វិស័យរុករករ៉ែនៅកម្ពុជាភាគច្រើនមិនទាន់ទទួលបានការអភិវឌ្ឍនៅឡើយ។ សហគ្រិនដែលសកម្មក្នុង វិស័យរ៉ុករកភាគច្រើនជាស្ថាប័នក្នុងទំហំតូចដែលផលិតសំភារៈសម្រាប់សំណង់ តួយ៉ាងរួមមាន ថ្មបាយក្រៀម ថ្មម៉ាប ថ្មក្រានីត ថ្មកំបោរ ក្រួសនិងខ្សាច់។មានកម្មកររ៉ុករករ៉ែរូបវន្តជាច្រើនប្រកបរបររករ៉ែមាសនិងត្បូងដែលភាគច្រើនជាការងារតាមរដូវកាល។មិនមានការទាញយករ៉ែជាលក្ខណៈឧស្សាហកម្មនោះទេ ទោះបីជាមានការផ្តល់អាជ្ញារប័ណ្ណស្វែងរ៉ុករក ក៏ដូចជាមានក្រុមហ៊ុនមួយចំនួនបានរាយការណ៍អំពីការរកឃើញរ៉ែមាសយ៉ាងច្រើនក៏ដោយ។1 នៅក្នុងខែ កញ្ញា ឆ្នាំ ២០១៦ អាជ្ញាប័ណ្ណឧស្សាហកម្មរុករករ៉ែដំបូងបង្អស់សម្រាប់រ៉ែមាស ត្រូវបានផ្តល់អោយក្រុមហ៊ុនរុករករ៉ែមួយនៅខេត្តរតនគិរី។2
សារមន្ទីររុករករ៉ែពិភពលោក ថតដោយ Tjflex2 កាលពីថ្ងៃទី០៥ កក្កដា ឆ្នាំ២០១៣។ ក្រោមអាជ្ញាប័ណ្ណ៖ CC BY-NC-ND 2.0។
ប្រទេសឡាវនិងវៀតណាមមានការទាញយករ៉ែខ្នាតធំតួយ៉ាងរ៉ែមាសនិងរ៉ែទង់ដែង។សង្គ្រាមស៊ីវិល មីននិងអាវុធយុទ្ធភ័នមិនទាន់ផ្ទុះ កង្វះខាតហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនិងបញ្ហាដ៏ទៃទៀតបានធ្វើឱ្យប្រទេសកម្ពុជា ដើរយឺតជាងប្រទេសជិតខាងរបស់ខ្លួន។វិស័យនេះក៏មានចំនុចប្រឈមមួយចំនួន តួយ៉ាងកង្វះខាត បទបញ្ញាត្តិនិងតម្លាភាពកម្រិតទាប។
ថ្វីបើមានបញ្ហាប្រឈមក៏ដោយ ក៏មានក្រុមហ៊ុននៅតែបន្តដាក់ពាក្យសុំអាជ្ញាប័ណ្ណរុករករ៉ែ។ ឧទាហរណ៍ កាលពីខែឧសភា ឆ្នាំ 2017 ក្រសួងរ៉ែនិងថាមពលបានចេញអាជ្ញាប័ណ្ណទៅឲ្យក្រុមហ៊ុន ៤ គ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី 525 គីឡូម៉ែត្រការ៉េ៖
- ក្រុមហ៊ុន Renaissance Minerals (Cambodia) Limit (នៅតំប់ស្វាយជ្រះ ឃុំស្វាយជ្រះ ស្រុកស្នួល ខេត្តក្រចេះ និងឃុំចុងផ្លាស់ ស្រុកកែវសីម៉ា ខេត្តមណ្ឌលគិរី)។
- ក្រុមហ៊ុន Kiri Resources Co Ltd (នៅឃុំអូរចុស ឃុំកំពង់ចាម ស្រុកសំបូរ ខេត្ដក្រចេះ និង ឃុំសុខចិត្ត និងឃុំមានរិទ្ធិ ស្រុកសណ្តាន់ ខេត្តកំពង់ធំ)។
- ក្រុមហ៊ុន Samnang Angkor Development Co Ltd (នៅតំបន់ភ្នំស្រង៉ាម ឃុំតាកែន ស្រុកឈូក ខេត្តកំពត)។
- ក្រុមហ៊ុន Sea Resources Pty Ltd (នៅតំបន់ព្រែកកាំពីរ ឃុំថ្មី ឃុំចង្ក្រង់ ឃុំសំបុក ស្រុកចិត្របុរី ឃុំស្រែជិះ និងឃុំក្បាលដំរី ស្រុកសំបូរ ខេត្តក្រចេះ និងឃុំចុងផ្លាស់ ស្រុកកែវសីមា ខេត្តមណ្ឌលគិរី)។3
ដោយសារកង្វះខាតការស្រាវជ្រាវភូមិសាស្ត្រឱ្យបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ទំហំនៃធនធានរ៉ែដែលអាច ទាញយកបាននៅកម្ពុជាពុំទាន់មានសភាពច្បាស់លាស់នៅឡើយ។ យ៉ាងណាមិញ យោងតាមក្រសួង ឧស្សាហកម្មរ៉ែនិងថាមពល (បច្ចុប្បន្នយោងតាមក្រសួងធនធានរ៉ែនិងថាមពល)បានឱ្យដឹងថា រ៉ែទង់ដែង មាស ដែក ស័ង្កសី សំណប៉ាហាំង បុកស៊ីត ត្បូងកណ្តៀងទទឹម ដីឥដ្ឋស និងថ្មកំបោរជាធនធានដែល សំបូរជាងគេ។4
