសារតែកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរួមគ្នារបស់ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម និងសមាគមរោងចក្រកាត់ដេរនៅកម្ពុជាទៅកាន់សភាអាមេរិកក្នុងគម្រោងប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធទូទៅដោយសារសហរដ្ឋអាមេរិកត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាទីផ្សារនាំចេញធំបំផុតសម្រាប់ផលិតផលទាំងនេះដែលមានចំនួនប្រហែល ៨០ ភាគរយនៃការនាំចេញសរុបក្នុងឆ្នាំ ២០១៩។11 អត្ថប្រយោជន៍ទាំងនេះមិនមានរយៈពេលយូរទេពីព្រោះប្រធានសហភាពការងារកម្ពុជា លោក អាត់ ធន់ បានចង្អុលបង្ហាញថាជាមួយនឹង MFN ទំនិញដែលនាំចេញទៅអាមេរិកឥឡូវនេះនឹងត្រូវបង់ពន្ធប្រហែល ១០ ទៅ ៣០ ភាគរយ។ លោកព្រួយបារម្ភពីការផុតកំណត់នៃប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធទូទៅនេះនឹងប៉ះពាល់ដល់ការនាំចេញជាពិសេសសម្ភារៈធ្វើដំណើរ។12 ក្រសួងពាណិជ្ជកម្មបានសរសេរនៅក្នុងរបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំរបស់ខ្លួនក្នុងឆ្នាំ ២០២០ ថាការនាំចេញសម្ភារៈធ្វើដំណើរបានធ្លាក់ចុះ ១០,៨ ភាគរយ ពី ១ ០៧៨,៨៩ លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ មក ៩៦៧,៧ លានដុល្លារនៅឆ្នាំ ២០២០។13
ក្រសួងការងារ និងបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈបាននិយាយថា ខ្លួនបានប្តេជ្ញាពង្រីកវិសាលភាពនៃកម្មវិធីគម្រោងរោងចក្រកាន់តែប្រសើរនៅកម្ពុជា (BFC) ដើម្បីរួមបញ្ចូលទាំងសម្ភារៈធ្វើដំណើរ និងរោងចក្រផលិតកាបូបដើម្បីគាំទ្រដល់ស្ថានភាពការងាររបស់កម្មករ និងជំរុញការប្រកួតប្រជែង និងការរីកចម្រើនក្នុងឧស្សាហកម្មទាំងអស់។ គម្រោងរោងចក្រកាន់តែប្រសើរនៅកម្ពុជាត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ ២០០១ ដែលជាគំនិតផ្តួចផ្តើមរបស់អង្គការពលកម្មអន្តរជាតិ (ILO) និងគាំទ្រដោយសាជីវកម្មហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិ (IFC) ដែលជាផ្នែកមួយរបស់ធនាគារពិភពលោក (WB)។14 នៅពេលដែលបញ្ចូលសម្ភារៈធ្វើដំណើរ និងកាបូប ម្ចាស់រោងចក្រ និងសហគ្រាសផលិតកម្មត្រូវចុះបញ្ជីជាមួយគម្រោងរោងចក្រ កាន់តែប្រសើរនៅកម្ពុជាមុននឹងដាក់ពាក្យស្នើសុំនាំចេញទំនិញក្រោមគម្រោងពាណិជ្ជកម្មអនុគ្រោះ។15
ទាក់ទងនឺងការនាំចេញ
- សេដ្ឋកិច្ច និងពាណិជ្ជកម្ម
- គោលនយោបាយ និងការគ្រប់គ្រងសេដ្ឋកិច្ច
- ការវិនិយោគ
- ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ
- សម្លៀកបំពាក់និងវាយនភណ្ឌ
ឯកសារយោង
- 1. ធនាគារពិភពលោក, “ធនាគារពិភពលោកនៅកម្ពុជា,” បានចូលអានខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១។
- 2. ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី, “សូចនាករសេដ្ឋកិច្ចនៅកម្ពុជា,” បានចូលអានខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១។
- 3. ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម, “របាយការណ៍បូកសរុបលទ្ធផលការងារពាណិជ្ជកម្មឆ្នាំ២០២០ និង ទិសដៅការងារពាណិជ្ជកម្ម ឆ្នាំ២០២១,” ខែមីនា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១។
- 4. ជា វណ្ណយុទ្ធ, “ការនាំចេញរបស់កម្ពុជាទៅកាន់សហរដ្ឋអាមេរិកបន្តកើនឡើងនៅខែមករាឆ្នាំ ២០២១,” កាសែតខ្មែរថាមស៍, ថ្ងៃទី ៩ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១។
- 5. ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា, “របាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំ,” បានចូលអានខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១។
- 6. សារព័ត៌មាន Cambodianess, “ប្រទេសកម្ពុជានិងប្រទេសជាង ១០០ បាត់បង់អត្រាពន្ធនាំចេញទាបទៅសហរដ្ឋអាមេរិក,” ចុះថ្ងៃទី ១ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១។
- 7. ធូ វិរៈ, “ការនាំចេញរបស់ GTF ធ្លាក់ចុះ ៥,៤% នៅឆមាសទីមួយ,” កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍, ចុះថ្ងៃទី ៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១។
- 8. ធូ វិរៈ, “អង្គការពលកម្មអន្តរជាតិ៖ វិស័យស្បែកជើងនៅកម្ពុជាបានឈានដល់ការវិនិយោគហើយ,” កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍, ចុះថ្ងៃទី ១៤ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១។
- 9. ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម, “របាយការណ៍បូកសរុបលទ្ធផលការងារពាណិជ្ជកម្មឆ្នាំ២០២០ និង ទិសដៅការងារពាណិជ្ជកម្ម ឆ្នាំ២០២១,” ខែមិនា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១។
- 10. ហ៊ឹន ពិសី, “ការនាំចេញសម្លៀកបំពាក់ ស្បែកជើង និងសម្ភារៈធ្វើដំណើរធ្លាក់ចុះ ៦,៤៨% នៅត្រីមាសទី ១,” កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍, ចុះថ្ងៃទី ៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១។
- 11. កាសែតចិន Xinhua, “ការនាំចេញសម្ភារៈធ្វើដំណើររបស់កម្ពុជាលើសពី ១,២ ពាន់លានដុល្លារកាលពីឆ្នាំមុន,” ចុះថ្ងៃទី ១៦ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១។
- 12. Cambodianess, “ប្រទេសកម្ពុជានិងប្រទេសជាង ១០០ បាត់បង់អត្រាពន្ធនាំចេញទាបទៅសហរដ្ឋអាមេរិក,” ចុះថ្ងៃទី ១ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១។
- 13. ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម, “របាយការណ៍បូកសរុបលទ្ធផលការងារពាណិជ្ជកម្មឆ្នាំ២០២០ និង ទិសដៅការងារពាណិជ្ជកម្ម ឆ្នាំ២០២១,” ខែមីនា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១។
- 14. អង្គការពលកម្មអន្តរជាតិ, “គម្រោងរោងចក្រ កាន់តែប្រសើរនៅកម្ពុជា,” បានចូលអានខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១។
- 15. ហ៊ូសេន ហៃឌឺ, “គម្រោងរោងចក្រ កាន់តែប្រសើរនៅកម្ពុជាពង្រីកការរួមបញ្ចូលទាំងសម្ភារៈធ្វើដំណើរ និងកាបូប,” កាសែតខ្មែរថាមស៍, ចុះថ្ងៃទី ២៥ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអានខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១។