ខណៈពេលដែលធនធានរ៉ែមួយចំនួនមិនអាចរ៉ុករកបាន ធនធានរ៉ែមួយចំនួនទៀតត្រូវបានទាញ យកហួសកំណត់។ ការរែងយករ៉ែត្បូងទទឹមនិងកណ្តៀងក្នុងបរិមាណច្រើននៅតំបន់ជុំវិញ ខេត្តប៉ៃលិនក្នុងឆ្នាំ១៩៧០ បានធ្វើឱ្យនៅសេសសល់ត្បូងខ្នាតធំតិចតួចណាស់មកទល់សព្វថ្ងៃ។5
ក្របខណ្ឌច្បាប់
បេក្ខភាពសម្រាប់ការស្នើរសុំអាជ្ញាប័ណ្ណត្រូវឆ្លងកាត់ការត្រួតពិនិត្យនិងវាយតម្លៃពីក្រសួងធនធានរ៉ែនិងថាមពល។6 អាជ្ញាប័ណ្ណអាចផ្តល់ទៅបានលុះត្រាតែក្រុមហ៊ុនដែលស្នើរសុំបានចុះក្នុងបញ្ជីពាណិជ្ជកម្មនៅ ប្រទេសកម្ពុជានិងក្រោយការពិចារណាយ៉ាងលិ្អតល្អន់ទៅលើសមត្ថភាពបច្ចេកទេសនិងហិរញ្ញវត្ថុរបស់បេក្ខភាពនោះ។7
ទស្សនវិស័យទៅអនាគត
ភាគីពាក់ព័ន្ធជាច្រើនបានលើកឡើងពីសេចក្តីព្រួយបារម្ភចំពោះក្រម ខណ្ឌច្បាប់សម្រាប់ការរ៉ុករករ៉ែនៅកម្ពុជា ថាអាចនឹងមិនគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាដែលវិស័យនេះអាច នឹងជួបប្រទះទៅថ្ងៃអនាគត។នៅចុងឆ្នាំ២០១៥ នាយកគ្រប់គ្រងរបស់ក្រុមហ៊ុន Geopacific Resourcesដែលមានទីតាំងធំស្ថិតនៅប្រទេសអូស្ត្រាលីនិងជាក្រុមហ៊ុនដែលកំពុងធ្វើការរ៉ុករករ៉ែមាសក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បានប្រាប់ទៅកាន់អ្នកសំភាសន៍មួយរូបថា ច្បាប់នៅតែជាបញ្ហាប្រភមយ៉ាងចំបង។8
ក្រសួងធនធានរ៉ែនិងថាមពលកំពុងរៀបចំច្បាប់ថ្មីដែលយកគំរូតាម ច្បាប់រ៉ែអូស្ត្រាលីភាគខាងលិច។សំណើរច្បាប់នេះនឹងជំនួសប្រព័ន្ធ ច្បាប់កុងត្រាដែលកំពុងប្រើប្រាស់ដើម្បីទទួលបានអាជ្ញាប័ណ្ណ ក្នុងប្រព័ន្ធសម្បាទានមួយដែលផ្តល់សិទ្ធិដូចគ្នាទៅកាន់ក្រុមហ៊ុនរ៉ែទាំងអស់។9
ក្របខណ្ឌច្បាប់ល្អមួយទាមទារឱ្យមានការអនុវត្តដ៏ប្រសើរផងដែរ។ នេះមានន័យថា ទន្ទឹមនឹងមានការអភិវឌ្ឍលើក្របខណ្ឌច្បាប់ ការអភិវឌ្ឍនៃតម្លាភាពនិងរដ្ឋបាលវិស័យរ៉ែ សមត្ថភាព បចេ្ចកទេស នៃបុគ្គលិកវិស័យរ៉ែ ការផ្តល់នូវធនធានគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវនិងគ្រប់គ្រង លើប្រតិបត្តិការ រ៉ុករករ៉ែក៏ដូចជាកំណែលម្អនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងក្រសួងផ្សេងៗដែលពាក់ព័ន្ធក៏ជាកត្តាចំបងផងដែរ។ជំហាននៃការអភិវឌ្ឍក្នុងវិស័យនេះគឺការបង្កើតសមាគមក្រុមហ៊ុនរ៉ុករករ៉ែកម្ពុជា។
យ៉ាងណាមិញ ទិសដៅនៃសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកនឹងកំណត់ពីការអភិវឌ្ឍនៃធនធានធម្មជាតិក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ការធ្លាក់ចុះនៃតម្លៃទំនិញនិងរ៉ែសព្វថ្ងៃបានធ្វើឱ្យការរ៉ុករកលើទីតាំងថ្មីមានសភាពមិនឋិតថេរ ដូចនេះក្រុមហ៊ុនរ៉ែជាច្រើនបានផ្តោតជាថ្មីទៅលើធនធានដែលបានរកឃើញនៅទីតាំងរ៉ែពីមុន។ ការស្រាវជ្រាវរបស់ប៊ឺអឹមអាយចុហក្នុងខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៥បានឱ្យដឹងថាកម្ពុជាមានសក្តានុពលរ៉ែនៅក្រោមដីនៅឡើយ។ក្រុមហ៊ុនបានឱ្យដឹងថា ដោយសារភាពប្រថុយប្រថាននៃគម្រោងរ៉ុករកលើទីតាំងថ្មីក្នុងទីផ្សារពីមុនមក ការកើនឡើងនៃធនធានធម្មជាតិយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកនឹងមិនកើតមាននៅកម្ពុជាក្នុងរយៈពេលខ្លីៗនេះនោះទេ។10
ធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពនៅ៖ ថ្ងៃទី ០២ ខែ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៦
ឯកសារយោង
- 1. ព័ត៌មានអ្នករុករករ៉ែអាស៊ី, ព័ត៌មានថ្មីត្រូវបានផ្សាយចេញនៅថ្ងៃទី២២ខែមករា ឆ្នាំ២០១៤.
- 2. Angkor Gold Corp. “រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាចេញអាជ្ញាបណ្ណធ្វើអាជីវកម្មរុករករ៉ែមាសជាលើកដំបូងដល់ក្រុមហ៊ុន Mesco Gold”។ ចូលអានថ្ងៃទី ១ ខែ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០១៦ ។ http://www.angkorgold.ca/cambodian-government-issues-first-commercial-mining-license-to-mesco-gold/
- 3. ស៊ុំ ម៉ាណែត. “ក្រុមហ៊ុនធំៗបួនទទួលបានអាជ្ញាប័ណ្ណរុករករ៉ែ”។ កាសែតខ្មែរថាមស៍, ចុះថ្ងៃទី២៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៧។ ចូលអានថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៧។ http://www.khmertimeskh.com/news/39684/four-large-companies-bag-mining-licences/
- 4. លោកជ្រាវិចិត្រ,ក្រសួងឧស្សាហកម្មរ៉ែនិងថាមពល, “ស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ននៃ ឧស្សាហកម្មរ៉ែនៅកម្ពុជា” , ថ្ងៃទី០៦ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣។ http://mric.jogmec.go.jp/public/kouenkai/2013-03/briefing_130315_02a.pdf
- 5. ការរ៉ុករករ៉ែត្បូងហួសកំណត់នៅប៉ៃលិនមិនអាចផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពបានទេ,ការសែតខេមបូឌាដេលី, ថ្ងៃទី១១ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៤។ https://www.cambodiadaily.com/archives/scraping-out-a-living-in-pailins-spent-gem-mines-61043/
- 6. ច្បាប់ស្តីអំពីការគ្រប់គ្រងនិងប្រើប្រាស់ធនធានរ៉ែឆ្នាំ២០០១, អត្ថបទលេខ១៥.
- 7. ច្បាប់ស្តីអំពីការគ្រប់គ្រងនិងប្រើប្រាស់ធនធានរ៉ែឆ្នាំ២០០១, អត្ថបទលេខ៦.
- 8. “សំណួរនិងចម្លើយជាមួយលោក Ron heeks នាយកគ្រប់គ្រងនៅក្រុមហ៊ុន Geopacific Resources”.Findfeed។ ចូលអានថ្ងៃទី២៦ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៥។ http://finfeed.com/mining/gpr/qa-with-ron-heeks-managing-director-at-geopacific-resources/20150930/
- 9. Angkor gold site visit July 2015.121 Group report. Angkor Gold. http://angkorgold.ca/wp-content/uploads/2015/08/121-Group-Presentation.pdf/ថ្ងៃទី២៥ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៥.
- 10. ការស្រាវជ្រាវប៊ីអិមអាយ.២០១៥.ការវិភាគទៅលើនិន្នាការឧស្សាហកម្ម– កម្ពុជា: សក្តានុពលរ៉ែស្តីនៅក្រោមដីនៅឡើយ.ឧសភា ២០១៥.http://www.mining-insight.com/industry-trend-analysis-cambodia-mining-potential-remain-ground-may-2015/ ថ្ងៃទី២៥ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៥.
